Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 39, 23 January 1930 — KA HUAKAI A KA MOIWAHINE KALELEONALANI NO ENELANI. [ARTICLE]

KA HUAKAI A KA MOIWAHINE KALELEONALANI NO ENELANI.

(Kakauia e George Pooloa) Mr. Jonah Kumalae. Aloha Oe:— E ae mai i kowa o kau hiwa6 KE ALAKAI O HAWAII jpo hoomau ana aku no mua. Oia'i au e Sau s ri"ui &K& Ka' a'a-' nao no ka hoi aku i kahi i hele ■mai ai, ua nele no. O ka'u i ike iho |ai he 3 mahina ame 21 la ko'uj noho ana i Minoaka Home. a mamuli wale no o ka : ulia laki, pela au i hoi hou aku ai iloko o Lun'alilo Home i ka la mua iho la o keia makahiki 1930.

Aloha no ke Alii Moiwahine Ema Kaleleonalani, ua pahola ae la ka nuhou mai na ohua mai o na Alii e mare aku ana oia me ke Alii Kamehameha IV i ka la e niare ai ame ka mahina. A mai na ohua mai i loheia ai iwalio nei i na makaainana o Hawaii nei. Aia he niea kakau nuliou o ke Aupuni o Pelekane 0 na nupepa i lioouna ai i keia nuhou ano nui o ke Ahi Moiwahine. Ua lilo i la nui ko laua la 1 m!are ai, i mea nui ia mau la, a ua lawe mai na Alii. na Konohiki Aina, na Makaainana i na hookupu like ole imual o laua o ka hui hewahewa b na wahi like ble o keia mau Paemoku o Hawaii nei o ke alolha Alii.

He mau papa-aina ■ kekahi o na |mea-ai Hawaii, o ka poi lehua, na i'a o na lokoi'a, o na i'a mai o ke kai a ku ana i Pohuōia kela alamil Llkelisiē T keia- wa. Ona ku-1010 i hana noelauia iloko o na pimaeiie nunui' ua kaluaia aku a mo'a; Olai mai na kupuna loa mai ka hanala o na ku-1010 iloko o vm p\iliaeihe, oka u'iia; a mahope hoea !mai nei kela kini i.\ila-mahu o ke au hou e ikeia nei i keia wa.

Ua kali iho la ka Moku maPelekane a pay ko laua inate ana no ka manawa. a hoi ak\i no kona ho*v,e mo kgna miho\| o kē AUi ina kona m<4nß

rie mea hauoli no hoi i ka mahao o ka Ike maka, aha i na AUi o Hawaii nei, i ka ohioiu o ka manao. o ke aloha pnmehana|o ka noho Aupuni iana.

ītc elua pule ka maliuiftxta 0 makaaluara\ nmu o ke A!'.* a hookuu na hn\,oU .> u;i noho pu iho sa o ke kulkahi 0 ke aioha a hiki l ka a ana he |lei r hauoli n'. man.v> nona iiuv, o )-it s keikikune Ma kahi o makailiiki a oi iki v -> KahokwiwwaU a s[fecs -Ia pwA AKi opio a hala ma o a nuui loa k* Ali Kamehameha IV he 1 m&kahlki a oi kona noho Mo; ana no ke Aupuni o HawaU nei tJa! haia aku ke Ain Kaniehameha IV iloko o Newemapa *o.

1863 no ke Aupun-i Lani. Ke Alii Moiwahine Ema Ka--ip-ieonalanl mah_npe:nei elike me na lula maa mau mai na kupuna loa'mai, he 1 makahiki a oi kona noho kariikau"ana no kona aloha onip.āa maluna o ke Alli Kamehameha IV a mau loa. Ūa loihi no ia manawa ana i noho iho aī īnahope nei m'e kona makuahine ame kona mau kaikunane i piīi aloha me kona mau ohua o ke alo Alii ia m£.u makaiiiki.

Ke Alii Moiwahine Ema Kaleleonalani kupu ae la kona makmake ■ e holo makaikai i ke Aupuni Makua o Enelani ame ke Aupuni Makua o nana e noho hoomalu nei ia Hawaii nei. Ua kali aku oia i kekalii o na mokuahi e holo ana ma kona alahele moana no keia mau wahi i manaoia ai o ke ku mai. Me kona mahu'i mua ole ae ilokp ona, ua kipa koke mai la i ke awa. I kona lohe ana i keia nuhou no ke Alii Ema Kaleieonalani, o ka inoa Shenanaeloah li£, moku manuwa Pelekane oia, ua lawe koke aku la oia i ke Alii* Moiwahine Ema Kaleleonalani maluna o kona moku

no ke alahele moana. O kekahi ia o na la nui ona i kai o Nahalemahpe kahi o na keiki Ha'waii e lawe ohua ana ma na waapa, a o Mr. John Mahuka oia ka mea kahiko e noho makai nei no Kawa.

He maikai kona alahele moana a pae aku me ka maikai i ka aina maiihini, a lie mea puiwaia o ke aupuni ame kona makaamana e kau aku ana ka Hae

Auis<«a&4una o ua,.iTioku iiei Ua pahola koke ia mal na kipu aioha ana nona, a ua hoea pu ke kaa Alii no ka hookipa ana ateu imua o ke Alii Moiwahine Victoria i kona Home Aiii me ke aioha Alii a huipu he alo a ne alo. Aloha.

Ua iiio i niea hauoli ī ka manao ka ike ana i ke Alii Moiwaliine wahine Ema Kaleleonalani o Hawaii nei, ua noho pu laua me ka pih aioha imua o ko lakou alo Alii. Ke nana aku he mau kaikuahme laua i kahi hookahi o ke aloha.

Eiike me ka mea maa mau o na Alīi. o ka wehe ana i na hauoli o ha mi>n;iv,a i awili puia me ka ike :-na mai i ke Alii MoiEma Kaleleonalani o Hawaii iiei ma ke aloha lulu lima pu ana i mua o ke alo. He mea hauoli e pahola ana ka hoomaikai i ka hui pu ana. a i koha noho ana o ka oluolū- o kona manao apau. I kona nana ana i keia Hale-Alii, o ka u'i o ka nul he~ wahewa o i\a luml o k'eia HaleAlii, elike me ke ani&ni kilohi ke nana ae i kona mau paia 0 ka u'i palena ole.

Aia ke Ahi Moiwahine Vietona me ka ohana Ahi e pili mau ana miua 0 kona alo 0 ke aloha oin-

He poe \vah:ne ka nui e hana ana maloko o koia Hale-Alii o kn oluoiu an;\ e ike nei imuu o kona ;tK\ I kona nana ana i na koa e paikau nei 0 ka u'i o" ka niū hewahewa Ulu mai la kor.a iv;-oir,:uv'.o e o.ahu ana i leo ?.no koloka ula o na koa i kulike ino ka palule ula ila 0 knn-ko o ka oiha'na kinai-nh; 0 Honolulu. oia hoi. ke kaa-wai heiu 4 o Ihwnūi e hu}ti lima ia 1 ana ame ke kaa-wai hdu 2 i na !a nui o ia au i hala XTa hele] nkn oia e nukaikai \ na mala- [ pua 0 uiu ar.a o ka u*t. ike aku' ln oi« 1 kn pua pikake o Hawali! nei :in-.o kokahl nu v a o HawaiU nei e uīn ana malalla, bu ae la ! ko ;-.loha Hoko ona i na hoomanno t n.a poe e kuai lel ana ma- ■ r-r.n n\v; o kor.n alo. Alanui Kv.-| ur.r.u s.r.!o ttevhan'a anne Kaue-1 ku:.v :a mau la Ta kipa aku. i ka halepule o ke Aupuni] L;o:v. 0 k:. v.': o ka r.vaLihia o k& ;;v.. e v.cv ; 0 \ Ali\ I koni\ n«,T\a &iu\ Ina k;. J, .:,k.v. 0 kv, ama walihnfi he ■v;va kolki-kane o ka/ ;kaika o kora k;xi po k i ;vns kiī ! nnlu i keko.hi r.vv:. v*ahi Aok- i pau