Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 39, 23 January 1930 — HE MOOLEL O WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLEL O WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

MOKUNA XVII: KA MAKANI INO. Ua nana aku la o Kent _ i ka pu raifelf>, a ma ka nana aku i kona helehelena, me he mea la ua kuipaa ī'o kona manao e hana e li-

ke me kana mea i kamailio aela. Ua olelo mai la o Penee he mau olelo hoomakeaka wale no kana, a ° ana no ia me ka manao hauoli. Ua hana iho la kela aime kei' 1 i mau mea ai nana a i ke kani ana o ka hora ewalu., ua kau aku la lakou maluna o k;i h.ri3 ] iau, a hoe aku Ia no kekahi aoao o ke kaikuono. -

H: 1 ano omamalu ka la, a aohe hoi he papa pono iho iluna o ka īlikai, a he la'i pu ka makani. l/a hoeholo iho la lakou e hoolele mua ia aku o Vincent ame Penee, a e kii mai hoi 0 Hamona ma ia laua maluna o ka lana laau aoie e hala aku mahope o ka hora elima o ke ahiahi. Ua lawa pono hoi lakou me na pu. Aohe i loihi ko lakou holo anaj, ua hiki aku la lakou ma kekahi wahi e hiki ai ke pii aku i ka pa-

li pohaku e ku kokoke rnai ana, a i kokoke hoi i ke kai. Ua lele aku la o Penee ame Vincent, 4 ua kauohaia aku laua e hiki hou ma Jceia wāhi 1 ka hora I ko laua iele ana aku i kula, ua hoomaka koke aku la.laua e pi|i i ka pali e ku kokoke mai ana a iloko o na sekona pokole, ua na - lowale aku Ia laua mai ka ike ana aku a Sidanc ma, Ua hoo - niaka aku la na mea o luna o ka lana laau e hoe no kahi a laua e manao ai he pono no ka haiia

eiikeh,» ■ \ Aohe he ao o ka lewa. eia nae ; aohe i puka pono mai ka la. ua alaiia e kekahi mea lenalena e like la me ke gula. I ko laua nam ana, ae. ua ike aka la laua i ka lele aiia eu- o auna manu au kai, a na ia mea i hoōkomo ma-i i ka, liuoliuoi ana iloko o laua. (i Ke ole au e kuhihewa, e hiki mai ana ka ino," wahi a Sidane. "Aohe hoi he ikeia āku." wahi a kona hoa i pane mai ai me kjji hoao ana aku e hou i kekahi i'a e kaalo ae ana. "He manao ko'u e hele hou mai maanei i ka la apopo a hoao e lawal'a i kekahl o keia mau i'a. Heaha la. kn maunu .maikai no keia ano i'a?"

"He nui ka i'a liiiii o ke kahawai, e kii aku oe i upena kio'e a e loaa no ia oe na i'a liilii o ke kahawai He maikai no hoi ka apana palaoa ame ke ko'e no ka maunu."

"E pono no hoi-ha e.hoao kakou i ka makika," wahi a Kent.

I keia wa ua kokpke loa aku lakou no keia mea."

Ua nunui kupono no kekahi d laua i ke kowa e hookomo ai ke kai iloko o ke kaikuono, 4 ma ka laua hoomaopopo, he hookahi hancri i-a wale no ke akea o keia kowa. 3 ma na aeao, # ku ana na pali hihinihi laumania. Mawaho aku o ka pale, 4 ha'i ana ka nalu me ka malie. aj hiki i ka ili ana ma ka aeone Maloko iki mai, he hohonu ke kai o keia wahi. a m&laila i ane ikaika ai na ale a komo loa iloke o ke kaikuono. 1

"E nana kaua Ina he hiki ii» kaua ke kaa aku mawaho o keia wahi," wahi a Kent. "Ina e hikl ia kaua ke kaa mawaho o ka po-J ina nalu me ka maalahi, e hiki| ana no ke holo aku no hookahi mile i waho o ka moana, a malia paha e hiki ana ia kahia ke hoomaopopo i ka nui o keia mokupuni. Ē hoao kaua. He hlki no paha ia'oe ke au?"

"Ae, he hiki no ia'u kc au, a ke manao nei au e auau. kai āna; kaua tnamua o ko kaua puka ana aku mawaho o ke poina nalu," wahi a Sidane. me kona na~ na pono ana aku i na nalu e ha-; ki mai una. "E hoao no kaua ina oia fc>u makemake."

"Aohe o'u maka'u," wahi a Kcnt me ke ano hookuoo."

E pono e waiho ka\ia i ko kaua mau kamaa ame na pu i kula," wahi a Sidant\ "He maU mea h.ookuumaha wa.e no keia

CTa webe ae laua i ko lana u~.au lole a rn pale ili, a hoomaka aku ln laui e hoe no ke pōina nalu. īa laua i hookokoke akn ai i keia wahi. ua pii ino

mai ja"ke kai a uhi pu maluna o laua, eia nae, aole laua i hopohopo iho, Ia laua i kokoke loa aku ai, ua pii mai la kekahi ale nui, a ia wa o Sidane i kahea aku ai i kona hoa e hoe me ka ikaika. • » ka manawa keia, p ka hoe ana," wahi a Sidane i hooho ae ai. "Ikaika! Ikaika!" Ua hou.aku»la laua i na hoe me ka ikaika. Ina laua e hiki aku he hookahi haneri i-a fiiawaho aku o keia, pau ka pilikia. E hiki aku anei laua ma keia wahi a laua i ake nui ai? I keia wa, ua ku hou mai la he ale hou mamua pono o laua nei. līa hapaiia ae la o mua o ka ihu o ka iana o laua nei a kokoke e ku pololei. I ke kaa ana' aku o ua ale nei he elima kapuai mahope o laua nei, ua haki aku Ia ua nalu nei a o ke keokeo wale no o ke kai ka mea ikeia aku. "Kuro!" wahi a Sidane i hooho ae ai, "hookahi manawa i koe, pau ka pilikia!" laia e kamailio ana ua pii'hou mai la kekahi ale, a i kona nana ana aku, ua hoomaopopo koke iho la oia ke pii mai nei ka ino, a aohe keia he mea e hiki ai ke hoohewahewaia. I ke kokoke ana mai, ua pii ae la ua ale nei a oi maluna o ko laua mau poo me he pali la. "E luu aku iloko o keia ale!" wahi r a Sidane i hooho ae ai i ko laua komo pono ana aku iloko o ua ale nei. Ua ano ku nana o Kent, a o Sidane hoi, ua luu ak\i la oia. No ka manawa pokole, ua hiki ole iaia ke lohe i kekahi mea okoa mawaho ae o ka nuniilu o | na nalu e haki makawalu ani, a i kona ea ana ae, ua pau ka : ikeia ana o Kent. I ka lua o ka manawa, ua huki hou ia iho Ja oia ilalo e ke au a kokoke oia e paupauaho loa. Ua hooikaika hou ae la oia e puka mai loko ae o ka lulumi ana a ka nalu, a e like hoi me ka poe ike i ka au, ua luu oia me ke kkakaa no o kona maka. I kona luu ana e like me keia, ua ike aku la oia i kekahi mea eleele ma kona aoao akau, a ua hoomaka koke aku la oia e au no ia mea. I ko Sidane ea ana ae no ka lua o ka manawa, ua ike aku Ia oia i ka ea ana ae o kona hoa he mau i-a wale no ke kaawale mai iaia aku. Ike aku la ia ua paupauaho o Kent a e hoao wale ana no e hoolana iaia iho. Iloko 0 na sekona pokQle, ua pili aku la o Sidane ma kona aoao. Aohe 1 haki ka ale i holo mai ai a na ia mea i haawi mai no laua e loaa ai ka hanu maikai. "E kiola ae oe i kou lima hema mahope o kuu kua a e paa mai i kuu palule." wahi a Sidane i kauoha aku ai ia Kent, me ka hookomo ana aku i kona Ilma malalo o ka umauma o Kent. ! "Mai pihoihoi, ua maikai kaua i i keia wa." ! Aole no hoi o Kent i loaa na 'manao pihoilioi, ua hooko oia j i na mea apau a Sidane a hoojkaawale hoi i kofti lima akau - no ka au ana. He ekolu manajwa o laua <. ai i na nala a | komo malalo, aka, aole laua i paupauaho a hiki wale no i ko llaua pae ana i kUIa. j Aole no hoi o Kent i hoao e pane i na olelo hoolana manao a. Sidane i k<> laua wa e m ana, aka, ua hooikaika oia e paa i kona poo maluna o ka JlikaL O "ka hopena no hoi, \m kaa aku la laua ma kahi malie o ke kai. Ua nanp aku la O Kent i hope a ae la, "Ua maikai wau i keia wa. mahalo plha ia oe," Ua au aku la o Kent. no ka lana laau e lir.ia mai ana he mau i-a wale ka mamao mai a laua 'aku, ua au pu aku ls\ no hoi o Sidane a kau hou aku la laua maluna. I ke Hau pono ana aku o Kent iluna o <iii iana nei. ua lele hou ihu ',a Sldane lloko o ke kai a au akiAa e kii i na hoe e lana liele vial ana. T ka loaa aua o koia mea ua hoi mai la oia a kau hdk iluna o ka lana. "Ua maikai ftnei oe i keiawa , «An-. wahi a S!<tauo; iue kjrralau ana aku ! ka lima o kona hoa lulu hma ana. "Ua maikai eia nae ua piha he l-.ookahi kuata wai kai maloko o ko'u bp\i i keia mana-;

e Mr. Kent?" wahi a Sidane mef ke ano hoonaukiuki i ka lanakila ole ana o kana mea i «ia;h&o ai. .. I '-Mai pilikia wau ina aole oe he [ mea ikaika i ka .au. Aole he hiiki ia'u ke au loihi loa. Nau i hoopakele ko'n ola, e Hamona. Pehea la e hiki ai ia'u ke hooj maikai aku ia oe no kekahi wai hi apana hana uuku e īike ae la jme keia."

"Mai hoao oe wahi a Sidane i pane ak_u_ai me ka akaaka ana

aē> "Ke hauoli~nei aōkToe i eha. Pehea i hiki mai al keia mea maluna ou?"

"E like me kekahi kanaka 1010, aole wau i lohe aku i kau olelo

"ē~līiū i kar wa kupoiio/' wahi a Kent. "He manao ko'u e lana ana no kahi lana laau i lea loaa ana mai i ka nalu, a ua manao

iho la au aohe e pihkia. j "Ua oala ae la ua wahi mea nei a ku poIoIM a i ko'u hoao ana' e lele, ua pakika ko'u mau wawae! Ua haule pono mai la ka lana laau maluna o-u, a no kekahi manawa ko'u hiki pono ole ae ke hoomaopopo, a ua maopopo ole ia'u heaha la ka loihi o ko'u * waiho ana iloko oke kai. O ka'u mea i hoomaopopo mua, oia ko uwa koke ana mai ma ko'u pepeiao, a ia manawa, -ua loaa iki' kahi noonoo ia'u e hana i kau mea i kauoha mai ai. He nui ko'u manawa i hoopakele ai i kekahi poe mal ke piholo ana, a aole wau i poina i 'na rula o ka hoopakele ana i ka poe piholo. Ua kpkoke loa wau e poino i ka nalu mahope mai, ua hiki ole ia'u ke hana, a e emi aku ana hoi ko T u ikaika." Ua kau koke aku la laua i kula; wehe ae la i na lole pulu, uwi ! iho la, a noho iho la laua malalo 0 ka malumalu o kekahi kumu--1 laau a hiki i ka wa i maloo ai ko laua mau lole. Ua hoole o ! Kent i ke koi* a Sidane e hoi oia 'no ka hale. a olelo mai la ua makau loa oia 1 keia w?a. Maho!pe o ko laua hoomaha ana no : hookahi hora, ua hoomāka aku ila laua e pii i ka pali e kokoke ana ika aeone. He nui ka hana i o keia huakai, ame ka nui hoo[ikaika, ua kau aku la laua i ka i piko he 400 kanuai mai ka ilikai ae. . ■ ■ i "E! e nana aku oe i kela !" wahi la Sidane i hooho ae ai. Ua kuhi akU lakona 1 ma i ka akau hema 'a ike aku la kona hoa me ka poweīliwehi i kekahi mauna kiekie e uhi paa ia ana ka piko e !ka Ihau keokeo. "Ke ike ala oe i ka piko mauna! " wahi hou a Sidane i hooho ae ai no ka lua o ka: He 150 mile paha ke kawa o kela ! ma,una mai keia wahi aku. Me he tnea la, aia kela puu maluna o Mekiko. a i ole, o Amerika Wa- ; ena. Aohe e loaa na mauna maluna o na mokupuni |e like me kela ke klekie. Eia ho kakou mawaho ae o ka aekai o ka aina nuij a ma ko'u manao, he 150 mile wale no ko kakou kaawale j ma| laila mai. Me he luapelei ala kona ano. Ke ole au e kuhihewa ke ike aku nei au i ka puka ae oka uwahi. Me ita makanli kupono, e hiki no lakou no ka aina nui iloko o hpokahi la. E hiki no ia k&kou ke hana i moku a paa iloko o elua pule a holo aku." "Ma ka nana aku, ua pololei oe,'l wahi a Kent. "Heaha la kt nui o keia mokupuni?" Ua nana Iho la laua i ke ano o ka aekai a ike iho la aohe e hiki ke hele wawae ia a puni, no ka mea, ma kekahi mau wahi e ku ana he mau pali «ia ka aoao 0 ka moana, a e po'i ana ftoi na ale ma na kumu paii me kā hoomaha ole. Ua manao jho ia laua e hele aku no ka aekai akau ma ka hele ana maluna o ka pali a! laua e ku nei, aka,, ua hoo* panjee iho la a pau ka laua al ana. Ua loaa iho la kekahi wahi jluawai mapuna e, puapuai malj ana maioko o kekaln w\hi analuuku, a na ia mea i hoojnu 1 ko|lau4 ono wai. "H# wahi kanaka ano e maoli no hoi keia walii Siuiotv Penee " wahi a Sidane i oleio ae ai ia laua $ ai ana i ko laua ainaawakea.j "Malia paha, i kona iwnoo i iho, he maikai kana mau hana, eia nae, hē nui ka ixk> e oleio nei i kona pi, aole anei pela?" r Ua lohe anei oe ik« moolelo \ ka hele ana aku o kekahi Komito olii jdsUa no kekaln han» ku l ke e ike ia v ' wahl a i nina\t mai ai ia Suiane, Ua hoole aku la o Sidane i * ——

m fca hoifc«? a ke kww Mshiaiio Ameriks Huipuiii m> na Uiūekuai iuiiiui o 2,2,>8 i, loiu* o nd pt>maikal i kola a me Moklunina v>\sl loko miv> o 130. 000.000 o ka lainn he 1.393.192. 000 i> na aikAiim» i uau i k» lapo|\o īa i k.; a\&k&msū 1 hnlu