Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 43, 20 February 1930 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHA MEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHA MEHA

V — L — . ' •] . MOKUNA XIX.' I NA HOOLALA E PAKELE A! j —tfar āut""ka~la iko Kent inana-, wa i puiwa ae ai mai kona hianioe kulipolipo ae, a ua hele. ko~ ke aku la oia e auau, Ua pan ioa ae la kona ano poniuniu i ka pauana o kana auau ana, i ka paa ana o kona lole, ua komo aIcu ia oia Ūoko o ka lumi hookipa. Ua ike iho ia oia aohe i ala kona mau hoa i keia wa, Mal laila akn, komo aku oia maloko o ka lumi hoahu ukana o lakou ua lawe mai la oia i mau pono lawai'a makau ame kekahl uperia kioe a hele aku la no ke kahawai e lawai'a ai, aohe i loihi kana lawai'a ana, ua nui iho la kana i'a liilii a he mau minute pokole mahope mai e lana ana oia iloko o ke kaikuono maluna 0 kahi lana laau. Aole i loihi kona holo ana ūa loaa aku la he nui na i'a o na ano like ole e holoholo ana maloko o ke kai, ua kau iho la oia 1 ua mau i'a liilii nei ma kana makau a aole i hohonu ioa ka naie ana~iho o ua insxmti ~nef ua apo koke mai la kekahi i'a, a malaila oia i lawai'a ai a lawa kona makemake. Iloko o hapalua hora ua piha iho la kana ie, a hoe hou aku la no ka uwapo pohakii me ka piha hauoli no kona holopono ma kana huakai lawai'a. ■ ; Ua hoomaka koke iho la o : Kent e hana i ua mau i'a nei i kona hiki ana aku i ka hale, a iaīa e hana ana, ua ala mai la o Haven a hookahi ko laua hana like ana. I ka pau ana oka i'a

i ka hanaia, ua hoomakaukau iho la laua l ko laua ainaawaa i ke kani ana o ka hora eha o ka auwina la, ua kahea aku la laua i ns> hoa apau he - le inai e ai, a f ka ik4 ana o keia poe i ka i'a a Kent, ua haawi mai la lakou i ko lakou 'mahalo piha no kona "piha akamai a noonoo maikai hoi, a olelo mai e makana mai no lakou iaia me kekahi medala gula ina lakou e hiki ola hou ana ma ka a!na rml Ua hoi aku la 3akou no waho 0 ka lanai i ka pau ana o ka 3akou ai ana, a ia "wa i hoike mai ai o Carir;.ody i kona inanao hoolala no ke kukulu aha i kekahi moku, a maluna oia mea lakou e hiki ai ke holo aku no ka aina nui. Ua oleio ae la o Sidane h»» mea makehewa wale no ka lioomau ana aku i ka hele makaikai ana maluna o keia wahi mojkupuhi, a ma kana koho hoi s me he mea la he umi mile ka loihi a he elima mile paha ke akea o ka mokupunl. O kamauna hoi a lakou i ike ai e uhi paa ia ana e ka hau, me he me| la aia ia mea maluna o Mekiki a i ole o Amerika Waena, a he hapa hoi o ka lalahi mauna t moe ana ma ka aekai o Mekik6 ame Amerika Hema^ Ma kana koho walife no, he 150 wale no mile ke ka-wa o keia mauna mai ia lakou aku, a waiho pu mai rio hoi i ke kumuliana he mea maikai e hoonoho mai|i ia i mea nana e kiai i ka moana 1 keia ame keia la no ka nana ana i na moku e kaalo ae ana mawaho pono o lakou, a olelo pu mai oia ka mea e kiai i kekahi la ae. Ua hooholoia iho la e kukuluia i pahuhae ma keia wahi me ke kau mau i kekahi hae keokeo, he mea e hoik® ana i ko lakou pihkia. | "Ma ka la apopo kakou e hoomaka ai i ka hana tu a i k «kah; waapa a lana laau paha. wahi a Carmody, ka lunahoomalu o kc komite hoopakele, 'Ua pau ka'u mau hoolala ana, a Ke tnakemake nei wau e waiho aku imua o oukou no Ke aponoia. "hooleia ame ka hoololiloliia ae paha. O ka'u mea i manao ai pela, aohe kakou 1 lawa i na mea hana e hiki ai ke hana l kekahi waapa maoli. O kekahi no liol aohe 1 oi aku kona maikai e like me ka'u inea e manao nei, E Hke me ka Hamona mea i manao ai, he uui na moku e holo uei 25 mlle wale no ni&l nel aku ino ka hikma, a oiai o ka aina jnul ko kakou pahu hopu, he ?nea |e hiki maalahi aku ai malaik.j Ipouo no ka noonoo ana i ka mea

Ma ke Kaikuono o Mekiko amel ke Kai Caribiana, he nui na mo- ] ku o na ano like ole e holo nei' a he mea maopopo e loaa no ke- : Jcahi aiJakmi-ia kakmi -ma—kar moana. A eia ko'u manao, he oi aku ka maikai e kapiliia ko kakou moku me ka papa i mea e hiki ole-ai ko pilīolo, a aule i hoi no ka hiki ke holo heihei." "O ko'u manao no ia," wahi a tMorton. "Ke manao nei wau, | e loaa no ia kakou keiahi moku iloko o na hora he 48. E .hana kakou i kekahi moku e hiki ana ke ku aku imua o na ino e hiki mai ana maluna o kakou ma ka moana. Ina no e paluku mai ana na ale, he oi aku ia o. ka maikai mamua o ka huli ana i ka nalu mua." ai," wahi a Carmody, * "aole e | hiki ke pii wale ia e na ale lii-' lii o ka moana," a ua waiho mai la oia o ke pakaukau i kekala. kahi kii i kahaia me ka peni"O ka'u mea i manao ai, e kukuluia oia i 40 kapnai ka loa a 14 kapuai ka 'laula. E hanaia na na kua nuhul. Ulke au eia ke ku nei he mau laau paina pololei mahope pono o keia hale, a ua kupono loa no keia mea. O keia mea maikai, e hana kakou i na mea apau i kula nei a o ka hookomokomo wale ana no ko loko o ka wai. "Maluna pono iho o ka lana, e kukuluia i hale o 24 kapuai ka loa ame 8 kapuai ka laula. E hookaawaleia keia hale iloko o ekolu lumi moe, me elua moe o ka lumi hookahi, He mea maikai e huiia ka lumi kuke, lumi aTma ame himi waiho ntea-ai iloko o ka lami hookahi. Ma keia lioolala a'u. aole loa e hiki ke wawahiin keia hale e ke kai me ka ,np T<a mea, ej na wahi, apatl. O Tceicahl Tria 1 e nie ka'u i hoolala ai, aole loa.e hiki ke wawahiia i ! me ka maalahi e na ale." ! Ma ka hoolala, ua hoomakau-' kauia no i mau kia kekahi ame na wahi e hiki ai ke hookomoia he eono mau hoe no ka hoe ana i ka wa pohu ino loa, a ua hoomakaukauia n6 hoi i wahi e ho-! okomoia ai ka hoeuli no ka hookele ana i ka nioku. la Carmody ame kekahi mau hoa e iho i hele āku ai e no.na i mau laau maikai no na kua kakoo, ua hele aku la o Sidane ame Kent no ke kiekiena e nana i ka moana. Aohe o laua ike aku 1 kekahi moku ma ka moana, eia nae, ua hoomaopopo iho la o, Sidane i ka moe o kekahi laina uwahi ma ka hikinahema. Ua oki iho la laua i. kekahi kumu paina loihi, a la a like me kekahi pahuhae? I ke kakahiaka nui o kekahi % ae, .ua hoalaia iho la ita nei e elima kanaka a lialiia hoi ka hae maluna. I ka wa a ka la e kokoke aku ana e napoo, ua ku iho la o Sidane ame Kent e kiai i ka mauna kiekie e ku mai ana me ka hau keokeo e uhipaa ana i ka piko. ; "He nui maoli ke kupaianaha o keia wahi mokupuni," wahi a Sidane i kamailio ae ai, nie ka 'nana aku i u"a mauna nei. He malaelae maikai ke kulana o na ao i keia wa, a he maikai hoi ka waiho anamai o ka aina. "He kakaikahi loa na mauna o ka aina nul e like me keia," wahi hou a Sidane, "ua hoohafa wau i k<kahi manawa ma ka nana aiui l iuv mauua kiekie o ka aekai Auievika, He mea oiaio, aia k.\kou ho tausani mile ma ke kotTiohana o Nu loka, a eia kakoa ma ka poai wela. O ka aekai o Amei'ika Hema, ua, kaa loa ia ma ka hikina o Nu īoka. a me ka'u lux>inaopopo, ao^ 1 fcakov makiil/i. Tīe elua; wale no wahi a u, o UooUuoinei mn ka n>na atta i ka kako;i nuiu uwaki. I : j Ma keia wahi u;« w ci:owohe aku la o Sldaue i ko&a l'.oa i ke ano ame ke kiekie «|na iaaui;aj iike ok\ aiue ka ar.a ae he, hihnai ikaA| kon.;a;.i L;kou ! inawaho poHo o Am«nka Wae- i na, a o ka mauna a-laua e ikei ne:, aia ia m&iUna o Mekiko. j

• 4 He mea pohihihi loa keia ia'u : " wahi a Kent, "ke poeleele mai nei, o ko kaua wa kupono keia e hoi ai no ka-hale." Ua hiki aku la laua nei me ka maalahi, a i ka pau ana o ko lakou ainaahiahi, ua puka aku ia lakou av&ii 2oa mawaiio o )ca lanai a 2ianea iho la iloko o ka la'i o ka mahina me ke puhi ana i na kika īlayana o ke kulana maikai.

| MOKUNA XX. [

r KA NOHO'NA o ka hale,

j Ma oke kohoia ana a Sylvesi ter L. Vincer t ka lunanui nana [_e hoopononona ana-ka^mho'na--0 ka hale, na ia mea i hoike mai ua pololei ka John M. Rockwell koho ana i kona mau kōkua. 1 kona makaukau ma ka lawelawe oihana ana. Ua hana iho la oia i kekahi mau rula, a hooko aku Ia me ka mana piha i loaa iaia ma ke ano he kanawai ia mai na mana hooko kiekie mai. Mai ka wa mai i loaa ai nakii gula iaia ame Penee, ua hoomapopo iho la oia' ua kanakawaiwai oia a aia kona kuleana iloko 0 keia waiwai ma kahi o $175,000; iia nae, aole oia i pehu ae t a hoike ae paha he kanaka waiwai oia i keia wa. No ka holopono o kana mau mea e hoohana ai, pela i makemake ai kona mau hoa iaia. Ma kekahi po Poaono, he elua ia mahope mai o ka* pa ana a ka makani ino, ua hoomaka mai ia e pii ino ka _wela~_ He 'oluolu 110 malalo o na kumulaau, eia nae, iloko o ka la, he nui maoli ka wela a he hiki ole ke hoomanawanuiia. No keia ua hoololiia ko lakou manawa hana i mea e oluolu ai a holopono hoi'na hana e pili ana i ke kapiii ana i ka moku. Malalo o ka Rockwell hoakaka,iua ae lokahi iho la lakou e j ala lakou i ke kakahiaka nui| wanaao a hoomaka e ai i ko la- | kou ainakakahiaka mamua o ka j puka ana ae o ka la. M ka ha-' palua hora eiua lakou i ; ala ai, a hoomaka na hana ma Ka hora v eha. He hu'ihu'i maikai keia mau hora o ke kakahiaka, a na keia mea i haawi mai i ka ikano ka hana ana. Ma .. urty e iakou. a hoi hou e ai, a Q ko Isl-. kouj ainaawakea ia. Ua kiekie ka Ia i keia wa a he owelawela lioi, a no ia mea, aohe he o ka hoomau ana aku 1 hana ana, a mai ka hora 11 a h|iki i ka hora elima o ke ahiahi, he manawa ia lakou e hoqmaha ai a hana- no lakou .porioL iho. I ika wa e kani ai ka hora elimaj o ke ahiahi, o ko lakou wa ia e ai ai i kekahi mau mea ai mama a hoomaka hou ka lakou hana, a ma keia hoolala, ua loaa ia lakou he ekolu hora; i ke ahiahi a elima i ke kakahiaka a piha ipono he ewalu hora hana o ka la. Ma ka hora ewalu o ke ahiahi, ai lakou i ka ainaahiahi, a ma ka hora uml, hoi lakou e hioiani ma ko lakou mau moe. Nolaila. ua loaa ia lakou he ewalu hora hoomaha, ewalu hora hana ame ewalu hora hiamoe.

Iloko o ekolu a eha paha la, ua pau loa ae la ka palaoa a Hemks i waiho mai ai no lakou, ela he nul no na eke palaoa i kōe iho ame ka hu nO ka hana pal&oa ana. "Owau ka mea ike i ka hana palaoa " wahi a Penee; i olelo ae j ai i| kekahi la. "Ua a*o au i ka hana palaoa 1 ko'u wa opio, a j iie hoi ka'u palaoa ke hana. Ua oi aku ka ono o ka*u palaoa mawiua o ka mea e loa» raai ana j maii na hale iwma palaoa mai." "Ala he hookahi ope hu palaoa maloko o ka lumi waih6 mea ai," wahi a Vineent i olelo aku ai, "a tna na kuhikuhi o waho, ua j oleipia aohe e pau ka pii ana kelst ino hu no na makahiki he nui.r Ua hele aku la oia e kil i ua ope nei, a ua hoomaka iho la o Vmeent e nana me ke aka- j hele. ' i - Abho wftu I kamaaina i keia' anoj mea," v,-?.hi a Pe?fice» "ma-1 lia paha he hu ano hou keia a'u i m&opopo ole ai. Ua maa wau j 5 ka hnna ana i ka*u hu malloko j ae <| ka bale ai a ka lio," ] "tija oe e ika hana ana e j !ike;me kā n ?r.ea e inai noi, e hana uku oe i pono kakou{" \vabū a Rcr.t, "Malia paha j> pono ana no ma ka heluhehi pono a akahele ana i na kuhHkuhi i kauia maw;aho o ke opei' ! £ j hooiaia i kau hana alaila hana aku i kau xn«« I Iiqo&!& »1-

""Hāmuli cT ka lohe mau o Kaukiuki i kekahi moolelo kaao e pili ana ia Maui i kona hele ana mai Kahiki mai. « na nipin ia ina i hoolohe pono ka hoahanau o Maui i papa aku ai iaia mai huli i hope ina paha ua lilo keia mau mokupuni i hookahi, e iike me ka wahine a Lota i ka huli ana i hope a lilo.i kiapaakai, mamuli o ka minamina i ka waiwai, a o keia hoi mokumoku na mokupuni he ewalu i O Kaukiuki he menehune oia, ulana iho la oia i kaula nana mai loko mai o na pulu-niu a pii. aku la iluna o kekahi puu kiekie no ka hoao ana e pahele i ka mahina, no ka hoao ana e uhai i kekahi kukuna o ka mahiaa i wahi nona e hele malie ai. I ka hoea ana o ua wahi kanaka liilii nei no luna o ka piko 0 ua mauna nei a e mak&ukau ana hoi e hoohei i ka mahina. Hoea ana he'pueo"iiane a ōIeTo mai īa t uā "wahi kanāk£f lulil nei no ka hoopau ana. Ua huli ae la o Kaukiuki a hoi aku la no kona w$ai maloko o ka mauna me ka maka'u oie, I ka wa o ka i lele aku ai ua nalo aku la ka mahina. O ka rula o ka menehune* o ka hooko ana i ka mea au i manao ai e hana, e pono oe e hana, a i kou hana ole ana a hooko ua pili oe i ke karaima, a o ke ko ana, aole ia he kaiaima. Aole no o Kaukiuki i hopohopo .iho a paupauaho, aka, pii aku la oia no luna o ua mauna kiekie nei, a i ka hoea ana ae o ka mahina, ua hoolei aku la oia 1 kana nipuu kaula i īnahina a hala. I ke kolu iuai o ka po, oia nele like no. „ No keia nele $tna, ua hooulii ia aku la ua wahi opio menehune nei me ka pohaku a hiki i keia la ma kau wahi ma Kauai;