Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 45, 6 March 1930 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

MOKUNA XXI. KE KUKULUIA ANA Q KA lUPĪTA I.ELE. Ma ka nana pono ana i ka moolelo o keia poe, aole kakou i ike iki ia lakou e kaniuhu a namunamu paha 1 ko lakou noho ana ma keia aina. He mea i hoomaopopoia i ka manawa i haule pahu ai ka hoolala a Morton no ka hoohulihuli ana ia Heseka .ame Kapena Wata, ua hoopau loa lakou i ke kamaīlio ana maluna o keia mea, a iwaena o lakou pakahi, ua. auamo iakou i keia hana me ka paupauaho ole. . : He mea oīaio 110 he nui na waiwai o keia poe onamiliona e waiho mai nei i kupono no ko lakou noho ana aku ; e hookele a nana aku i ka holopono o na hana maluna o keia mau hookele ana, eia nae, ua hamau lakou maluna o keia mea, a ma ka nana aku 1 ko lakou ano, me he mea la ua maa lakou i fca lav»e malu ia. Ivīa~ka~~īalttra ka-

mailio e pih ana la T3u lolea, me he mea la ua kokoke loa mai ia wahi i ke Kaikuono o ' Mortom. O. keia kulana lioi a lakou e neho nei, me he mea la ua holo hoomaha mai lakou.

0 keia ano noho ana o lakou, aole ia he mea i umiia iho iloko o lakou, aka, ua maa no keia ] poe i keia mea. No na makahiki loihi ua lawelawe lakou i na hana i,oi aku ke koikoi i keia. Ila noho mau lakou iloko o na wahi i piha i ke pihoihoi a uluao'a. Ua like ka lakou mau hana hookele ana i ko lakou mau waiwai me he la aia ma ke kāe o ka luapele. E makaala mau ana īakou 'i na wa eia nae, he mea maikai e mal|e ka noho ana, no ka mea ina e pihoihoi, e nui mai no ka poino o na noonoo akahele ana. 1 ko lakoa noho ana maluna o keia mokupuni, aohe i loaa mai kekahi mau mea ano nui e pihoihoi mai ai ko lakou noho ana, aka, i kekahi kakahiaka nui o ua la nei i oleloia ae nei mdluna, ua ala ae he eono o ua pee nei a hele aku la e hana maluna o ka moku a lakou e kukulu ana. E uhi paa aha Ra ohu ma ia kakahiaka nui mluna o ka mokii - puni, a 1 ke kiekie ana ae o ka la 5 ua puehu ae Ia ua mau ohu nei. 0 Mr. Eoekwell ka mea e hana ana malup.a o ka onēki o ka me - ku, a e kakia ana oia i'kā papahele o ka oneki, a i kona ku ana ae iluna me ka manao e hoemaha, ua ike aku la oia i ke kau mai o.kekahi hae ma kekahi ac- ; ao mai o ke kaikuono. laia i hoomau aku ai i ka nana ana, l ua palulu ae la oīa i kona mau maka a nana pono aku la, Tjja kamailio aku la oia i keia mea; i |kona mau ho£, a ua nana poho ! nku 'la lakou apau. "Heaha kela mea," wahi a Hoekwell i hooho ae ai, me ke kuhi pn ana o kona mau mau mm ma kahi e kau m?ti ana o ua hae nei. "Aohe he mea 0 kakoii i hele aku nei ma kela walii, a he ano ē māoli no hoi" "Heaha ke ano o keia hoailona?" wahi a Sidane i ninau aē ai, "aole he mea o kakou i haalele iho nei ia kakou, a pehea la ka hoi i kau al kela hae maiaila?" 1 mea e pau ai.ko lakou kuhihewa, ua kahea aku la lakou i ka hale no na, hoa aku i koe, a ua hele mal ia keia mau mea a hui pu me ka nui o ua poe nei. 1 ka ninaninau pono ia ana aku o keia poe apau, u$ hoole m?i la lakou aohe he mea o lakou i hele iki ma keia wahi no kekal:i manawa loihl, "Ho mea pono e hele aku kako j e nana pono i ke ano o keli iiieū," wahi a Siciane i oleio ae :ii. "He mea maikal no nae e :'.kahele kakou i ka neenee kokoke anā aku." I ka liolopono aha ae o ko laknu r.wn;x» e hele lakou e nann ;x :;o i ke ano 0 keia mea, ua ho- > nk:; la o Sidanc e kii i eha •r au pu mifela # a ī kona hlki hou ana mal, ua kau aku la o Kv:\'. Movton an*.e Vip.cent mj?" ia maluna o ka lana iaau a lioe

aku la no kahi o ka hae e kau ana. - _ ■: ■ I ko lakou hookokoke ana aku, 13a hoe kaapuni ae la lakou. a aohe o lakou ike iki i kekahi kino ola. Iko lakou nana maopopo ana aku, ua ike aku la lakou S nhu mai.o kekahi mau pahu maluna pono o. ka puu pohaku. "E hookokoke aku kakou," wahi a Siclane i haawi Ae ai % i ke kauoha, "o Kent ame a'u nei e nana po.no i kahi a kakou e hookokoke aku ai. Ua hoomau aku Ia .o Vincent| ame Morton i .ka pahu. anai ka | lana, a aole i loihi ka laua hoe' ana. ua ike aku la lakou i keka- | hi waapa uuku e kau ana īna 1 kula, a ma ka nana aku, he wa- i apa hou loa keia-. E waiho koke ana he noau hoe he eha ka nui, a ma ka 'lakou nana iho, me he mea la aohe i hoohanaia keia wahi waapa, Ua nui kupono keia wahi waapa e hiki ai ia eha kanaka ke holo i ka manawa malie o ke kai, a ua kupono hoi no ka hoohanaia 'maiuna o ke kai o ke kaikuono. Ua " lakou e nana ina e loaa iho ana ka inoa o ka mea nana i hana, eia nao. aohe i loaa he wahi ma-ka e hoike mai anā i ka lakou mea i ake nui ai. Maluna pono iho o ka puu pohaku, e waiho ana he mau na ano like ole, a o ka pahu hae a lakou i ike ai, ua kakoola ia me kekahi pohaku nui. &īalalo iho oka hae, e kau ana he pepa manoanoa amake kua, ua kakauia keia mau huaolelo:

Maluna o ka Mano, Mei 18. la Me.ssrs. Palmei* J. Morton, Andrus eannoā}', John M. Rockwel, §imon Penee, R. J. Kent, Ilii'am Haven, Sidane Hamona, ame Sylvester Vincent, na manao rae na hoomaikai o

W4I-TEB B. HESEKA. r I ko lakou helu pono ana iho i ka nui o na paliu, ua loaa iho la he 15 ka nui, a he elua o keia mau pahu he oi aku o ke kauI maha mamua o kekahi mau pahu e ae. Ua hoolana aku fa la- , kou i kahi waapa uuku a hookau ; aku la i na ukana i hiki' I ka ; waapa ke lawe. O ka hapanui iho o ka ukana ua hookauia iho la maluna o ka lana laau. ; No ka maloo o ke kai i keia ;rnanawa, ua hoi aku la o Haven ; ame Morton ma kula a hīki i ka , hale. Na Sidane i hoe ka waaipa a na Vineent hoi i pahu īa lana laau. No ka pa maikai mai 0 ka makani, ua holopono keia mau hana a aole i liuiiu iho ma:hope ua pili aku .la laua ma kahi a ka lupita Lele e ku ana. ka ike ana mai o na hoa ai keia mau'wa, ua akoakoa miii la lakou a hoomaka koke ae U e wehe i keia mau pahu no ka nana ana i na nj,ea oloko. I ka hemo ana o ka pahu mua, ua lōaa iho ia he mau i'o pipi 1 hoomoeia i ka hau, a o ka lua 0 ka paliu, ua loa iho la he mau i'o liipa. I ka loaa koke ana o keia mau mea, ua lawe kpke ia aku la no kahi hoahu mea ai. He maikai ke kulana o na i'o holoholona a ua hiki hoi ke maiamaia no na la he loihi, 1 "He makemake ko'u e ai hou i ka pipi malkai," wahi a Keiit i kamaiho ae ai me ka hamale pu ana iho i ke ;poo o ka pahu hope loa a lakou. I ka naha ana ae ua ike iho la oia ua piha i na nupepa ame na buke no ko lakou heluhelu aua. I kona imi pono ana iho, ua loaa iliola na buke i pa'iia ma ka mahina o Mvi a malalo lo.a, na loaa iho la na nupepa hou loa, I ka ike ana mat o ka poe e noho aua ua ho.io awiwi nmi lakou e hao i ua mau nupepa nei, Ma keia puulu nupepa, ua loaa iho la na nupepa o Nu loka mai ka la 2 niai q Mei a hiki i ka la i£, a o na m>a iki paku'iia mai na pepa o 3p kulanakauhalo o F;sedeiefia ani ka la a lakou i lualele aku|*t a hiki i kekahi o u,'. la i i-,o mamua. S na ke|mimana," wahi a i kainnilio po o ko heluh.eīu ana no' V. kahi mau niinu-e 'oihi, "Ua 'o'.hl Iho nei 'ka kakou heluhehi! aus a aohe I loaa iki kekahi]

mau mea e hoike ana ua loaa ia kekahj o ko kakou mau ohanā i ka ma'i a make hoi a loaa paha i kekahi ulia kukonukonu. He mea pono e hoopanee ka kakou hoomau i ka heluhelu ana a pau mua ka kakou hana o keia kakahiaka. E hoomaka kakou me ka kakou apana hana a i k pau ana oia ko kakou wa e hoomaka hnu ai e .heluhelu.' !> Ua hooholo like iho la īakou i keia noonoo, a kauohaia aku la o Vincent e> "hnlhni 1 naV»i nei i ka hale. No ka loaa ana mai o keia mau mea e hoi- , ke mai kna i na meahou_o kahi i & lakou i haalele aku a5. na. ia j mea t hoolana ae i ko lakou ma- ] nao a ua ikaika ka lakou hanai ana. īke kokoke ana e kani ka ! hora 11, akahi no o Carmody a i haawi ae i ke kauoha no kā hoo- 1 pau ana i ka lakou hana, ua hoi koke akt\ la lakou no ka lumi aina, a hoomaka iho la lakou. e ai i na mea ai i hoomakaukauia. Ma ka auwina la. ua hoomaha lakou mai Ka hana an&, a oia ko j lakou wa i hoopapau iho ai i ka [heluhelu ana i na nupepa. No I elua horā aohe he huaolelo i Ihoiopukaia. Ua heluhelu k?ela l ame keia kanaka pakahi i na ! mea e pili ana iaia iho, a na kejia mau mea i hoihoi hou aku'i ko lakou mau noonoo ana i na la i hala ae ma Nu loka a na keia mea i hoopoina ae i ko lakoU lawe malu ia ana maluna o ka moku ame ka hoonohoia ana maluna o ka mokupuni a īakou e noho nei. 6 Vincent, ua hoomaka iho la oia e huli ma na pepa apau no īīā mēa e pili ana iaia iho, a"o ka hope loa ua loaa iho la he wahi itamu uuku e kamailio ana i kona nalowale ano e ana, a ma ka Nu loka Reecrd j loaa Iho ai keia meahou iaia. "Ma keia hana, aohe i puka iki ko'u wahi inoa me ko oukou," walhi a Vincent. i kamailio ae ai me ka leo ano kaumaha' o ka manao. Ua akaaka ae la kona mau hoa a ua hui pu aku la o Vincenl me lakou, "Mai noonoo nui oe no keia mau mea, e VincenV ? wahi a Kent, "o 06 wale no ka mea i komo ole iloko o keia hana o ka lawe malu ia ana, a, ina no nae e malama pono oe i ko mau akuā kii gula, e lilo no oe-i naka waiwai a e komo no kou Kii n i na r.;3pepa apau o ka aina. Mahope no oe lilo i kanaka kaulana. Ua ike no oe i keīa je Mr. Koekwell?" Ua hoomaka mai lā o Kent e heluhelu i kekahi mea i pa'iia ma ka Rec.ord o ka la 14: : '|He mea i minamma nui ia ua kaawale aku o Mr. Walter B. Heseka, ka mea kakau nupepa kuikawa kaulana o ka, Nu loka Record, no ko kai Meditareniana i ka manawa i puka ae ai keia hana huna malu.. Ua kanohaia aku nei na mokuahi apau e holo ana no ka hema e haawi aku i ke}a meahou ia Heseka i mea e hiki ai e loaa kekahi kokua ana māi iaia mai maluna o keia hihii kupaianaha. Aohe he kanajka kakau nupepa e ola nei e loaa aku o Heseka ma ka hanu anp mahope o ka meahou o na hapa kolohe o keia ano, a ke manao nei ka Record e ha'i aku i ka hana a Heseka maluna o keia hihia i keia mau Ia iho."

ko'u noonoo ua kupono io no oia ma keia hana," wahi a Kejnt i pane ae ai <f Ke haawi aku nei wau i ko'u mahalo ia i ka muikai o kana nana ana i na ano o kana mau mea ai|i hoouna mai nei ia kakou. Ma kona ano maoli. ua pupule oia e like me kekahi uku e kolo heje ana ma na mea e ae a pau eia nao ma ke koho ana t na iiitia inu ame ke ano' o ke kika maik.ū. maikal kona nooiioo, E Tenoc. ua heluhelu 'iho nei oe i n|a mea e pili ana i ko palapala hokllna? Ua holke &e nel kekahi o r.a pepa ua hooili aku nei oo 1 ka huina o $2.5,000.000 no kc 'kukulu ana 1 home no na luahiiiio. a u\a kekahi p P^ ll loal ana kou waiwai no kekahi kuia nui no ke a'o aiia i ke ano o ka noho hoolauna | ana Ma nn nupopa hoi o Piladelefia, ua olelloia ua hooili aku hei ka oe i koii \vi\i\vai holo^koa 1 maluna o ka;poe h;\na keaka <Saia oV ame ka poo heihei lk>, He jx>lolei anH kei.\ mau mea?" ! ll'a r,.uia ir.ai la o' Penoe me ka'iiannina minoaka A oU-lomai hv " . ! 1-' | AOLE 1 PAŪ $3. .-.ku ka ike aka haipule maj kemi mau kuli aimua o ka ike a ka moa manai~a!e« ma'una o kona mau m&namana wmWe. |