Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 46, 13 March 1930 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

"I ka la apopo e hoomaka ai i ka hana ana i kekahi waapa a lana laau paha/' wahi a Carmody, ka lunahoomalu o ke komike hoop'ak'ele. "Ua pau ka'u mau hoolala 'ana. a ke makemake nei wau e waiho aku imua o oukou no ke aponoia mai, hooleia ame k.a 0-ka's wea i mnao- aipt»ā~no ke ku'kulu i ana i kekahi iana me he hale la. O ko'u mea i manao ai pela, j aohe kakou i lawa i na mea hama e hlki ai ke hana i kekahi wajapa maoīi. O kekahi no hoi. aole i oi aku kona maikai elike ! me ka'u e manao nei. Ellke iiī®"lc"ā _ HāmQna mea i maHao ai, he nui e holo nei he 25 mile wale no mai nei aku no ka hikina, a oiai o ka aina nui ko kakou pahu hopu, he mea pono no ka noonoo ana i ka mea e hiki maalahi aku ai m%laila. Ma ke Kaikuono o Mekiko ame ke Kai Caribiana. he nui na moku o na ano like ole e holo nei a he mea maopopo e loa®, no kekahi 0 lakou ia kakou ia kakou ma ka moana. Eia ko'u manao; he 01 aku ka maikai e kaj)iliia ko kakou moku me ka paa i mea e hiki ole ai ke piholo, aole hoi no ka hiki ke liolo heihei. "O ko'u manao no ia," wahi a Morton. i( Ke manao nei wau, e loaa no kakou i kekahi moku iloko o na hora he 48. E hana kakou i kekahi moku e hiki ana ke ku aku imua o na ino e hiki mai ana maluna o kakou ma ka moana. Ina no e paluku,mai ana na ale, he oi aku ia o ka maikai mamua o ka huli ana i ka nalu mua." : "O keia moku a'u i hoolala al," wahi a Carmody, "aole hiki ke pii waleia e na ale o ka moana." a waiho mai la oia maluna o ke pakaukau i kekahi kii i kahaia me ka penikala. "O ka'u mea i manao ai e kukuluia oia i kanaha kapuai Tca loa'a'he 14 kapuai lea laula. hanaia na laau hoopaa me na kua nunui, Ua ike au eia ke ku nei he laau pāiha pololei mahope pono o keia hale, a ua kupono loa no keia mea. O ka mea maikai e hana kakou i na mea apau i kula nei a o ka hookomokomo wa"Maluna pono iho o ka lana, e kukuluia i hale o 24 kapuai ka loa ame 8 kapuai ka laula. E hookaawaleia keia hale iloko o ekolu luml'moe, me elua moe o ka lumi hookahi. He mea maikai e huiia ka iumi kuke, lumi aina ame lumi meaai iloko o ka lumi hookahi. Ma keia hoolala a'u aole loa e hiki'ke wawahiia keia hale e ke kai me ka maalahi, no ka mea e hana kakoo aku ana wau ma na wahi lapau, O kekahi ina i hanaia elike me ka'u i hoolala ai, aole loa e liiki ke wawahiia me ka maalahi e na ale.

Ma ka ua hoomakaukauia no i mau kia kekahl ame na wahi ē hiki ai ke hookomoia he eono mau hoe no ka hoe a-; na i. ka wa pohu ino loa, a ua hoomakaukauia no hoi i wahi e i hookomoia ai ka hoe uli no ka hookele ana i ka moku. " ■ i Ja Carmoay ame kekahi o na hoa e iho i hele aku ai i laau maikai no na kua kakoo; ua hele aku o Sikane amie Kent no ke kiekiena e nana i ka moana. Aohe o laua ike aku I keka-'! | H maku ma ka moana, oiai nae ; ua hoomaopopo iho la Sidane; x ka moe o kekahi laina uwahi *ma ka hīkina hema Uā oki iho 1 la. laua i kekahi kumu. paina loihi, a hana iho la a like ke kahi pahuhae. I ke kak?hiakq. nui o kekahi la ae, ua hoalaia iho la ua pahuhae nei e ehma kanp.ka a kauia hoi ka hae maluna. i I ka v,'a a ka la e kokoke akji aha e napoo, ua ku iho la o Sielane ame Kent e kiai i ka mjauna kiekie e ku mai ana me ka| hau koekoe e uhi paa ana i kd |>iko, " 1 "He nui maoli ke kupaianah;t 6 keia wahi mokupuni," wahi a Sidane i kamailio ae ai, me ka nana hoomau ana aku i ua rnauna nei. He malaela.e maikāi kulana o na ao i keia wa, a he maikai no hoi ka waiho ana i|tiai a ka aiha. ,; He kakaikahi loa na mauiia oka aina nui elike me keia," wahi hou a Sidane| "ua wau I kekahi ma ka nana ana i na mauna kiekie c| ka aekai Amerika. He mea oiaio, aia mau kaukani mile ma ke komohana o Nu loka, a eia kakou ma ka poai wela o fca aekai o Amei'ika Hema, ua kaa loa ia ma ka hikina o Nu Ioka ? a me ka'u hoomaopopo, aole kakou maiaila. He elua wale no wahi a'u e hoohuoi nei ma ka nana ana i ka kakou mau 'ūwakli. Ma keia wahi ua; wehewehe aku la o Sidane i kona hoa i ke ano ame ke kiekie o na mauna like ole, a me ka olelo ana ae he hilinai ikaika kona aia lakou mawaho pono o Amerika waena, a o Ka mauna ■&- laua e ike nei, aia ia maluna o Meikiko. "'He mea pohihihi loa keia ia 'u." wahi-a lCent, "ke poeleele mai nei, o ko kaua wa kupono keia e hoi ai ho kauhale." Ua hiki aku laua nei me ka maalahi, a i ka pau ana o ka lakou aina ahiahi, ua puka aku la lākou apau loa mawaho o ka lanai a nanea iho la iloko o ka lai o ka mahina me ke puhi ana i aa kika Havana o ke kulana ikaika. 20 Ka Noho'na o ka Hale Ma o ke kohoia o Syhester L. Vincent ka lunahul nana e hooponopono ka &ōho'na o lia na ia. mea i hoike mai ua pololei ka John ,M. Rock\vell koho ana i kona mau kokua. No Vincent, ua hoike mai eia i kona makaukau ma ka lawelawe oihana ana, Ua hana iho la oia i kekahl mau luna, a hooko aku la me ka māna piha i loaa iaia ma ke ano he mau kanawai ia mai ka mana hooko kiekie mai. Mai ka wa mai i loaa ai.ne, kii kula iaia ame Penee, ua hoouiaopopo iho la oia ua kanaka waiwai oia a aia koha kuleana iloko o kēia waiwai ma kahi o $$175,000; eia nae aole oia i pehu ae a hoike ae paha he kanaka. waiwal oia i keia wa. No ka holopono o kana mau mea ua mākemake kona mau hua iaia, Ma kekahi po Poaono, h.e ehia la mahope mai o ka pa ana a ka makani iuo, ua hoomaka mai la e pii ino ka wela. He oluolu no nae malalo o na Kumulaau, eia nae. iloko o *ka la, he nui maoli ka wela a he hiki ole ko hoomanawaMU. No kela mea, \ia hoololiia ko lakou manawa hana i mea e oluolii ai a holopono hoi na haim e pili ana i ko kr,pih -,na i ka moku. Malalo o ka Hoekwell ka na ae lokiahi iho la lakou e ala lakou i ke kakahiaka nu' uai a.io a hoomaka e ai i ko lakou aina kakahiaka mainua o ka puka ana ae o ka la. Ma ka hapaiua hora ehia lakou e ala r.i, a hoomaka ka hana i ka hora eha. Hē huihui maikai ira\) hmn o ke knkahlaka, a na keia mea i haawi mai ka ikaika maik.ii no ka hana ana. Ma ka hora umi e pau ai ka lakou hana a hoī hou e al a o ko lakou aina awakea ia. ' I j ' Ua kiekie ka la i keia wa a he i-\\el:iwela no hoi a no la mea, aohe he walwai ō ka hoomau a!?u i ka hana ai\S t a mal ka hora II ahiki i ka hora 5 o ko ah..ahi ho wa ia no hleou p hoomaha ai a hana no lakou poiioi iho |* I ka wa o kani ai o ka hor.\ H o ke ahiahl, J ko lakou wa ia e ai ai i kekahi man me;uv.r.-.,ur,. 1 a hootaaka f>ou fca lakou hana» m.i koia hoelala ua Iv*.= a '..Lkeu he ike ah.iahi a elima i kakahlak.\ a piha pono he ew(ilu h<*a hana o ka la, I ka hora ewalu o ke alUsh.i ai Ukou iSĒt$ a ma ki > u'v,i hei lakou o h'olnni ir.;i ko llnßu maulmoe. Nolaila, ua ' 'M ii lakou he ewo.hi hom hoomaha. iewalu hora hana a me eualu hora hiamoe i * i

o ekoliLa elia_paha palaoa~a Hescftar i waiho mai al na lakou, eia nae, 1k j nui no na eke palaoa i koe iho a me ka hu no ka hana palaoa aoa. fe "Owau ka mea i ike i ka hana palaoa," wahi a Penee i olelo _ae_6i J_kfikahi i tlT(nrwā~kiT" naka opol, a he ono hoi ka'u palaoa ke liana. Ua oi aku ka ono o ka'u palaoa mamua o ka mea e loaa niai ana mai na hale hanā pala,oa mai.'" "Aia he hookalii ope hu palaou maloko o ka lumi waiho hea ai," wahi a Vincent i olelo aku ai, "a ma'na kuhikuhi o waho, ua fe pau k.i pii ana o kela ano hu no na makahiki he nui.'" Ua hele aku la oia e kii i ua ope nei, a ua hoomaka iho la o Vincent e nana-me ke akahele. ''Aohe wau, i kamaaina i keia ano mea," wahi a Penee, "malia paha he.hu ano hou k'eia a'u i maopopo ole ai. Ua maa wau i ka hana ana i...ka.'u hu mailoko ae o ka bale ai a ka lio." "Ina oe i ike i ka hana ana elike me kau mea e kamailio mai nei, e hana aku oe i pono kakou," wahi a Kent. "Malia paha e ■P.onp ana .no ma ka heiuhelu pono a akahele ana i na kuhikuhi i kauia mawaho oke ope." ' Ua heluhelu akahele iho la o Penee i na kuhikuhi a olelo. ae la malia paha e nui ana kana palaoa e hanaino wale ana ma keia hana, a no ke koi ikaika o kona mau hoa, ua ae aku la oia e hoao e hana i ka palaoa elike me ke kuhikuhi. I ka ae ana o Penee e hana palaoa u,a heie aku la lakou apau noloko o ka lumi kuke e nana ai. i ka hana ana a Penee ma kana oihana hou. Ia ka luniLkake, ua_.tui42niaka ihu la _o Penee e hana _a ua nolio aku la keia poe__e Mai malip i ke-ano o 4?a-hana ana r a iiia ko lakou nana hoomau ana aku, ua maopopo iho Ia ua makaukau io no o Penee ma k#ia hana, a ua nui ko lakou hauoli. ■ . ' . Ia Penee e hana ana, ua hoakaka iri%i la oia i ke a'no o ka hana palaoa ana, a ua hoolohe aku la keia poe me ke akahele. "O ka palaoa keia,'' w.ahi a Penee i 'ka pau ana o kana hoowali ana," ina e maikai aha, alaila, makepono keia kanakplu keneka palaoa, a ma aole puho maoli, eia nae, he mea pono e pule no ka holopono o ka hana. I:ka wali ana o.ka palaoa, ua hele aku la ka hapanui o ua poe la no kahi e hanaia ana o, ka moku o lakou, a koe hookahi jho lā o Penee i ka hale, e kiai ai i ka pii ana ae o ka palaoa ahiki i ka wa kupono e hookomo aku ai no loko o ka oma. I ka i pii maikaī ai ka palaoa, ua hoomaka hou iho la o Vincent e hana a hoōkomo aku la i ua* mea nei iloko o ka oma, a i ka piha ana he h'ookahi hora mahope iho, ua weheia ae la ka oma a pilia hauoli ka poe apau, ua ike aku la lakou e waiho ,mai ana he mau omoo.no palaou i. oi aku ka maikai namua o ko na halekuai. . I mea e ono loa ai ka lakou ai ana i ka palaoa. ua hele aku la o Sidane Hamona e huli i kekahi kiimulaaa me kekahi punana meli e kau ana. I ka loaa ana o keia mea ono i ka ai ana me| ka, palaoa, ua ono pono ka lakou ai ana ia ahiahi a ua nui no hoi ko lakou mahalo ia Penee. No keia hana, ua komo mai kā hoihoi iloko o ka hapanui o keīa poe nona, a olelo ae e hele lakpu e kokua ia Penee ma i ka hoihoi ana mai i na kii kula i lo&ja ai. ma keia kulanakauhale kahiko. He elua .manawa a keia poe i kii ai e kokua ,4a Penee ame Si<?ane, a i ke koe uuku ana o kii, ua waihoia aku la ka hoopau loa ana i na ona o ke kula.

%īa ke koi u Penee ua waihoia'keia mau kiī kula maloko o kona luipi a ua kiai maoli oia i keia mau waiwai me he mea la he nui na powu akamai o keia mokupun'.. I kulike ai me ka Sidane Haimona mea i hoolaha ai, ua hoomau ilio lakou i ke kiai ana ike kaalo ae o na moku mawaho o ka mokupuni mailuna mai p ka poliaku nai, kahi i kukuluia ai ka pahuhae. O Carmodv ka i kauoluāa e ku kiai ma ka Poaono Ua hop aku ola maluna o ka lana laau 110 kieia wahi me ka lawe pu ana i kekahi pu laipela, he buke ame kaua meaai no ke awakea. Mamua o ka hala anu ae o elua hora ua ike aku la oia i ka pe'a o kekahi moku he mau mile ka n-.amao mai kana wahi e noho ana, a i ka hoomau ana o kana holo ana. ua hoomaopopo iho la o Carmody ke holo mai nei ka moku 110 e noho anja,- a no kekahi manawa mahope'mai ua ano kokoke loa mai la,| a i kona nana ana aku mo ka ohe nana, ua ike moakaka aku la ioia i'na kela e hele ana mao amaanei o ka mokū.