Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 49, 3 April 1930 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

Ua nui kou mau makahlW Q keia ola ana. & ua maopopo hol ia oe iaai puiii wale i na met 1 paiia ma na nupepa,

, "He wahi niauao ko'u," wahi a Sidane Haiuoaa i kamallio &e ai ma na hora hope o ka «uwina ia 1 oleloia ae nel. "In* « mau ana ko Heseka pokakaa mau &na ma keia wahi, a ma manao hoi e hana mau aku ana oia 1 keia mea aohe hiki ia k«|ou ke oleio ae i ka wa hea la i e hlkl mai ai. He mpn ia manao oia e noho kakou me tnei no kekahī manawfe aohe hoi i maopopo ia kakou heaha ani, la kana hana kakou- na ke'ia hope aku. Mana p»h% j§ hele kokoke mal no oia i ka oei

t ka po nei. Malia paha o kpna mai}ao e hoolako mau mai no ia kakj.ni ?he na mea ai.! a maīla kakou me na mea maliA paha e kue mal ana oia i keiu hau» kapili moku a kakou. Mc ka (ke ole ia aku. koīo ia aku ana' Ka lupita Lele iwaho o Xa i kekahi po & hookuuiu aku. He hana keU e hookomo a ku ana ia kakou iloko o kekahi pllikia nui. a aohe kakou e haawi 1 m<*nawa nona e hansy ai i keia 'mea!. t> kahi waapa ana \ haawi mai' nei aohe i kupon# no ekoiu kanaka e kau ai a hoto ma ka 'moana ale nunul. ©a nae ua au i na manaw:-\ s\pau no ke Kau ana aku malw.a o Ula wahi 'a-aapa a hoW aku no

ka aina nui no ke kii ana aku i kokua no kakou. O k» "mea ol aku no nae o ka maikai, e noho ino kakou a e hana i ka moku o kakou a hiki i ka paa_ana, E ku |4cial no nae kakou 1 ka po He [th«sa malkai e hoonohoia i elua [kanaka i kela ame keia po Ua [hīki ia iaua ke hana a makaaia i na mea apua ) ka wa iiookahi/' "E hana kakou ellke me ia." wahi a Mr ; Morton, "Owau kekahl mea i makemake e liio i mea kiai no ka po no kekahī manawa. Owai ka mea e hui pu mai ana me a'n?" T7a ae like mai 1a na mea a-pau-e hul pu me la a ua koho aku la o Haven kona hoa klal. i tTa mau iho la ko lakou haaw! ana 1 manawa e hana ai 1 k& moku t heolalaia ai e lakou no ko lakou hookaawale ana aku mai kela mokupuni aku TTa hoopiha iho la lakou i ua moku nei me ka pohaku i e maopopo ai ina ua paa pono ka moku a komo oie hoi ka wai. a ma ia hana ana, aole i loaa kekahi liu.

Ua Ike ia iho ia he paa pono na walii apau, afca ua lloomakaukau no i mau mea e pale ia aku ai na pilikia ina e hiki io mai ana.

Ua manao lakou e paa na mea apau oka lupita Lele i hanā ia ma ka Poaono, eia nae, aole ltoia manao ana. Ua haule ikaika iho la ka ua i ka auwina i la Poaono a hiki i ka Lapule ae a.po wale no. No ka hiki ole ia lakou e lawelawe i na h&na owaho, ua lawe iho la lakou i keia. Ia i la heluhelu no lakou. I k% ?oakahi ae, ua pii maikai mai ko iakpu ikaika a makaukau no ko iakou ana aku keia.mokupuni p lakou paahaoia ,aL Ua hauie mai jjq* ka ua liilii i keia ia, a he ano puanuanu maikai hoi, a no .!&, kumu t ua mau no £o lakou hana aaa i keia aijwina la. X ke kani eoia o ka hon eono o ua . ahiahi nei, ua kukala ae la Caxn?icdy ua paa ka moku, a ua makaukau hoi no ka hoohanaia aku.

He mea hiki ole hol ke hunahuna ia iho o ka luplta Lele kekahi o na mok\i kii pnpuka Ipa i holo maluna o ka llikai' O ke

pena wale xib i liapalaia Sho ms- - o ka moku holookoa, o3a na mea'i kakauia ai ka inoa o 'ka moku nia na aoao a i elua o ka ■hale o luiia loa.

O ka lupita Lele, na .like kona j kii jne l£tkvhi kao, he kanaha! ka loa me jhi hak f o iwakalua kapuai īolbl 1 kukuluia iho maluna ih<? o keia ua, kukuluia he elua mau kla pokoJe no ka paa 'anā i mau' pea""i hanaia mal kekāllil* mau puka aniani .mal, a ma ka "hana ana a keia aoiu* lakou ! nana pono ! ke oki ana. Ma ka Kent hoakaka e pHi a?u 5 kei.i |inau mea, ua like ka me kekahi mau kanaka pāāhao e hakoko |ana maloko o kekalii popo ipeku wawae.

Ixīu im »owo o ka uw)iu, u» īmnaia he ekolu mau puka W !na Ka aoiio Uookaiii, ua hookomoU he hoe waapa ma ka puka o ka hoeulL a ma ka mea hukl heleuma. us hoopaaia kekahl haku nona ko kaumaha o elims haneri paona no ka ak;; n;a ke ;>ro he heievr.v.A Fi.-i nae. ma ka nanft aku "he pupuka maoii no ka lupita Lele. aka ua h&naia me ka paa I hiki ole ai ! na aTe ke \ravrahi, Ma ka koi,>

poe noonoo iho 4 aohe e h|ki 1 kria y moku ke huli a plHk|la : ka wa e piha mai Ai 1 ke k-.*i

"Ua maikai no hol ka nvku s kakou 1 hana ai * wahl a Koi s .t ? kamaiUo ae at me ka nftr.\ rv* ,\ku 1 ka mokv. ms r,a \v,s v / pau. "Malia paha e ho'o aku Ar. ; ;' '.'..i maloko o ke kai ir,e he i'a la o hni ana " Tcla kona ano i ka kvryi M , -R*ahi a Vin?ent rae k.-, n 'knaka nrn ae, w e!a ntSe, aohe oV, Iniakemake e hana hou oia i kela hansi oiai kakou maluna ona ** Ma ia ahiahl ua 'r>kou e hvvknv, mahir,A o k.\ r.o'ku 1 na mea a rv<ke"\* tc ai oial lakou mahm:-. o k v , n'.o-

kn. No elua la, kuke o Vincent ame Penee" Hīa mea ai a īakou i makemake ai e.ai ma ka moaana elike me ka pipi oma ame jka paiaoa e lawa kupono ai īio hookahi p.ule. Maloko o ka lumi walho meaai, ua hookomo aku la lakou i na meaai like ole e~ iike me ka maia, papaia ame na meaai e loaa .ana ma nai aina wela. O na mea e hiki ana ke hoopihaia i ka wai, ua hoohanaia i mea e lawa pono ai lakou i ka wal. Maloko o ka ltfa o ka nioku ua hookomoia he mau pahuwai nunui, a ua hoopihaia no hoi o lalo 0 ka moku me na meaai e hooiawa ai ia iakou i ka manawa e pau ai o na meaai o 'luna i ke ino i ke kai a laweia paha ia e na ale o ka moana i ka manawa ino, ua manao lakou o ko lakou wahi e malu ai, oia"no o lalo loa o ka moku me ka waiho ana 1 ko lakou ola i na ulia o ka O ka waapa. ua nakinakiia maluna pono iho o ka hale o ka moku.

I ka manawa no nae a poe I makaukau ai e hoomaOea aleu ma ka lakou huakai, ua komo mai ka makau JJoko ol&kou o loaa mai lakou ia wpg<>ir ft a hoohauhUiia ka lakou mau hoolafti ana. Aohe 1 maopopo ia īakon kahi o Heseka e pokakaa h«ie nei, a malia paha eia oia ; |r%ll malie nei oko lakou pu!ka mku alaila hoopilikia

īSk maopopo ia lakou apie e hiM Ja lakou ke kue aku ia Heseka, eia nae, ua komo ka manao paa Uoko o kela auae ! kana S%? akahi 6 me ka mea Wkl iaia. . i.utonpjfn, to o Woa ß #, w .^e a t a^iun,. . kekalii moku e a,e. a-n» ka moana, eia nae,. he hoohuoi ko laij|a, malia. paha. eia no Jta wai nei m&hop e o na paii e ku mai ana ma kekahi... wahi a iakou e hifei oie ai ke ike a)gi

I kela po, ua mal&ma iho lakou j kekaiai iaalawai a iho la e ha&lele & lioumaka aku lakou :ffia ka iakou liuakai ma ka hora 11 o ke o ke- - .kahila ae, a aia waiei no ko la"A, alaila, he moku haU wai>vai ka keia ea, " wahi a Keat i olelo ae ai. "Pēhea koa ar la I keia mea. e Mr. C&£jao4yJ na ona o ka lupiJA Lele? Ma ke'u manao Eiaoii aio, o ka?:ou nn ona apau e ieu aioku. he kea ko keT a Q lrou iloko o keia moku. K.e ;nao nei w.iu. he hana 1 iike i?ne ka hana hookeie Ua [knkuluia keia moku a.o ka lawe lOhuā wale no. & e maopopo no keia ma ka nana ana aku i Hc hana ano kukonukonu loa hc\ikau ana niai i kekahi nona ke kaumaha o 1500 p&oaa ir.a ke gula He mee» e Ikauia akigno kekaiii auiiau ma,īv sr-a ona ukana e «na e lawe maluna o ka moku. Ma ko\i manao. he niea maikal e kaklia no ka uku o 25 p>akeneka ma!una o ka waiwaiio q ka ukana e makemakeia ana e hookauia mai malunu o ka niokii Tria he makeinake ko Penee ;\n-,e Vmoent e lawo i ke;a ayiu kii akua l hoomanaia e ka poe wkana maluna o keia moku, &- laiU, he makemake uo ko'u e i kekahl mau ahii um|t h'.ki aku ke kautrah;, ' keia. He no hoi ke Ha;;icn& e l kekahi m*u , av-a i ikt a". aoUe : xua kekahi :r.fiu w.\h. e .ic Ma ke ka,i\vi ifk t « ana i \o >akou kule.;.v'A lavte uk&na. huuiaka pak&hi ke lioouka m&l i k« kau:v.ai'.ā o 750 p«oua. Aole e liiki 1 kela moku ke lawe a oi aku n\aluua o na meaa; a kakou . •' h.vkau '*v no k&kou £0r.o o o'.s ks ir.c\\r v a T*ehe<& ko v-.:W\; i k:.A"" F hoolkalka mv.a e kaul*r»a no ka I>c\»pono t a īnahope aku ? te»u ae a.: \ 1Hi noht»eftd.