Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 11, 17 July 1930 — KA HAIOLELO A LINEKONA HOLSTEIN MA KA LUAKINI O KALUAAHA, MOLOKAI. HOOMAUIA MAI KELA PULE MAI [ARTICLE]

KA HAIOLELO A LINEKONA HOLSTEIN MA KA LUAKINI O KALUAAHA, MOLOKAI.

HOOMAUIA MAI KELA PULE MAI

Ta oiWou e K ahumanu, na makuahīne o,. .fea l ome, maluna ; - 3 "ana no ne&, Ia!iui a oukwi malam'ak.em'ālee 'ik, hei ia haawina, Vka hbh6"piaL :na i ka ho- \ k? :ane, ka hoomaēwīae aaa ] ka noho home ,ana» 'aia. Jsaluaa g oukon pak&hi ka holopuno ame, ka mae!Me o kilmiiai home t a "hej mea, p.'.kahj e haahpe, ai ;i nau haawina* i, han& i kou loa i hehi.ai ī r ka .p f-la ouoku. e no ,na hana kaikai., tJa ina aole i apo aku o Kaahumanu 'i na n.ikanele raa„ k - e m ' ka $> Apema, is3u, laua n:e Kuakiiii, kona kaikyjjane, t ina paha.:,ua. pohihiM. e na mik&r nele i ko iakou hiki mua ana mai, aka, ha keia A.'iiwahiiie i hookipa a malāma a hoike i "kana mau hana kokua i na mikanele ame ka lakou mau pela i laha ai ka olelo a ke Akua iwaena o keia paemoku, a laila, elike me na hana a #C" hulnanu nOna ka moa a fcea 1'kukuMa ay£a Ahahu:f maluna o_ ke kahua o ke aloha hoahanau, I -hiki ia oukoū ke kalele- maluna o oukou pakahi no na hana kokua i k» wa nele. * He lahui IHhune ka lahui Sawaii, a iwaena o na makuahlme Hawaii, he nul no na hana £ hiki ai ke kokua i ko lakou ana. I ka wa e mal ai kekali{ hoahanau, o ka lima kokua",& ka Ahahuī m*a ka malama of£J e loaa ai na hiea hemahema mea hui ia ma'ii kokua i ka o ka neie, pela no i ka wa o k% make> o ka lima kokua o ka Hu£ no ka hookaa ana i na lilo hoolewa, he mea nui ia, no ka mea,, aoie he manawa i ikeia ai ka makaukau o ka home Hawaii ,ke hiki mai- na - hoi* j hope, no ka mea, aia īioko o ka pioioke, Jtee kaumaha, ka iuuīuu ame mahema, a o iee komo ana o |ta Hui e kokua ma ka &na i mau daia no ia pilikia, pe iiaawinaia e hiki ole ai i ke hoole i ka pomaikai o ka vpho iala maikai ana iioko o ka itoahui. . He Aiiiwahine naauao o,l&ahumanu, he Aliiwahine, hooponp, a ma kona hookele aea l ke Aupuni mahope o ka ,make *S»:i;0 Kamehameha, oiai, e opiopio ana no o Liholiho, oia o Kamehameha II., ua hookeie keia Aiiiwahine i ke Aupuni ma na aiahele maemae. He Aliiwahine Karistiano o Kaahuma«u, elike me ka haiia a ko o>ikQU 4noa, e hoomau i ria hana pono. He Aiiiwahine malama o Ka,ahumanu i na kanawai o ka ama, e pulama ana i ke ola o na «akaainana, e hoike ana i kona makemake e pahola ia ka maiuhia maluna o kona one hanau, a oia mau haawina a Kiaahuosanu, ua hiki iai oukou e na e hoohalike ajsu me kana i hana ai, i kohu ai ka inoa o Kaahumanu maluna o oukou. ia'u i hooiohe ai i ka o Kaaiiumanu e ia ana:— ."E aia e ka I ame ka £ ala iia kini o ka aina Hookahi puuw;ai me ka, I ■ ola ka inoa o Kaah tTa ala iloko $ kp'u noonoo na kunxyliana he .iehuiehu e piU ana i ke kulana o ko kakqu noh$ lahui ana. O ka I a ka himei4 e kahea nei, oia no na koa iioko o kekahi puaii puiiaheie, a Kamehameha i kauiana i ka oo ihe, o ka Mahi a ka hiinewii e kahea nei, oia no na kaijaka ikaika <? ikaika ma na hana Ul:€ oie, noho ana iioko o ka a ,o na |vim. oia no ka lehuiehu 'loko o keia i, -)ia ke kulana oiaio; >c kahea nei ka iiimeni' e ala puti lakou apau me ka puuwsU hoakahi, e lokahi ma ,na miīiiaia a maikai,, i oia ka inoa o Kaahumanu. ,• |jB , £ole keia ok%, ''Oo e ai t i k|Lpepete& āofto a puka aku W Ui& aoao me a&oo 1 £i vaqua o ka hie kuHKl» oc«i4 he, m keia «koakoe ana o aaioaiaa a kakou 3io u%hana x-sno iwaena fHbfc.ou 3vkaUi, > ka £&a€f!ui$ o aoho aoalianaa .ue *u wahine,, aiali^,

wai imi ka Ahabui, a elike :ca KaAhuraanū mau hana pookela i na mikanele he i?enekujia aku nei, a na naikaiiele i ai r&> Kaahunmi» '■he hoaloiia lokomaikai, he :aakuahiiie hookipa, he puuhonua ,ao, hoahanau" ina pela oukou e na KaahupnaiHi, ua waiwai ko kakou akoakoa ana maloko ( o paia .laahia o keia hm.u o ke Akua Manaipa. maikai e holpmua ai ka Ahahiii; e hookaawaie a e hoopau. 1 ka hoohuakeo, ka nuha 7 ke ku-ee, ka mokuahana, ka ka pekapeka, ka liii,Jia huwahuwa* ka nonohua, ka ia-, we ka helu,. ka hookamani ame T pa, haawina apau e' ioaa ai,fcft noho'na. Xu-ee ana. Ina Kaawale ia mau mea ino mai it aku e aa hoahanau, ka noho aaa iloko o.k&Ahahui. ln% .no e. Zohe s oukou he mau ,9lejQ, e holno ana i kekahi, mai lawe ia mau olelo i mea e pa%aukay ai i ka h,emahema o ka & hpomanao i keia man . olelo a Kaeaehameha i ka o kekahi poe a pekapeka ai iaia, eia kana oleio paaūao a kuliu: "Aole kuahiwi kau, ole ia e ka ohu» aoie no he kanaka i noho oleia e ka hemahema." _ Ina oukou e na Kaahumanu e ,malama i keia mau plplo a'o» A na loina o ka maiaoja ana J ko pukou Ahahui, aole e ioaa o ka. hoiomu.a ,apae ka hoiopono o ka -ouis.<}u„ akpakoa ana he Hui, a e hookoia no na sfelo o ka himeni a oukou "X oītJka inoa o Kaahumanu." .Ināa ka makia o Kaahumanu o Maiil ame Molokai. Ua kqhu no Aieia makia. I Maui kahi i loa ai' keia olelo Imua. Ke nei i ka mooiplo mai o ke kaua ana o 1 Maui ma ke kahūa | kapaia ai "Ke Pa^iwai." e noho ana ma, Kailua. Kona, e kuka ana me na Aiii i kjgiana hopponoponō aupuni A Kawaii,. Maui. aw ua hoea mai he Kohala mai„,a e haanūi ana keia kanaka .1 kqna pUi ia Kamehameha. tTkhiki aa Alii ika hqpiQ lianaka, ā oiaC ua i na Alii ame na aoie he pili o keia kanaka ia Kamehameha, nolaiia, o &a poe i manao e. pepehi i keia wahi, kanaka ma ke iealua ana i ka .imu, oial o' ka hoopal ia o keia hewa. hana i ka imu e to*lua al i mahaoi a ka launa ole Y kapa ana he pili oia ia Kamehameha. Hele kekahi poe ijnua o ke Alii a pe&apeka aku ml ia' Kamehameha no. keia kanaka, a huliu ;ke Alii a kauoha ia %ku e lawe mai imua o Kamehameha. "E akahele oukou i ka lawpiawe apa I ka pokii o ke.Aili" wahi a ua kanaka nei, oiai ke kaihuluhijiui,a Imua o.ke AUi, a ika wa a!ke Alii 1 ike ai, ua paa koīnei mau w%wae me na līma i ka ha.yhoaia i fce kaula, a mamaka i a ®Wke me iekahā hoioholona. "®r' w ahi a Kamehameha 'he oiaio no ua olelo oe he kaikuaaiia au nou,?" "Ae" wahi a ua nei. "Pehea ipm ai au ia Qe?" i mai ai ka pane ,a Kamehameha. no Kalani" wahi a ua kanaka nei. i hea" ka leo nui liuhu a ke Alii. "Kau no e Kaiani. ia kafcoy i ke kahua kaua o KepaiUsg4, a ia oe e ku ana iiuna o &a,BW-e one 0 Fihana, a ke heie maī nei ka «ake o ka poe koa 0 na ihe iauuieki, ka patoa. me ka polulu, & e ku haiki kak.ou ia wa, kaiiea ae oe la makoū imua, imua. e na pokii a inu i ka wai awaawa. aohe hoi ana aku i hope," Fela au 1 lilo ai he pokii nou e a o oe he kalkuaana no'u. I k|& Iphe ana o i neia .mau oklo. kulou\ ke poo ilalo, ( kīihe na waiinaka m& kona papalina, lala i hoomanao ai 1 ke kahua kaua i inake ai iu Hawaii, aike ea ana o £ona poo 4 1 mai oia ina Alii» -poialel, he pokii k<*jLa nou.i ki wa o; ka make, a i ka wa o ka lako k& maluhia, e niau uo ia pv>kii no*u, A o U iuiu a oukou i hana mai nei nokv«U e kalua mal ka holohoiou*, a t al au me pokU." , ka makia a ouKou e ua o M&ul ame idLoiokai* 4 e kau ia hoailona ma ko ouko\jt uma.um& i na apau. He j ia> hauoli keia ne oa hoaapau. he U kulaia. he la he la e hap&l ai i na no na kupuna o ka kou a| he 1« e mohal ai kakeu ae m ls* e hiki aiaī ana ma ke a ioha hoaiianau. fe:~K # ■ 1 "

Fv, k;,,*;ou ir.;'.l.\lo e lU:' Heku hao e KIaL i k..: V:\ko;. ;v..'.u!v.a :\o r..\ 1 a s.i A eMKe nie ka :r.aluhu e k kaii.\wni M.ur.alar ; oj a K>uv. -- haiucl-A I ke A'a o iu Kui.vu;Ā ,kakou. ivld k.i Hae Kn'nu r- - .v. . ke -ol\o jau'.' hia av.a . Uuī au a,- i wi £ * ole kou iiolvo «>->- kaau-,ar..> nulah,- v ka Ejso HO' ho kup.i oo i kuuNiuUi ■;• :ua.'a.r- -. kiv rr.;l.'. 1 o.i:- o l.v au;a iwO.l o n;i k-.\na\\'vii i k&ui&, pui X aiiio. ko r.eo r,c ; . roa '.w. . ;k-: 0., ekv ksk„u m&u ku pur.., :V.A ka !\olor.vaA 1. •.uau.u. ~ka. ri ksk,cu k;v |oU r.or ua lak': La "s.\kou e hoe-lūe l ko koĀou ur . ; kollko ;V. r.c"va K; ou:lu.rr.i-lu* ou\r; ■ F IKVHA> ' KA; Oi. ,V.;Ouv,o O ko k.CSO,U .yu, f UoUii, t" luvr,.uv. .ik 4 ' r,i lnr. ■ $ fcok>mUA ti ".i vl.

T — ka inoa o Kaahumana, i kanaka na Ka.mehaingha % g | -.nsi7 ke ea o ka aJnaTka pono"' maialo o na kfal hemolele aua 0 ka Makua Laal. 8, mo. Mgfl Igcj^ Ina he mau kaua ke hoea ma! ; lUa mau wabi mea ano ino kela. aka nae, ua msfeaukau «makou. O na haie hana kik&lika ap&a -iiiionka eia iakgu ke mai nei he 1,110,000 0 ka la hookahi. .v.>vw* __ --!:--.."n- l | 9 ; l 3 !^e -a naawi ae ke kei&i & _» ke kukulu ana • Paka Lahuima!t?ko o kekaln alna i^iiiaau. TTa hoike ae ke Aupuai c Beritanu r.o ka pii m&- ** n,Līhua ana ae o na pa-keoelE& loaa i ka 22 iiie •-.i -keneka o ka auiaau nMUHuL- * '• 1 makahiki i hala iUuk - "a apono nei iee r.o ka xioo;aau :vii i ke iiomiiiiia 6 V!au ana i ke K.ukuiu;a o ūanui niaialo o ka iīiiML Kc%a aku o Giba.rai*:£& yy> "walu a umi mile ma Lf īauoha e hoohui ana ia ue Aferika/ .. ....■.„, O ka umi bihoua i haafofo iku i na hoaioha eaa R Pr ft jfl , a ka wa o ke kaua nui . "ovon;ania i Isl3, ao vi:.i ana e ioaa ka knAli keia wa, e hooiiio ia ak» a :;o makou ponoi īko ina £ *-o k§ua ia inai e ' ' ina a(% i law;\ ka aoū ua e heopiha !vu ;a aku no w hiliona liou Kae-,ve& iia ..uu «» Amenka, a o keia £lq tusaw e ia \:r.er:ka Ro,ka uui n.noli 0 !a:a a me te lake I za aiea~&lVfc&. ua paa r,ae ka ke -apa \uhiki;h; -;\o k-o kaaā nal J ' Mahope 0v o ka h;U *ohi makah'ki o ke *,t'4>as - \trs ' Houv!i*.U tu» ka '-«aaW o kana kane 1 "X hana kUokUo, aa ~i.-. : ka psu ana o kona hlßfSl^ U aiv noho anjt, ko;u\ hilinal a pauW a r nialoko o ltanA -t oia. BaH>als. ' Oke &t* no e V v aa a.!laSy i »i n!« ne ' JwjgS^ m*:,-. t n»«ii ; ;{v kA nW f |>!$ a-īh ! >isnAks.'~\bm. m *g»grj