Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 14, 8 August 1930 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

A liui o Wilamaiki me na ©p'o w.-liiiu', iniia.i mni h< kekah; i»j <',)io F .r'. o.vi k'ko'i n/al'! I */ o keia j alakni ana au°" j P,tn.- ak j lā u Wilf'Miaiki. "A | '.i]f i maopopo ia'u. iki), <> k' '.oao r,o paha k& ir,ea 3kr- in k r . rj»>nn ,imkn pnno ole " I hor. mi: la ki opio wahine "Tn a palekana ma keia alakai ana a-j ku ia kakou. ke manao nel au j v:?i oi r,ku ko'u pono e noho nn iane! a o oukou no ke hele.-' .] Ia wa i hooho like mai ai n? | opio wahine apau: "He kipi, h*; j kip'- ka mra e olelo ana ! keia | inau oielo. no ka mea, aole 'o ka wa e olelo ae ai i na olelo i pepehi rr. r ir,aolana. Ē kapae ko-' ke akv oe i manao kipi "ou • ia makou." i Olelu hou mai la no kela opio| v,-ahme' 'Heaha hoi ko'u rae® o kipi ai ia ouke.u ma k»'u hoopuka ana ae la 5 keia mau waln i hiiaolPlei" pokole loa?" ' Olelo :ikt; la kekahl o no opio vah3nc " "O kou hoopuk?» ,u)H ae i kekahi manuo i kue,' ka mf.fi 1 hooholo liko la e hp kipi ia, a o kr kipi, he pono no e pepehi ta ola a make j e leaa ka ahailono e koe Iho ai 'ma keia aina." Lokohi like niai la na opio wahine apa - .; i hoikp mai I& ia lo"kahi o ko' lakou manao ma ka lele ana m.-i maluna o kela epio wahine hookahi, Aka, m&.mua o ke kau ana iho o ko lakou iima malima o ka opio wa-j hine, ua komo koke ae la o Wilamaiki mawa'ena o iakou am/ ka opio wahine e uwao me l-v olelo ana aku' "Aole keia'he wi\ no kakou e na lede e kaua kuloko ai, aka, he wa ke:a no kakou apau e hoopili ai ka pooniwi i ka poohiwi a huki Uke no ko fcakou ka.awase iku mai

hale paahao akū o kakou e pa w a e paa ai paha a pau ko ka kou ola ana ma keia-*honua." Huli mai la ka hapanui o n* wnhin#* me na nanaina hui!U a oI< j io mai la iaia ina oie3< .■ Inki nie ai iaia kt- hooT'iao>,opo aku, no ka mea, ua olowaiokke mai ka lakou olelo ana i ea wa hookahi, No ia hiki 6k aia ice hoomaopopo aku L ka lakou olelo, nolaila, oleīo mai la xia: "E ohiolu oukou e kamailio.i hiki ai ia'u ke hoomaopopo i ko. manao o ka oukou olelo e olei; mai ai. Mai manao mai ovko>) i ko*u iele ana e uwao iaia, aka, e hoao wate ana no wau e lr 1 ole keia hana a kakou I ka laiau loa." Pane mai la kekahi o na wahine opio: "He oiaio kau e oleio mai nei. Ua hiki wawe loa ae nei no hoi ka pii o ko makou kai j keia hOa wahīne o makou a hoao iho nei e lawe koke i kona ola. Heaha la kav i mana'j ai he pdno ia kakou e hana"'" Olelo a'ui la.o Wilamaiki: O ka kakou hana pono wj.lc no. oia ka hooko ana i ka kakou mea i aelike ai, oia hoi, e h».\ kakou i kahi o ka wahine moo i keia wa ano no .kona alakiv aki'. i kahi ana i manao ai nia laila kakou e ai ne kekahi manawa, a e kapae :• aku na manao apau e ku<i keia mea oiai ua haiki ka ma■)awa, Ko nele aku n«i i ka wanaao. a ina penei kakou e hoka walo ai no, alaila, e nial?malanii* ;u: ana a o ka pau no l - o ka hiki ia kakou .ke hooko : keia manao o kakou. E hahni mai oukou ia'u."

la wa hopu mai la o Wilamaiki i ka 'ima akau o ka opio vahine ī kakan?lua ka manao , alakai iiku ia iaia mamua o n,. ■A.-hīno o av apau. Me k;\ ekt :; ■ wahi ol p -l() hou ole mawaona lakou ;a h< le ana o lakou a h:k, wale i? ko'.i i kahi o ka moo I k>> inkou hiki ana iki. > hoi f kal. mai ana kela u. u.akauknu o alrkai aku i kt.n ■ :;m.. h>'R no kahi ana i 'ma:: ,i. oia ko iakou wahi e palekana n no leekahi manawa. Aiamua i io o kona alas;'.i ..n.. lakou, h:v mai la oia ia s:\ko.. nei apau i 'e i lakou mc\ e h-n ai-Olelo mai la oia, "E Unt t>\.

iloko'o keia punawai. Ej pukiiiii <mh no nae au ,io | -T+4rrttr-nn e hiki īāT hele aluka, no ka meu, j e hīki ia'u ke malama ia : i'i'-.ui) npau ika wa hookahi." } I aa lohe .ana o ka wahine ka-1 j ;:eia n ! au oielo a ka wa-; :une moo, olelo mai la oia i ka moo. "O lakou neLakLL ~l<iVvX- nraa a owau aku ka nope loa," Huli koke mai 1% na.opio wa~ \iuit apau a olelo mai la i ka w« hookahi i na olelo apono ole i keia manaoo keia opio waliine, me ka oielo pu ana maa o kekahi o lakou: "Oinel Ka. pono e lu'v,e mua ia aku i ole qia e hoonamapaka mai ia kakou-" Oielo mai la'ka wahine nioo: •'Ua pono kela manap, nolaila, e hele koke kaua ano, no ka ke hele loa ae nei'i ka wanaao, & Ina kakou penei e hoka :i, o- hnpnkue ana paha kela hana a kakon." Mo ka oielo ole mat;i kekahi ■iunolelo iiook«'thi, hopu mal la 15-a waliine moo i keia opio wahi)K- a huki akU la i ona la a nlf']o mrtS la e umi oe i kou hanu ia kaua e luu ai a o ko laua !un aku la no ia. A hala paha 'ne mau minuke eiia, hoea hou mai la ka wahine moo me ka minoaka a i mai 3a, "u?l pau ka pilikia o ko kakou hoa ua pae aku la' i ka aina maloo. Owai aku keia," wahi ana ;i ninau' mai ai?" Olowalu like aku la na opio wahine: "Owau aku." Me ka nanu ole ae r-.vai kana e hopu'ai, aka, hapapu rnai la .kona. lima a o, ka mea e paa ana .aia, oia kana i l?we ai. Pela kana hana ana a hiki nb hoi la Wilamaiiā, ano maamaama lop, ,ae la, no ka mea, ke wehe ae ia kaiao. Lawe no hoi oia ia WHamaiki a pae ) keia aiw a hoi niai. Aole i u iho nehe ana kona hakii wahine a ninau ana: "Pehea oufcou i xtoho ae nei?" Pane no hoi steia: "Maikai no makou i noho !ho nei." Olelo hou no ka haku wahine: He haupu wale no ko'u a he halialia hoi, ua hoea mni kekahi mea ano e i ka ama nei," 1 Pane aku la kfl wahine moo: "Pehea hoi e hiki mai ai kekahi mea ano e i ko kākou wahi nei oiai he pohihihi ke alanui e aiki mai ai ianei, a hoi iho no iioi eia no au r>ift ka ipuka kahi e kiai mau nei?" Olelo mai la ka h?iku wahine: "Pela io no, aka, ke ikaika loa Liiai la keia haupu ana iloko o'u ua hiki mai kekahi mea ano e i o kakou nei. E hele pu mai oaha oe me a'u e nana i ka aina ime na opio v/ahine." Olelo. aku la ka wahine moo: "He makemake ko'u e hele pu •ku me oe. aka. ua omaimai ia wau e noho aku la, nolaila, e '<?Ia mai paha ia'\i no keia -nanawa Aia no hoi a oluolu ko'u mai alaila hf ir pu aku m?kaikai a e nann i ka at- \{\ o kakou." Nana io mai la ka i ko ■ nei heleholena iolf elike me kona kulana mau i 'manao illo 1a ka haku ua omai:ra s . io ia ">ia. Ho oiaio. u» ano <.> io no ka 'ielehelena o ka wahiio moo i ":ria wa. aole nae no ke omai--r.ai aka, no ka o kana 'mhu ana e lawe ai i keia po£ n- : ;io wahliie ame Wilamaiki pu [ u>s. Ua manaoio mai la nae ka Ihaku wahine i ano e koi rei he- ! ehelena o k- o:r.aimai : nai. a na* ia inea i h-o.oa'upalu hho i kona manao koi ia ia la ! holp pu me in a h\ ( ua loaa no oia i ka ohumu k:p ; . me na < o apau o ka aina. Ak ;. ua paiho ia ola l keia *vi> ?au ka laua kamailio ana. kaha akn !;-> k,', haku "wahnie hoi no kona hale. - I lawa no i Ka ':ak-i wahine , t hele o ko 1- i wahine moo wa no la i mio ukmi. ai no a Wllamaiki nv noho ,ui ana I kona hik' ir,a aku, noho mai ana lakou ia e kali ina 'uiia. a e kaulai ua- hoi I :;o lakou ir,au l-le. n:> Ka mea, v.a pau ioa na lo'e « lakou i ai i ko lakou wr 4 iuu ai

iloko o ka wal no ka lawe la rku i kela aina i ka pulu.. O na lole nāe hol I puolo la ua pakele no iio mea. ui .owili ia iloko o ka wahi e komo .ole al ka wai iloko.

E waiho iki kalum la Wilamaiki ma e noho ana iluna o ke lakou aina hou a e hull ae hol kakou e nana S ka ka liaku wahine hana T