Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 15, 21 August 1930 — HE MOOLELO NO KA OHIA KUAHIWI O KAKOU O HAWAII NEI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA OHIA KUAHIWI O KAKOU O HAWAII NEI.

O na { !or> n 'o'u ma o ka hull a 3mJ aii.i 'mun o na pō? eiemakuie o kakou. oif»- hoi "ka ohia kumakUa, ohia puake?,, ohia īehUā, oīii«* kui1vāwā, o-hiia ha a me ka ohia' ahihi. nolEāla. e wehewehe mua kakou i ke -ano o nā ohia me £u laLi'īnuau wahi 'i loaa mai ai. KE ANO O KA OHIA KUMAKUA Hp ann likP nn mp ko kino, o ko ianei itf nae he an'o Jikt* jnt* hi> ke kukui ka palupalu nnp kn inneī oki in *"i he wa-nanalo 1?ona ili ke ai aku. biā tiō hol jtekahi ai ) ka Wf\ p!likīa ke pii nia ka nahi'īehele, hp ha1f» nap kpiii nrī hale nunui a 'na he popopo wale nae keia laau ke kukulu hale ia. he por. pa, he laau akui no hoi kekahi ka Wa lioena kuu. eum ano ]..iā o keia laau, he pua keokeo ā he pua ulaiiia, oia iho la ke ano o keia, laau. KE ANO O KA OHĪA PUAKEA He lnr- mamuli o ke kapa ia ana o keia ohia puakea no kekaKi kaikamahi?ift hiaikai. oia hoi o Waiakeā, no kona noho. j5āā āna malaiia, ahiki i kona ūahifie r.j.n ?' t k-5'IP,. aku oia r -i :r'^no hoi o Aulii me keia mau olelo. eia no wau. r v . „ k .M. |, M , a\f> i'( n\a i/. <± h\wc mai oe, a i ninau mai auanei ia :a oe, heaha mai nei kau, alaila, hn'I !iku 6< i kii m"] nri au i ka hua ohelo a ko kaikamāhihe 0 Waiakea no ka nui o liona onō.'' la manawa, haawi ia mai M ua mau h.ua onelo nei, a i ko Auiii hoi ana mai a hiki i ka hale o Waiakea a nin?u mai la ō Waiakea: Auhea na hua?" "Eia no," wani a Auiii. A i ka nona sna Ihn p Waiakt>a, ua ike oia . lia kūi3ofic ōU f kona makemake, ia manawa kapa iho la_i ka inoa o hiia n??i ō Puākea, oiā iho ia ka mt:j. j kapu ia ai o ka inoa Q keia laau he ohia puakea, a o koia '"-u hc kr * r ; . l:u/ a.. .. , ; ■ n.-l «.*•. g-V*. , -!UV!/ ; ,:. «11. _i , ,. r i pana, he pōerjoe, n ka wai o kōnā pua he : ai 'la na na manū, a ma ka iaīa i paa pu i na pua, maluiki f- k.ipil» ut tu > k'j io'pai» $ ka poe kapili manu a piii no hoi k.) n.raiii, knhea aku ka mea kapili manu: "A pili a pili kau .liilllU. ' iie awr.vi ioa kfe kii aua o ka i ki wu e pili ai i ke kepau. NO KA OHIA UL!VULA. O ke ano o keia ohiā iie oliia iau ioloa. ua iike no me ko ka ohia puakea. he laau paa ke I aj) )i 'au haiē, [ 0 ke kumu ime i ioaa val ai maiioko mai o Puaena a me Ukoa. 1 ko laua wa e nohb kane a wahine ana, hanau niai la ka laua keiki o'Lakā maieuli o ke kapaia ana o kekahi kanaka o Kukāohialaka. Mahope iho kupu mai ka mahao iloko o Laka e hejie e ike t feona kaikuahine hoahanau iā i kona wa i heie āi ē ik'e, pane mai la ka iriakuakano o Ukoa iāia: "Ke hēle ālā 6e e ike i kd kaikuahine e kapa ia ana nae kou inoa o Kukaolualaka,' a ola iho la ka mea i kapa īa ai o ka inoa o keia ohia he ohia ula no ka ula o ka ili o ua keikl a mamuli no hoi o ka moa o keia keiki i knpa i h' 1 obin ttte IKukāohiauIa). Ua like no kana hana me ka mea t hi'iia no ka ohia puakea. KE ANO O KA OW\ ],r:HUA. O ke ano o ka ohia lehua he ano okoa no, aole 2 hke me ko kela nmu ohla 1 ha'i ia ae nei malunā, 0 kaīii nae i ioa 11 i » ka inoa o keia ohia t p i i o ia" Mamuli o ka pih i 1 Poepapaie me ka ukiuki ī Ka hauie īīuu o iia punana *nu« u AivOhc ihe maiiu keiah j<oLuia ulu Uioii lrt, ka iiiiwuw ilv,ikt.i 0 Pi.'O O ilUl i iii. H l,|iv. . 1 Kullil .H4tl lic»l I uhai, e uwe ae ana o Kaienua no ka nu! o ka eha, ia wa olelo mai la o Poopapale ia me keia mau ololo: "He kanaka no ka hoi oe ia. iioohilii oe ia\i 'e hwluhi ai." la wa olelo hou ae iū o Kaiohua' "Y ola au." Ololo akt! Ia o Poopapale 'Heaha kau wahi v»la e "ola a!

GC- ii 'u? ■ ' O'elo liou ae la no o ua o Kalehaa nei ia Poopapale: "Ina ,?.u e ola ann. ia oe, alaila, loaa kou fimraīkai." i Cl<?!rt o Poopapale* "ffe"Ho ai, he l'a (ime wal, ina oc o hr'o 5 ka makaikai a hiki i'kon wa pilikia ai, e, ia'n ka ai a ;nc ka wai, ālāila, ola Ivā Iiōl" ue oi me t tioy nīau hoa, a p«?ia iho la i loaa niai ai ka inoa ■ ; £eis }enu~( ma! b K^iahjjo —-■vv^h: r c t r,p;kt-ī' a iri ksa o kona mau helēhelena, aok im? i loaa ia'u kona maU .)ia kr.hi i loāa ia'u. , s A\ O kekahi hana a keia mea k mmiu ia e na i]i 6 H jhofl portoi n Poopapale eia-ntr*°r OnpuijpapMg KE ANO 0 KA OHĪA KUIKAW'A He ohia nunui keia; o kona kifiG nae he pakepake e iike me ko ka puiiaīa ke okiia, he laau popopo waīe no naē, āoĪ6 hē loiiii o kona mau īa. Oka hana a iieiā īaau he mea hanaia i īamēlama e ka poe pii i ke kualaau i ka wa e poeleeie ii, eia ka hana a keia laau i*lo?,a ia'u. KE ANO O KA OHIA HA. , O ke ano o keia ohia he nunui konā kino, he ohia paa loa keia he ulu na iaau nunui iioko o Uo ianel kirio, Īīē knu kēkāīli lepō maiuna. oia laau. ; alail». e ulu ana no kekahi laau; he kiiii paakiki ua like me ko ke Aa-alii an» ke 'nona aku, he lāau hina <>!< m*c \ k-.i Oia iho la i\o ke ono o keia la-au i īoaā i5'W. KE ANO O KA OHTA AHIHI. O k:i ohia ahihi, ua like no !h me keka.hi mau laau e ae a, kakō'U e ike aS, oia hol ka maile hihi hiē iiā hūēhiiē; hē ho|)U hewa nae kekahi poē m& kē ītuhihewa nae i keia levau he. mSĪie, aka, aole nae e naīowaie īeo ianei ano he' keokeo ka ili a -he uaua no hoi. O kahi nae i loaa mai āi. 6 keia laau, aole i maopopo :ik?, mi k?. nemnoo ana, he iajRU ka?n5 > "i no paha keia, oia .iho la'nāe ke ano o laau, NO K-AH7 T LOAA MAĪ Al Q KEIA MĀU 'LAĀII ke okio iie' kekahi poe he !a;m kahīko no no llaWS.ii p-i- ««ahi'a na '. -O e • 1 ;; L iha; '■nai o TTkekr j , h<> iiuimi keia m;H, SCahlki māi, a nand i lawe mal ? hiki i Hawaii nei, no Hawaii" i"i :,'j :iole no Knhiki mai. O poe hoi mai a Koea ■iai kuhi i loa«) mai ai o keia taau mailoko mal o kaniai o Waia, o keia iaau nae. he laau nunaia e Waia iloko o kona puu,' aka. no kā niii o ka ukiuki o Koea no ka hakihaki mau o kana laau e kii mau ai, nolailā, ui ae 5a oiā ia kawaū he kanaka xahiko,"Ea! na laau kahiko a oaa' au i 'ike ai mai ko\i mau la DV>io a elomakule?" Ha'i mai la o Kawau: "He iaau no koe, aole nae e loaa ana ia oe, no ka "he kanaka ikaika o Waia. he huna nae." "A pehea iho la e loaa ai?" w ahi i Koea. "Eia ke kumu e loaa ai, ina e tieie oe, a i olelo mai kela ia oe, alāila, pane āku oe> i. hele mai -īei au i mau laau na'u, pela"oe e olelo aku O ka hele kku la no ia o ua o Koea a ku anā imua o ke alo o lV*ua. a mai la rtc hoi kek: "Heaha ntai nei kau o ka miki ma mai nei"?" ! ' Pane aku la o Koea: "I kii tnai nei au ī au mau laau, no Ka mea, ua hoomaka au e oki i na laau apaw, aole nae he pa'a, nolaila. ninau mai nei wau ia Kawau a kuhikuhi ia mai nd ia oe, a oia ka mea o'u i hele mai ael i ou la." Pano m.ri la no hoi o Waia: "He iiiaii laau no, ina oe e &e 'imi i \u'u " Pane aku la o Kv>ea; "x\e no <vau i kan." Ia -a.i olelo i7iai o Waia iaia 1 ! E paa or i kuu puu a loihi. ij puka mai auanei he mau wahH -1* alaila. hopu no oe a paa,j ū.i !<s , ki oe ka nomaikai,' t m,i hoi au e make. o kuu piui| mea e malama ai," i O ko iaiiL'i helo aku ia no in ' a paa ana i ka puu o Waia n' ioihī a puka mai la ua mnu w?, hine nes o ko isnei hopu aku la no ia a paa, a malama no keia ika puu o Waia oia iho ;a kekahi kumu i loaa mai ai o eoia mau laau mailoko mai o puu o Waia. Aole \ loaa la'u la mea i koe aku. O na mea ho la no ia i loaa ia % \4 mai na >oe kahiKo mni. W. B. KAVPBKV