Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 16, 28 August 1930 — EIA KEKAHI WAIWAI NUI O KA WAA. [ARTICLE]

EIA KEKAHI WAIWAI NUI O KA WAA.

I ka wa na'aupo o Hawaii nei, .ua loaa r e no ke akamai kapftl waa i na* kanaka. tJa hiki no 'ke kapili i na waa riunui i" hlki aku ka Ida i ka umi anana, a oi aku a emi mai paha, a me na waa liilii i hiki aku i ka eono anana a emi mai a ka eha. . Oka hohonu o kekahi mau waa nui, ua hiki i ka po-aeae o ke kanaka ke ku ia iloko oka waa. • Kakaikahi nae ka ikeia o na waa nui i kanaka, i na Alii wale no e ike ia ai i ka wa kahiko. Q ka hohonu o na waa liilii ua like no me ke ano e ike ia nei i keia wa. - NO KE KOI. O ke koi e-ka-lai ai i na waa ia manawa, he mau koi pahoa, aole ike nuiia i keia raanawa. He ano okoa no ia mau pohaku paakiki, oia na koi e oki ai a hina iialo a me ke kalal ana ia loko, aole he koi maoh" ia manawa. NO KA PII ANA E OKI. Oka pii ana o ke kahuna kalaiwaa a hiki i kahi oka laa i makemake ia i waa, nana mua aku i ka lala kamahele, a ma kahi e ku ai kalala kamahele malaila

e hina ai ka laau, ina e hina a ill iluna o kekahi laau okoa aku aole pono, ina e hina ma kahi kaawale ua maikai kela a e hoiopoHo anei na mea apau e ptli ana i ka waa. I ka hina ana'o ka laau ilalc, lele mai ka manu Elepaio, oi;i

Ike akua oka poe''knlaiwaa a Item iluna oka laau, ina e holo[feolo ka manu mai mua a hiki ii hope, aole kiko ma o a maane! •oka laau he waa maikai ia, in& je kiko ma ka aoao hook? hi ma! |mua a hiki'ihope, o Jc& waha no 'ia oka waa e kalaf ai. Ina c kiko mai mua a hiki ihope ma keia aoao a me keja aoao, he waa pu-ha ia, pono ke haalele. O ke oki ana i ka welau, he pule ko ia mea, aole nae i loaa. NO KE ANO O KE KALAI ANA Ike kalai'ana oka waa, owaho mua, a pau owaho, alalia, kalai aku o loko, oia kalai ana nae aole. hooponoponoia, he pono no ike kupa (nana) aia ka pono oka mama i ka wa-e kauo ai i kai. O ke ano oka waa he miomio maikai o mua, he nui o hope, a ua hookoeia he mau pepeiao maloko oka waa, oka nui eha a eono paha, e like me ka makemake' o ke kahuna a me ka nui paha oka waa. O ka nana ana pepeiao he wahi e paa ai ka iako (ama) ke kia a me ka papa jioho ana o ke kanaka. A pau ka waa ike kalaiia, alalia, hot aku ke kahuna kalai waa a ka; mea nona ka waa ha'i aku ua pau ka waa ike kalaiia. Ina emanao ana ka mea nona ka waa e pii e nana alaila. pii pu me ke kahuna, ina aole e pii, waiho no ka waa pela a maloo, alalia, kit e kauo mai i kai, NO KE KAUO .ANA,

O ke kauo ana he hana nut no ia, aole e hikl ke uuku ke kanaka, aia no a nul na kanaka rra kahi o kanaha, kanaono a me kanawalu; e like me ka nut oka waa> pela ka nul o kanaka, ina uuku ka waa, uuku na kanaka. Oka la kauo waa he la hano - hano loa ia, ua like 'me ka la hoolewa kupapau o kekahf "kanaka hanoharto, pela ka hanohano oka la kauo waa, no ka mea, e pli ana na Alii, kanc, wahine a me na kcJW a ku aku i uka O krai, oka puaa, o kn moa, palahu a me ka i'a maol 1 no ke kahukahu ana mamua o ke kauo ana \ ka waa no kai A hikl aku la na kanaka 1 kahi oka waa i wo mo al, alalia, liuliu a hoomakaukau no ke kauo ana, otai ua hake ak>» la <> loko A nukaukau ko Sfttula i ka

tnokitu oka waa, hoonoho ma'f ka huakai mai hope ma kahi e' kakoke.aha i ka makuu a"h||i L , i ka pu o ke kaula ftmia a" 1 ma ka pii*o ke kaula e ia 1 mau kanaka Hlqatka' ma-"' laila i maloeloe pono Ite fetiila i ka wa e huki ai, J ole hole afu ke kaula a hihla kanaks a par 1 ka eha I ka wa' e holo ai \ kr ■ pali ina e hoea aku ka'vaa m [kahl ihoaa. i Ikawa e kauo ia r\ ka w.'a ia hiKi ika pali ano kickie, k .>- .pono ole ike iehulfhu '.-e hi"'<" ; ;pu i ka pali, alaiV-. ho.xwhl,ooh'Qia ka lehulehu o'kahakaV fwaeiat mau wain kanaka hap'jka mea na lakou e huki aku.i ,ka ihona oka pali, a ilaila e ike ia ai ke akamai o ke kanaka pale waa, a ilaila no hoi e hpike j£f oia'i kona akamai nui lmua o" na kanaak e huki ana 1 ka waa, a pau ka hooponopono a»&7"Eau"lho la TkFkanaka nana e hookele i ka waa i ka pali, a huki aku la ka pde 1 waefa, oka holo aku la do ia a hjki i kahi e ikaika ai oka. holo ana "pau ka huki ana o kanaka, ine ka hookele wale aku no ia wahi. Oka holo ana oka w?ia I ka paii, ua hapa ka holo oka Ho. Ina he alanul inoino ua hiki no ke hoihoiia ma kahi maikai, ina he kumulaau nui mamua, a he pohaku paha, a 1 ole kekee paha ke alanui, a manao akji kakou e nahaha ana ka waa, aka, i ka holo ana, ua Hke'me ka holo ana i ka pali laumania. no ka mea, aia no ike' kanaka ika naha oka waa, a me ka ole. A hiki i ka honua huki aku la ka lehulehu; oka hele noia" a hiki i ka hale. Eia nae, ina he kanaka holona ka mea nana e hookele ka waa a he kanaka ike hapa paha, eia ka mea macpopo iluna no make loa. Ua ike mau au ia mea ma ko'u aina hanau, O kahi e kau ai o ke pale waa ma ka makuu, he wahi pauku kaula pokole kana e paa ai" me ka pauku laau i hoopaaia a paa i ka makuu. Eiike me ka hana ana oka hoe-uli oka moku pela ka hana 'ana oia mea, ina e lalau ka waa ji kahi e, malaila no e une ae ai | a pololei ka holo ana me he hee iholua ala ke nana aku oe. Ina ia i makemake e hoolele i ka waa a ill iluna o kahi ana 1 makemake ai, ua hiki no, a ina e makemake e komo iloko oka waa i ka wa e holo ai, ua hiki, no. Ina e # makemake e kaohi ua hiki no, me ka hiki ole i ka lehulehu ke huki.

HULA NO KE KALAI HOOMAIKAI ANA'. Ina e kalai ana ke kahuna i ka waa iloko oka hale, alalia, oka rula e k&u i kaula **a ma ka puka oka hale mai \ -»hl aoao a i kekahi aoao, i ole e iv, •- tno mai kekahi poe kanaka HoVo iZ hookamakamaiJio ai a lilo ka aianao o ke kahuna kalai waa a kalai hewa i ka waa a naha, ok pilikia no ia, Nolaila, kauia ke kaula aha ma ka puka, i hele mai ke kanaka a kamailio mawaho, aolc e hiki ke komo loa iloko, ina he manao ono nui ko ta kanaka, jaiaila, pau ke kalai ana a hele J aku la e! kamailio pu. He rula paa ia na kekahi poe kalai waa. Eraa ano o ke kalai ana oka waa i ka wa e hoomalkai ai, mamua mai a mahope aku nei. ina ma ka hema ka hoomaka ana e kalai kekahi aoao, aole make kalai hoti mai ma ka akar o inoino. Ina ma ka Ihu ka hoomaka ?na e kalai, malaila no a hiki i hope pau, mai kalai mai mahope. Pela no ma kekahi aoao, ,; mahope mai e kalai ai a hiki imua psu ae la, mai kalai mai mamua a mahope oka aoao hookah i o puka iwaena. Elua ano koi kalai waa; ho j'koi ku-pa a me ke kol will. O jko koi ku-pa no loko a me walio Je kalai ai i ka wa manoanoa, jn ano lahilahi, alalia, kau mai ke koi wHi. mftlkai loa. I Ua hiki ike koi will ke kalai ma kahi akea a me kahi hatkl A maikai ka waa, alalia,, kau msl ka wae. Dia ka laau maluna oka niao i hanaia me ka man it He laau okoa fto la. he aiea ola ka teau kupono no ka hara i ka wae. Oka hoopaa ana mc ke kaula aha e hurmjhumu a< n paa i ka was A pau ia alaHa, kau mai ka take a me ke ajaa, he me ia e hMti ote at ke jiblo. O nn laau ku»xvjw e hana ii te mnu mea he hau a me kaiwili--Hit. I FkoUi laau e ae e hanaia ai na waa l ka wa kahtkoHgo ka wiftwiH, o ke tcukjl a me k| uln. Oka wiliwlM miila i ka wa kahifcV O ku*

;fcur.-o*a M** muia I:■_:■ j."' ' 'Oka nhr he Ffea-ku-1 2 <•: "■"■' [svaaj hah? ir.e ke akam-ii " p-fa"al a lilo i mea hoo T wl>i Oke pcna ft pacW ai i ka wan "' eleele, o ke amaurran, ka Ur o, a me kit nanaku o k>ipawr s . nipuhi a_ pau 1 ke ah', hnH:-!. i ka'iehu a loko 0 ke pn'i, tftfl '•■. kawlli p. 3 me kahili knVni, -c ka wai U nana e kalik"* '. pra ka i ka waa. He nui aku no koe a'ole nao i Vatkauia a paa aole no s x>po ka inoa o tia ""<•->-> i "raknu I keia mau tv«i r plli' ana'i'ka waa" ~