Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 18, 11 September 1930 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WIL AMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WIL AMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

Ae mat ?a na opio wahine a hoomakii like aku I? l->.kou apau •e; hele ma ia huakai huli i wahl no iakou e moe ai o ia po. I ka lakou hde ana, hele okoa no > Wilamaiki i kana hele a hele okoa no lioi na iede i ka lakou hele. Makemake no hoi na lede e hele like lakou me Wilamaiki, aka, ao*e he makemake o Wiiamaiki pela a oia ke kumu o ko lakeu hele ana. _ ī ka hele ana o na lede ma ka i īako' l hit?k?i a hala piha ka hapalua hora, aia hoi, hiki aku ia lakou ma kekahi aiia nul a-' iīeā. Aole lit. iivAOii'u o ktia Āiia.i Me he mea la ne umi wale no a oi k;';puai o kO::fi ii'ili'iU'i. O kt' nae, ir:c he rr. :j "a , ua hik: .-iku ia i kf kanaha a j '• .na ':ahi o k'J in - ij :iij i i-ii.-puai jtip ka nohonu. ho niaemae oio.-to aole he 'wahi t»pala iki, a he ano ma"sia maikni no hoi kona pāpaneie, aKa, he ooiea nae e eha ai oe ke mot iho iluna o ia papaiiele. Hooholo koke iho la na o>iu wuho'e o ieo lukua w\hi iu ' ht?t>aumoe ai o īa po, a no Wi•'amaiki hoi, aole 1 n;aopopo iaia i :ona wate e mer \r o no l«;a mea. a*»e lakou i manao he ipono iaia e moe pu n-.ai me la- | '.;ou iloko o keia' ana hookahi. | Oiai ne nae, aole o lakou ma- | :emake e kipaku a o k-pae ia 'Wilamalki iwaho ] ko ; o.u ame | :e koekoe. aka, ia.wa 1 n pna' ko I'ikou maimo aole 1 i>s e mōe pu ana me inkou ia !■ )o iloko o kela ana ina no aole' | • loaa ana iaia kahi kupono e' I ioomoc ai I kona poo. [ E haalele knkou i m nnio waīine e? ana i k-i īoaa a lakou o kalii e hoomoe ai i i :o iakou poo ia po iho, a e huli ■e krkou a h< le pu "-r V7i3a\iāki ma k«na huakai. Ta Wilamaiki i hnalele ai 5 na >pio wahine e hele r»na no kfakou huukai, kul«i i ;:vi lu no uia e hele ma. kan.t i koho ■i e-hele :nt- ka maiiaolana e 'oaa ana no iaia kekahi wahi 1 ; naikai'nona e hooluolu ai ia po a pela hoi,e loaā pu ai no iaia : he-wahi no na lede e hooluolu ai ia po. O ka inea apiki no nae, oi noke aku oia i ka hele a po eleele aole he wahi loaa iki iaia j he wahi kuponō e hoomoi 5 ai ii i :ona poo la po. Aoie he uiauao-; 1 ana no ka loaa a'iu o na lede ! iaia ia po, nolaila, hooikaika a- i 'ai la oia e ha-i i x\?\v maika' iki nona e noho iho ai a moe i ? na hora o ia po ke hikt hoi | ice'.h»anw>e. He wahi nonolu i ■ ka mauu i :j o<j hke mui nie ko v.akou r?auu mani». a:< v k jhi kuoono ana i i!*e "»i kahi kuono i:or- - ' - r ■■ Ut iole īiae iloko krkal)i ai.:}. a- ; v n iwaho ! 1 /i i ko nkea, oia nae.l ioko o ia kaa o ko ia nei wahi j moe ai ia po iwaho i ke akea. j ianea loa iho_ la kona hiainoe | ina. I hakalia no a kaa kona j vah; kuk:i malalo kona t.'oo 3ia ke ano o kona u!yna ia, o' kani aku 3a ii\ n 'no' 1 ihin :i me h,e oeoo r-no!i : la no ke kani haiulu. i Ia Wilnmaiki e hiauioe niai-1 -ai ana. aia hoi na opio wahine i -> oni ar.-> ilu'in o ka lolea o ke ana a lakoU i komo m e hoohala ia po. Mihi loa ih T > *a lakou i ko lakou komo ana ; :!oko o kela ana, a olelo iho la-1 kou: " ina no palia Kakou i moe | nawahi o nna n ilnna ho 1 o ka mauu nelunelu o mawahoi -ke ar.a.■ ina naha i\tx maikoi] ,o laki'- ;r.v Aolo e hiki i \ lakou kr ln-Ie h" o ke ana :u ka mea. he n iHi 'o.ioi; ka poiH oi,A- > r- ke i NoimK m-. '<:?hi o ka loaa ia Inkou o k-' j 'na'noe ■*.-,) 5 k ■ '. i:.i hon, ia po v r :\\r v..-. !:vkt O ' k:„ , > ia po ahiki wale i ke ,=,o ana i E waiho iki hoi kakou i n..' : ede a e hoi ae hoi kakou ia Wiamaiki e hana kuli ana na pu ka-ihu. No ka >nrokai k>a o ko \Vtlav.aiki h.ian- ana. noUala. ao'. •>o wa . plo ikl ii !■ Ko Jtaut ar. kon.\ muu p t »k.i iliu a na k*' k-v.n Ihnv-,\,k kam 'ur,,j nuka'.l\u t ha.iwi ak\'. i k:. ike i k:; poe o keia n.okupuni, aia he ka-

naka malihini >Juns. o ko lokou aina, no ka mea, o 'ke ao he vs a hlamoe ia no na ohma' o kela aina, 8 o ka po ko lakou wa ala, nolaila, i ke ala ana £> na kānaka o ka aina, aia hoi lohe mai la kekahi o lakou i keia kanl e kani ana. Hkmea malihini loa keia no ko lakou ahia, no ka mea, he rna|uhia loa ko lakou aele hej kan; o kēia ano i ka po 17p. kajnaaina wale no lakou i na kani like olē o kq lakou aina, a o keia kani hoi,"he like ole loa ia mai na kanl e ae apau a lakou i kamāaina ai, Nolaila, olelo aku la kekalii i kekahi: "Ea he kani 'maīihini hoi ''eiā a ko f u mau pepelao e lohe nei." I mai la hoi ua like ka lohe a kou \.e ka ko'u mau pepēiao. He ku ni malihini.io hoi keia a kau.a e lohe nei me ka maopopo loa- He manao ko'u ua komoia ka aina 0 kakou e kanaka e. E hele palia kaua e huh a loaa keia kai4 e leani mai nei." s , " . - Olelo mai la hoi ke kolu kanaka: "Ua ma'i ia paha kO; olua mau pepeiao e lohe la iaua i ke kani malihini a olelo ae olūa ua komo ia ka aina o kakou e ka m&Lūiim. O olua no ke he~ ie a e noho no makou i ka makou hana," Kokua mai ia ka nui o la^ou 1 ka olelo a -ke kanaka ekolu ? lioehenehene pu mai la lakou 1 na kanaka mua i ka lalau o -iea iphe a ko.laaa.mau, pepeiap pf a , ka i mai: "|im he ,_ma]ilnni *~o luna uei p ,ka aina t alaila, ,nianao Olua. e pono o)\l% ke he)r .iku e hui me ia o %'ale no a,poino mal ōīua i ka nwli'hini " Olelo 1 aku īa na'walii keaihka elua r "Ina pah'a'mana e ppino mai o kp o,ukQu pomaik:w hoi ia. Aole no hoi o oukoii ku 'eai>ā i ko maua pōfnojnal i kr'nalihini." Ia la, hoomaka aku la ua maiu wahi kanaka nel 6 hele i kahi o ke kani a kō laua tnaxi pepeiao i loha ai. Me ka hōihoi nui ia o ia hele ana akp o laua, no ka mea, elike me ka 1 lolhi o ka laua hele ana aku, pela ke kokoke o ke kani a laua e lohe ko laua kokpke loa ano akj|i kahi o Wilamaiki e moe ana, olelo mai la kekahi wahi kanaka: "He la! loaa ho' ka' kaua waiwai -nui e hoihoī aku ai i ko kakou mau hoa a e ahaaina luau auanei kakou me ko kaua mau hoa. E hele malie ioa aku kaua o ala auanei fci puaa a holo o ko kaua nele no la i ka puaa ole." Me ia olelo kauleo a ke kokoolua. hele palanehe loa aku la ■aua me ka awiwi loa no nae o na kapuai w?fcwae, a iloko o ia awiwi a ko l£ua mau kapuai wawae o ko laua hele ana, aia Lioi, hehi ana laua iluna o Wilamaiki a puiwa ko ia la hiamoe. a hapapa' ae la kona mau hma me ka makau nui, no ka mea. manao iho la oia v he holoholona :Unu paha ia i pii aku iluna ei--na e ai iarsr: Nolaila, me ka umii pa» ioa aua a na hma punahele o Wiiamaiki. paa loa iho la na wawne o na wahi kanaka i ka unui īa i' n- lima kona iiao pu-nalu-ie o f a kakou koa a waiho ana ua mau wahi kanaka "nei ilalo, a hooiaaka like ae la īauin l' i,vut me na leo nui loa : \ya - naneii i k- kaui o ko Wiian:;i iki mau puka-ihu. I keia uwa ana o na wahi k«-.-.ak.i, ioi'ie aku la ka nui kanaka o ko laua wahi i hele inai ai i.ele mai īloko o ka poeleele v i.u!: ī ko lakou n::m hoa T L.koi. 10-Noke ana mm, uin.-.u ,i;a« l.i iakou i ke kumu o Ko la- - .-.w.i hni aku 3a laua, ua v ■> lo;; l.iua i ka umiiia e ho kanaka palui, a i ole mapu paha." la loi:e -.na o kela poe i ka la ::i nei <>lelo ua paa lauu \ ku ,u"ua e kekahi mea. he kaiwv k.a palui a \ oie he mapu pahu kau ilio h\ ka weli ift īakou Aoo '.akoo. ' n.-.akau i ka olelo o laua ua paa laua i ke kanak;s ! \ v '.ikr.u lakon i ka olelr o na wahi k.īnaka us p.ia V.u.i t ka mapu pftha. on-lo ;;e la keka)hi o 'akou "ina. p:-«ha ho ka inea

e piia la l ko lk)&u ma,u hoa» ina aX ika, o i» w&\aa\i ole i\t v , loa kela poe he miapu ka nana e p&a ia a i:uw, NolaOa.luo'e likou i ha"wi |u iAua, nei, aka, holo i- % r,ania i x oi Joa aku ika maaia V iakou h<do "'al me >a Jmao&o e kofcua i ko lsKou «uiu v lv.nu Ka fc& h& ! jho&e aKu x :ia w-ahi' ka, ua hsiaie3i.\kv ia«a. ia lalkeu,, a qji !a hooi. kttL .ie i Ka uu: j Ko \(&