Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 22, 9 October 1930 — HE WAHI MOOLELO NO KE KAEAEA KOOLAU ME KANA MAU HANA AIWAIWA [ARTICLE]

HE WAHI MOOLELO NO KE KAEAEA KOOLAU ME KANA MAU HANA AIWAIWA

J Ua oleloia i ka wa e pii ai o ■ jKoolau i ke kuahiwl no ka liahai holoholona ana, aohe poka' e hala ai i ke keiki Koolau, a 1 ka wa e hookuu i'a aku ii o kana ilio ]bulu ua kāanini aku la ia kao no kona hopena. ' ! I kekahi la, ua ike ia aku Tce- | kahi lu.ka kāo oluna o .kekāhi ■ kualapa he ;nau haneri kapuai i ka mamao mai kahi a ua o Koo-"i lau ma e kuku nei ame kekahi] mau haole Jki pu pololei i kaena, i ko lakou ike. ki pu,—pololei, ā; ua ninau aku ko Koolau Hakir| hana ia lakou, ina e ku i kekahl j 0 lakou kekahi kao kalakoa keokeo e ku mai aua ilunq o ke j kualapa pali. Ua pane mai kela puulu haole aole loa e hiki i kekahi mea, jke ki a ku kela kao kalakoa keokēo, no kā mea, he mamao lloa ] kela. .. . Kahea ia aku la ke keiki Koolau e hele mai imua o kona haku apane aku la ua haku nei: "Auhea. oe? Nana pololei oe 1 kela kao kalakoa keokeo ma kahi' a kuu manamanalima e kuhi nei." # Nana aku la ua keiki Jtoolau nei a pane aku la:—Tī-ua ike au. Haawi mai la ka haku i ke ; kauoha e ki. aku pe ia kao ma ;ke poo, : Hapai malie ae Ia o Koolau 5 kana pu punaheie me hehe iki; aaaa iho o n 3caa ana ae i kana pu ma ka poohiwi o ka uina kpke aku la no ia a puiwa ae Ia keia poe haole e ku nei a puiwa pu me kao i a puhee aku la na kao, aka, o keia kao kalakoa ua ikpia aku la kona kupaka ana mai ua make loa, a kakaa mai 3a no ; lalo kahi a lakou e ku ana a ha,uie ana ilalo. - . Kena ia aku la kekahi kanaka e kii i ke kao a lawe mai imua o lakou. # ■ Pau iho la ke kuhihewa ana 0 na haole i ko lakou ike maka ana ua ku pololei ka poka mamua pono o ke kumupepeiao a-. kau a hulapu aku la a puka ma kekahi aoao o ke poo o ua kao nei. ■ Ua haawi ae la na haole i hele pu meia i na mahalo nui he* wahewa maluna o ke keiki Koolau no kana mau hana aiwalwa 1 hana iho la i na minuie mamua iho. Ua oleloia no hoi ke noho o Koolau a onp i ka niu haohao, aole oia e iiopluhi waie ia ha'i e" pii e Iu niu nana f aka, e kii-no oia i kana pu raifela, oia ka m**a nana e iu kana niu a mokaki ilalo. . . Ma ke kau lio hou, ua kauiana o Koolau i ka m&ikai o ka T na iio ke a'o. Ua a'oia eia he lehulehu wale. o na lio, a ua Ike ia ka maikai o ka holo. Mamuli o kona a'o ana i ka lio o kekahi makamaka haole ona oia o Meyer, a no ka nui mahaio i ke a*o ia ana o ua lio nei ona, ua haawi makana mai la oia ia Koolau he pu raifela, a pia no hoi ka pu punahele a ua kaeaea nei i ai ma ke mele— "Ai Manu Koolau, n - I ka mal?e afta o Koolau ua kanu pula keia pu meia. Hoo-! unaia he mau puaHkoa no ko! kii ana ia Koolau e hopupio. • I ka. maimwa e hoao ia ana e ; hopu ia Kuolau ua hoala ia ae 1 la he pualikoa O kekahi [x>e ' haole o Waime;.. Kauai. me ka j hoolakoia me na lako kaua no j ka pii ana e ku kiai ia luna o ! ( Kilohana <v.i hoi ke kahua o ke ala iho e hoea aku ai llalo o Ka- | lala-a a kr ala pii mai no hoi' 'a r kau al Ihaia o ka piko o ke ' aia e nana ai ia Kekaha a ilaila iuiia pop e 1 kiu ui. tr,e ka manaoiā mara o) hoao o KooUu e pti mai ma iu ! ala* aiaiia ua paa ia lakoi? a ' 1 ole make paha ia lakou ' Mawaena o k*i& mau ala ua !

'hele. aku *a kekahl haole a mamao mai ka nui aku o kona" mau hpa koa e hooliiīu, a ,no Waīm< "Kauai nq kēik haole 1. nctfio a a kahfmo<spu~ na la nei me feina war hine'~ftaw. īf: ' ._ Ma kē aon|— poni o k.eka_hl la" e ku kiai ana oia ma kokokc_i _k§ alanūi nihinihi e pil rgal &i» a no kona' ano "ua hoao iho la oia e hana i kekahi mea e hoepai? ai i keia molowa ōna. Kau aku la oia he apana kini piula maluaa o kekahl ; mau laīa laau & hoomkka aku 1a e hoao 1 kona akamal ki pu pōlolei, a i ke kani ana o kana im wawalo aku īa na leo. ma na wahi apau o >ia ayawa nei. Ia manawa oia i ki hou ae a ; . a paapaaina aku 3a no ekolu manawa a holo koke mai la e nana i kona māu hoa o ka pualikoa; a i kofta hoea ana mai a nana akts la ia'loko o ka halelole o lakou a ike aku la me ke kahaha, wili lakou apau me ka pulo'u a nalo 'loa lloko o na kihei huluhulu a ike aku la i ka naka haalulu o kekahi poe 'e moe ana, Hoaīa aku la ia lakou me ka leo nui me keia mau olelo: "E lakou nei e pee nei, aole anei o oukou lohe i na pu hoouka kaua?" Hoomau no kekahi poe o lakou i ka pee malalo o na huluhulu a kiei lihi mai kekahi pO£. a pane mai Ia me kā leo haalulu ano maka'u "Heaha* keia? Pehea kakou?" Pane hookolohe aku la keia "Ua ki mai nei o Koolau'l kana mau poka o ke kukala kaua a e maka-ala kakou 1 na'wa a pau, a i ko lakou lohe "ana i ■ keia mau olelo, ua wiii hou aku la lakou ala a paa i na huluhulu. 'Na keia mea 1 hoopiha ae i ua wahi kolohe ala me ka aka leo nui fto keia mau mea kamahao ana e ike nei,' a hooho leo nul |ae la ia: I "He keu io maoli no paha ou!kou a -la koa wiwoolē i ka 'leo 0 ka pu, ke, naka ala na kuli 1 iioko o na iiuluhulu i lawa paha oukou a lih! Aku ia YCboimi o ko oukou jj£m e no ia 1 ka «iai ka ua mea he makā'u m<» ka hoheWĀĪe;* a hoilee Iku la' nia.in!» o kona molowa. TJa lawa keia. I