Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 24, 23 October 1930 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

■ Noonoo ihr> la o Wilamalki "i keia olelo a na wahi kanaka a ncK>noo pu no hoi i, kona mau hoahele na opir> waiLlne, _JT iho "a oīh iaia lho: "Ina hoi e heie ina au e hoohoaloha me ka ha~ h:u o keia aina, pehea Ia ka, pono o nei opio waliine wahine moo o ka hele ana mai o keia wāhi. A ina no hoi noho wale ana o oia elike T ne ia a lakou e noho. 6 ->r;a rr mahope a.]ju. Hookahi wale no paha mea nono 'ana" e hana ai ō ke kuka vno kona mau hoahele o keia ūna m,a.lihini.'- Nolaila, olelo mku la oia i na wahi kanaka: "E hele olua e holoholo iki. a e kuka ae au me o'u mau hoahele. Mai hele loa aku n6 nae olua na kahi mamao loa aku o holo loa aku auanei olua mai o makou aku" Ia Wilamaiki i olelo ai i keia manao i na wahi kanaika, lohe mai la ka wahiiie moo. Hele awiwi mai la oia . a olelo uiai la ia Wilamaiki: "Aole e hookuu i keia"mau kanaka qiai kou alo aku, aka, o noho •hal no I&ua iloko nei o ke' ana i mawaho kakou o ke ana e ruka ai no kela manao au e 'nakemake nei e kuka me mafeou na wahine." " fjs.eia olelo ana a' ka wahlne moo ia Wilamaiā pe3?t ; ' puana iike mai la na opio wahln'e a"' "lolke mai la 1 ko lakou apono i o ko lakou hoa» Nolaila, hoihoi ia aku la na wahi kanaka iloko o ke ana, a puka a'iu la o Wilamāīki ma ine 3pio' wahine mawālio 'o ke ' ka WilamalM .tna :< _ * nao i makemake ai e' ku£a 'm 1 me lakou. - A pau lakou mawaho o ke ae ka noho d na wahf kanaka t _ oko o ke ana. Hoomaka iho la Wilamaiki ma e kuka no ka lanao e plli ana 1 ko lakou poo a pono ole paha ke hoao o Wilamaiki e hoqptpalolia me ka haku o -ka. aina. Aole hn makemake o Wilamaiki e haalele i na opio wahine, aka, ikaika los mai Ia na opio wahine i ka olelo . iaia e pono oia ē hele e hoo- [ hoaloha me ka haku o ka a'na ' a malia paha hoi, he mea ia o j Takou apau e palekana ak\3 al ma ia hope aku. Me ke aloha ( nuifoa o Wilamaiki i kona mau hoahele i ae mai ai i ko lakou j inanao ho&kikina iaia e hele e ! hooKOaloha me ka haku o ks ; malihini a lakou i hele ; mai ai. Hooholo pu iho la lakou ! noho na v; hi kanaka me nn ' npio wahine, akahi, i loaa ko lakou kokua7 alua, no ka i\e makau loa laua ke ike hoo a mai e Kb laua haku a e ko ikou mau Hoa kanaka A'oa'o mi la nae .iaua ia Wilamaikl kana mea e hana %i ame ke v no o kana e hele : āku ai imua j ko lakou haku ame kana -Ar ii e hele ai no ka mua o ka ma,awa. \ pau ka laua a'oa'o x wiamaiki, lulu lima Iho lakou pau, a kaha aku la o Wila-! laiki e hele no kahi o ka hī-.ki, ' ~,ahine. ' j Mamuli o ka olelo a na wah 1 .anaka i ka makemake o ko lu oii haku waliine I kane, nolaik. oie he walii manao mak.ui 4>a mai iloko aj|felamaik' ik .a kona manao makau ! n r .10 wahine, «io ko lakou p - ka iiōhd «&a lho oiai oia c r r «<.. ana mefe. ka'aina. lli' manao hoōfttioi nae k..; v mai iloko o ka kakou koa r > da o ka hakt; .nn~rK*> 'kiiie. TJa komo n ,i inanao iloko o ka 1 nakemake kela wahino f k nann. aka, ua "-a WUameiki', aole oia e nn'i ; :i i o kekahi wahfne>h!ki • k t .r, -r lv>u at\B ? kona &lna »\»o ,ii 'olaila aole, o«la wahi e !!'.i : : k,ine iy& kela waliino 4, -.i i o k;i pono;caia ame n -tp ihine i here tnai ai «:• , ' .<• pōno laia e hoao ? loa« u x sakcKj ia pono No na "A' 1 , i iHo ai iala kok i a-.akerhiKe -'ai e loan k/ ■iiWi pono. Nolkila, ikaika 3oa . no la kona makemako r , o hoohoaloh.H me k»: - "> :m- Ina no ka p«;>ro. o>.-. \ •'i 'a. a ina no k® lf>ono ol* oi.- | t

jho la no ; hol. - Ua hai. mua mai na wahi kanaka o ka. po t ka manawa ala e ko lakou hakn, & pelā pv>— hoj īne na kanaka o ia aina. Nolaila. awiwi aku la oia i ka hele ana oiai e ao ana, o hiki msi ka 'po a ala hakū wahine lime na kanaka o ia wahi, a o kona loaa pono ma! no la Ia lakou la me kona kokoke ole akii/i ka hōme o ka haku wa'hihe. He ake nui loa ko Wilamaiki e hiki mua 'aku ma kahi o ka home o ka ,haku wahine i hiki ai iaia ke nana a halo i na kee ame na poopoo wahi i maopopo 'iaia kana nee 'ana aku e lilo ole ai kona luhi i mea (~lc. $ Pela no hoi ka iaiiei hoomanawanui ana i ka naku wawae a hele. no hoi a hiki i kahi o ka haku'wahme. ua aui ka la. Aole oia i hoopau manawa iho e hoomaha i ka luhi o ia hele ana sku,. auau aku 'lā oia 1 ka h'ele kaapuni ana mao a maanei, e halo ana a e hakilo ana i kana wahi e manao ai o kona mau wah'i ia ■ e nalo' ai i ka wa e lala mai ai o ka haku wahine a o na kanaka hoi. A pau ka ianei hakilo hek. ma mao. a aiaapei, hele aku !a fa pee "mā kana'" wahi i manao ai fo kon'a' wahl ia e nalo ai i iia Imakn o na kanaka e mua o ke jaJo alii o ia aina, j Ika mole|iulehu ana iho, lohe jaku la o Wilamaiki, i ka hene j %Xi'4 mai o ka aka o ka haku me he mea la ma ko , hoimgopope aku he

ko • .'ku e kajt#aihp. ana, uki\ aole no nae ht jlo&e aku o ' WilamaiW i ka leo f kaniftilio A m he mp.'i mi|"jt6te lhhe hon aku la no o Wi- ' lāmaiki i kn m?.i no o k? o ka haku w.ihinp O ke ku- ! nu i manao ai o Wilamaiki o ka |haku wahine ia e hene mai ana 1 ) ka aka. mamuli no ia o ka hai 1 ina iT>aj a na wahi kanaka iaia, T,ole hc wahino hou ae oluna I '■> ko lakou aina mawaho ae o j ko ' lakou haku wahine. Manao j j sho Ia o Wilamaiki e hookokoke : ! rku i kahi o ka leo ana i lohe I i iku ai i ka hene ana mai o ka Uka, mska*u loa iho 'la oia ■) loaa pono koke mai oia mai nua o kona makaukau ana. j . . Nolaila,,ftoomanawanui iho la 'io ka kakou keu i ka pee ma iona wahi e pet uua. Oi hoolohe ; aou aku oia a o ka hene hou mai o ka aka, aole hoi he hene ; liou mai o ka aka; nolaila, ma.iao itja> la o Wilamaiki, ua a ī ūa hele paha 'ke kokooiua j 1 .iia. . ,E nalu ana ■ , aia iloko ona. ma paha he hana j aaauao- a ? oie he hana naaupo ] . paha 'kona hele imk akii a ho- i ike :aia īho īmua o ka haku j a-aliine. Ke hele aku la keia wa . i ka hore enva o ka po. ' j ;Xa Wiiamaiki no e mau ?ina i | *ia aim no ka iob|e wahi j , le6 aku, hoi, iohe io aku la j i oia i ka leo ame ke kapuai wawae o kekahi mau kanaka ī kojkoke loa inai laia , Puiwa loa iho { la oia me k"j n.iakau o loaa mai ua < keia n.au kanaka. Aole i liuopup iaia. pahu he elua xle nokanakv. ta wa ana ī lolie .-;ku ai, a i uk- he nui aku paha, j ika, hookahi ana mea hana ia I .\a, oia kon i in ... melie iloa me t lole la imua , ka pupoki. Hele j io hoi kela poe kanaka hele loa j 'i lohe ok liou a ka kakou koa ka leo v\alauu Kt ojtn nei ko- j manao no ka liele e hoike iaa ;ho o haku wahiim. j .Ka, mjmv i o >a holopono loa j uu o koiia e hana pela i-3 hoi lohe h >) .'Hu la ola i na | ' o hauu il;. / a Ka ia nei j :a\uu&o*vp* .k.. h, mea la j h - auna Kau..». :';u kela o hele t ana mu ka:., kokoke Icmi i ianei < i>-. o ana, a mihi ilio] o:a i jfeor, l.n\ e ana o kela ; \-ma wahi r poi a. aka. aole e i aiki iaia ke hele iieu aku e pee na kekahi h .hi j>ke,\ aku. oiai i.i aaki mai la ka p. u'.i o ku po i -';t i .ia ka hole ao.\ iku i .keknli: o na» yahi,ana i ! tke al ia .luwina -u he waiai mai - > kru no'.ia e pee :i Noiaila lioo- - :mmawuj <. i ibo la no oi» i ka j aua kahl mu? nq ana fs

Ma keia ke noi eku nei au '-feukou apau e na hoama- ' j ka.&iuar*s. ap&u o k& kalana j | ® Hawai! e oluolu oukou e | ha»wi mai i ka oukou kakoo [ ana ia'u ma ka haawi ana mai i ka outcoy mau baloka no'u i ka la koho baloka iho j.Nov»enwpa 4'<L~ na i lilo ati i kauVra no' ka lehulehu no ka naM an» aku i ko kakou mau porio Uoko o ka hale kaukanawai ( ma ke ano he Kenakoa mai ka i mokupuni aku o Hawaii. j

M. C. DE MELLO