Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 30, 11 December 1930 — KE KUMU I KU MAU AI KA ANAE O WAIPIO, EWA [ARTICLE]

KE KUMU I KU MAU AI KA ANAE O WAIPIO, EWA

Mamuli o keia kumu hiki hgu ole ilia la iaia nei ke noho maße s o kona hoamaKa aku la no ia i ke oii. Na keia oli ana o Malaekahana i hookomo aku i ka iini e konikoni ana iloko o ka puawai 1 o Kahauokapaka no Malaekahana ka u's kaili pnuwai o Waipio. —I-hakaiia no a liookuu īUi Uuia ma kela po o ka lilo aku la no ia o ke kaikamaiiine o Waipio i kP- Aiii o Koolau, a o kniaua hoao ae la no ia. elike ihe ka mare o kela au i hala, aole hoi e like me ka māre o koia au naauao; o ka hoopii mau iho la no ia o na wahine e oki i na' kane a pela no hoi na kane 1 e j r.i-i ka imua o ke Akua. O ka mare o ke au i hala, he makemake o kekahi i kekahi. a o ko laua hoao <mare) ia ae la no ia me ka hiiki ole i ka wahine ke hana a.piki mamuli o kona makemake ihu, uka, o ka make wale no ka mea nana e hookaawale i ko laua noho ana he kane a he wahine.

Hoi aku .la <> Malaekahana a me Kahauokapaka a noho ma Kapaka, he aina mn keia o ka ■ -i'a,

I ka hala ana o kekahi mau wa loihi ia laua malaila, ua nee hou aku la ko laua noho ana no Laiekawai, Koolauola. I ko laua noho ana ma keia aina ua ku a ma'i maoli o Malaekahana i kekahi la mamuh o kona ai mau i k.a ohiki moe one a Kahauokapaka o ka hele una e lawai'i a holhoi mai e hanai i kana Ma ■ keia kumu i koi aku ia Malaekahana e noi aku i kana 'kane e hookuu mai iaia e hele pu e hui me kona kaikunane a nte ko la-aa kupunakane no ka ' haawi mai i i'a na laua. he nui ko lakou pilikia i ka i'a ole, a he ohiki ka laua i'a. I ka lohe ana o ke kane, aole h« ayī-a ana a Kahauokapaka i 'wahino, aka, haawi aku la. 'no oia i kona ae no kona hoi' aha I kona kaha 1 i'a na la\ia. Ma Ia ae. haalele aku o Malaekahana ia Laiekawai " a huli hoi māi !a no kor.s kaha _SIC Waipio. X hoea ana'aku o Malae - kahana.. ua lilo kela huipu ana 0 lakou iloko o ka hauoM palena ole, no ka mea, ua ioihi na la o ka nalo ana o na niaka akahi no a hui hou. Mahope Īho o keia hui ana o "laknu, a e iike me ka rufa maa mau o na kup«fna o kakou, ua nalo aku la kela a ioaa kahi moo-puaa a kalua a mo'a ame na Anae momona mai no o Waipio, a haule tho la lakou nei e paina a piha ka hia o ka inaina a haule aku hooiianea a hookaau olelo. A mahope wale iho. xta ni»au iaku la o Kaihuokapalai i !kel kaikuahine ia Malaekahana me keia mau olelo: E kuu pokii kaikuahine, malia he huakal ano nui hoi keia au o ka hoea ana mai nei o ko kaua kaha nei? Pane no~ hoi ke kaikuahine; he hookahi no manao nui o ki'u huakai o ka hoea ana mai nel imua oū e kuu hakū kaikunane. 1 kii mai nei au i i'a na kiiu ohana hou. no ka mea, he pilikia ka noho ana o ka huli Koolau āku iiel.

Pane no hoi ke kaikunane s ka hua o ke ola, ho nui ka la maloo e waiho mal nei e la-we oe elike me ka hiki ia oe ke lawe. tia lawai'a ia e ke kaikunane a nui. Pane hou no ke kaikuahine, aole au e lawe i kekahi i'a he kaūmaha ke hapal a he loa nō aiahek e hoi aku ai o kela kula loa i alo ia mai nei e kou kaikuahine nel, a 'ina paha ma kc kai ae no ka i'a e heie :u a jr.r.uka no hoi au o ka aina • r; e v T'e ai, n-'hea la ia e kuu kai^i'■i.an* 1 aloha. Ina hoi ha pela, ua pon<> ia'u. o ka'u kauoha wale no u t oe eka pokii, noho no a maaio mai i ko kaua apaa aohe moa a ka makemake e wae ai Ma kvkahi la ae hu!i hoi \uai ia o Malaekahana rwi Waipio m;i i a nuH- ma Hor,oh: v ; a ao tc hek" 0 a ir>ae hoa rr.a Knhoaou a ao āe hele a moe hou n \ K.. 1 iua. a ao ae hele a reoe 'i,.; M.-k?«anul. a o keia no hoi ka i. •, o kona wahi o ka 1 a .v- iio la n-ianao ae 1h i kukoke wa) e ike ka miK k kune i ka mea piīi o kt h» Aioha ;u> ia n;uu Sa a r.a ;n!3o e kotf ana.

c.e oīa :> haewi ak»' la i ke aloha i kamaaina oia wahi a huli hoi aku la no Laiekawai ka aina \ kaulana i ka eheu o ka manu a hui me ke kane me ke aloha kuio, oiai ua ioihi ma la o ke kaawale ana. | Ma kela la no a Malaekahana ii hoe,-. .•] no 'Laiewai, o ka la fto ia i ikeia ai ke ku mai o ka Anae- ku o Waipio e lana inai arm ma ke kai o Laiewai m« he nalu e ha'i mai ana, aole nae ma ia wale no, aka ; ma na wahi no a pau a Mālaekahaua ' iM'-.'aiiīuoe aī. E lana hele ana ka Anae o Waipio ma na kaha o keia mau wahi. a ua iilo ia i mea hookan!kani n hoopuiwa 1 na kamaaina oia man kaha. no hoi 0 ka nui o keia Anae e ku nei' ma na'Koolau, ua hoopuni mau r,a ",An ik'i i ra, a ua mo no hoi ia i. mea nana e hoopau ae 1 k:i pilikla i'a. Ola ia Kini ke a mai ia ke ahi. Ua aneane no e piha he eiwa makaluki o ka, nohō paa ana o >a Anne ku n Waipio nei, akahi no a hele elike ae la me keia maluna. he hapa wale no nae la. mamuli o ke noi ana mai a Ma- ■ iaekahana i kona kaikupane ia Kaihuoka]palai, I ka Anae e holo ala i na Koolau mamuli o ka mana o ka Pohaku Kuulā a Kalhuokapalai.

Ala no na waa lawala ame na* mokukuna kiakahi a me Kapena fiahiai *ne kona waapa mokuE!hi kf alihall mau ala i ka Anae ku o Waipio a lawe i Honolalu nel e kuai ai ma ka Makeke kahiko o IHakoheo ma ka r hi'o na uwapo 14 ame 15 e ku nei.

Kupanaha no paha ko kakou man moolelo kahiko. aole nae keia he mea haku wale no a ka mea kakau, aka, he mea oiaio loa i ikemakaia, a i paa naau i na kupuna o kakou a me nā makua, a na lakou e kaao mau ia ana, pela i huli ai ka mea kakau x na mea pookela o kela au i hala aku. Aloha no na.kupuna i hala aku. I ko Malaekahana noho a kane a wahine ana me Kahauoleapaka ua hoohua ia mai he eha. mau kaikamahine o ka wa r hine u'i mai ko laua puh&ka m&i. Ua pau wale iio lakou l ka pepehiia a pau t ka make wiāmuli o ka makemake <Vte o Kahauōkapaka i ke kaikamahine, •a ina kelkikane e ola ana ia. t ka 'liapai hj|u ana o Malaeknhana hele aku kel-5 e nana '■ ke kahuna e nana i Keia opu ona e hnnai nei a Ike ia mai )a no he kaikamahine, a i ka la o ka hanau liio ia ha'i 1 ka hanai me ke a'oa'o maf no nae o ke kahima i na mea e hana āi ke ninau mai o Kaltau.okapaka no kona opu ha'i aktt oiā ua omiloia, a pela i ola ai /0 Laiekawai a lilo i ke kupunawahlne ia Wakn a noho ma Paliuli ma Maui £i pela i ola ai keia mau kaiiīamahine a ua o Kahauokapaka, ame Malaekahana. ! Me ke aloha nou a mau loa e Jonah Kumalae. Pipi-holo-kaao. a hoea hou aku i kahi wa E aho wahi moolelo no keia haiale ke kai, a nana rnua.