Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 35, 15 January 1931 — KA MOOLELO O KA HEIAU O MOOKINI I KELA AU KAHIKO [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA HEIAU O MOOKINI I KELA AU KAHIKO

'T£akra-.b e George Pooloa" 1 'E ae rra? 1 wahi lumi kaawale 0 ka Hiwahiwa KE ALAKAI O HAWAII no ka 'u mau hoomanao ana nO keLi o Mookinl, aivf s l:nnr, wnhi i k-aa maī ai a 1 na manio o keia au hou e ulu ae ' ne! e pono ai e hoopaa 1 ka moo-1 lelo o ko lakou aina ponoi. | I ko'u huli ana aku a kilohi 1 kela au koliuliu o kona r moolēTo , e pili ana i "ka kela Heiau o Moo- | kini, ka heiau kahiko e ku ana iluna t> ka aina o ka Mokupunlj nui o Keawe 1 ka HīkihVaTc^Xā. _ O kela lahuik'anaka menehune o ke kii ana i ka Pololu a lawe mai, he mamao o 60 mile a 01, a i ole emi nīai paha a hoea i keia wahi o Mookini Heiau a k'ukulu no ia a ao p fea paa no ia o keia Heiau o Mookini e ku nei, a kela lahuikanaka liilii o ka hana anā, e ane hiki ole- "ai no i na poe o keia au ke hana. Aia ma ka aOao Hikina ka,hi kiekie aneane e haneri kapūai a emi mai a he aoao makani ia wahi, a he waiho hio ke ktflana ke nana aku. a o na aoao ekolu e ae he ano haahaa hio no ke ku ana. . _ , Aia mawaho o kahi kiekie o ka Heīau o Mookini he eha mau ahua pohaku e ku ana. Aia hoi maluna o keia mau ahua pohaku e 'noho ai na koa no ke kiai a .malama ana malalo o ke kauoha a ke Alii no ka. maluhia. ma ka aoao aka\i kah? lulu e hamama aua he mau lua meki nunui ke nana iho, e ku pu ana keia- Mookini Heiau. j O ka manao nui o keia mau | lua meki he wahi e kiloi ia ai na iwi o kanaka- make o ka aoao ( akau he papa pohaku, he #ahi, ia e okioki ia ai ka io o kanaka. Aia hoi. ma ka aoao hema e kau ia ai kanaka make iluna o ka lele, a aumoe, oia ka wa e kii ia ai o keia poe kanaka make a okiokiia, a waeia ka iwi a kiloiia ] iloko o keia mau lua meki. j A o ka io hookaawaleia a lawe 1 ia i mano i-j ojiih'o o ka moana, ā o ka māno makela no ka wa e hoea mai ai o ke ka,us.. e ?aia ilunā 0 ka āina, ,ua |nakaukau inua'. me na lako kaua_. 4 . ■ 0 keia maū niho ha-kuia a paa i ka ihe, aoka puluniu hiloia i aho a nakii ia a paa i ka ihe, a pela no ke hana i pahi 0 keia niho ma»9 Niuhl no ke hana ia 1 pahi a na ku]iana o kakou e hana ai i kela au naaup'o 0 Hawaii nei i keia au kahiko i au wale aku la. Aia iioi na Al}.i a imua o ko iakou alo na kahuna na lakou i hoi e hoike aku .imua 0 na Alii ■ i ka pilikia e hoea mai ana, .ma ke kiio ana i na ao lani a i ole ma ka moeuhane 0 ka po e hoea jmai ana. ; Aia he mau anahuna nui e pili kokoke ana i kal?akai, a ke makemake na Alii e kii i na mea ana i makemake ai iuka 0 kuahiwi ma keia anahuna e hele ai malalo o ku honua. Ua maka'u na Alii o loaa mai i na enemi a pau lakou i ka pepohi ia mai. A he kupana!\a no ka hele ana malaio o keia anahuna he mau kaau kanaka e hele ai me na kukui, oia hoi, 0 ka io kukui kuiia a paa i ka niau a nui, oia hoi koi kukui, me ia kukui e a anā e hele pu ai no ke komo ann i keia mau anahu^a. 1 ko lakou nei hele ana aia he iioailona mamua. oia hoi, ke~ ioaa ke aa 0 ke.Kou e lewalewa ; ana ilalo, maopiopo iho la ia! lakou ra'i c. Mookini Heiau keia, a heie hou aku no mua a hoea j i Kaluawiliau he jJohaku ia e j lewalewa ana iialo, a mai kaha-; kai mai 0 Pikoiakalaia i pana | mai ai me kana pua a ku o lole \ ma ke poo a mainuli 0 ka lau-' H.ii kona huelo. pila i j ! kal-.ea ia ai keia inoa o Kalua ■ j ' v. iliau. e kaulana nei i na mah' 1 i Hoomau hou aku no i ka pii iana a hoea aku 1 kekahi wahi e , ilewalewa ana ke aa o kekahl j ; puhala. hoor>anao ae la lakou j , j:\ h.oea iakou i Hikapoloa r .kaulana nei. | i Pii hou aku a hoea i kekahi | 'walū «onaha kahi nui o ka ma- ] iqpialalv.ii v. ka ia he puka nul j a hoea ilalo o ka Inoa 0 Puhiaipa | ho waiw keia e puhi ai ke kai j ■ hi!ia o ka ama, & he mamao nol . \wihi a na Mr Kalelkini i i\*ra koi;-. lua puhi o kf 's,\ f . a p,>a a hoea i keia wa, j

I- * 1 i ri t Kena ka makam e p-.i 3ii i keia o ka hopena. 'e hoea mai ,aca ka ino hui i ka aina, o ka wa ia, e eli ai I na, lua '.t iio'ionu" huna i, na mea-ai e ana ia mau la, a malie, pii | :hnu aku no kuahiwi. i | Aia mo he anahuna nui hou' e jjuu ai he mau kaau ka-, ' niika' o nōho ai, aia malalo aku ] 0 keLi analiuna he aiai e. lana ' an.i, o ka inoa o keia" wai oia oi Kawaihoolana. i A he kanaha anahulu e noho, ni keia poe kanaka e imi ai i na mea a ke Aiii e kauoha ai ma ;ke a'o a ke kahuna a he aweu :ka ai, a he opae ame ka oopu a [me na mea e ae e ola ai ia mau j la o ka noho ana i ke kuahiwi. | A i ka wa e loaa ai oia mau pīlii, a he mau kaau V ke ka,naka hookahi e auamo ai no ka hoi ana i kai. j Malalō no o ka honua e hele jai me na kukui e a ana a hoea 1 no i kahakai a oili aku la i ke ao imalamalama. Hoi nui aku la keia mau kaau i kanaka a hoea imua o ke alo o ike Alii. a kauoha ia aku la na ikanaka e hana e llke me ka ma|kemake o ke Alii i mau laau ihe i a nui hewahewa e .holomua ai a e lako ai na koa no ka wa kaua. Oiai he mau Alii ko kela ame keia mau okana, a he mau kanawai ikaika ko na Alii e noho ana i kela au naaupo, me ka ikaika wale no o na koa e paa ai ka nohoalii oia Alil maluna 0 kona mau okana, Aka, i ka wa i pū mai ai o ke Aliiaimoku Paiea Kamehameba 1., kuk,ala mai oia i kona kanawai Mamālahoa kanawai: "E hele ka elepakule. ka luahine ame ke kelki ma ke ala, aole e pepehi waleia." A oela i loaa ai ka maluhia 1 na kupuna o kako'u ia wa a pau na kaua a_raaluhia ka aina a i ka pae ana mai o na ,Misionari i Hawaii .liei ;ua malaelae ke alahele no lakou ua loaa ka maluhia i ka.aina, iiei.