Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 24, 15 October 1931 — HALA IA MAKUAHINE KUPA A KO'IKO'I O NA KONA [ARTICLE]

HALA IA MAKUAHINE KUPA A KO'IKO'I O NA KONA

I kuu Alakai o Hawaii, Walohi a wale hoi e!

Eia hou no au ke haawe hou aku nei me la pu(*|o kaumahn a kaua. Hp mau la pokole wa!e ae nei no"f hala o na hoomanao aloha ana no ia makuahme ko'iko'i o k a Mokupunī Nui o Hawail,

Mrs. Mary K»hiwaaialii Shipman, a komo hou on na Kona ikeia ana no o na kaikamahine kaulana a ko'lkol o "ua aJna kupoliia ala I hanai punahele ia iloko o na makahiki he 59, Aole |he wahi lono no kojia nawaliwali, aole r»o hoi he wahi leo kanikaniaula i leoīeo ia mai, ala' hoi iloko o no o ka hiamoe kulipollpo o, na hora poniponi o ka wanaao o Aug, 25, 1931, hoiie ana fca leo t> ke kelepona a pa-e ana no ka leo o kuu kaikuahine. "O oe ia e kunane" Ae, ;"He niihou kaumaha" Heaha keia lono pilikia? 'O ko kaikuahine o Kailua o Mrs Annie Aiu ua haaieifmai ia kakou j ka hora 12:15 o keia wanaao'". Auwe ho ka hoi e! Kulou iho la me na walmaka aloha e hooleaumaha i a nona. Ala mai na hoomanao ana 1 na la opio o ko maua holoholo pu ana me Jka nui lehulehu ona opīo o ia mau la. Na la no hoi a maua e alo pu ana i ka wela o ka la ka Imi ana i ka naauao. Aioha ino; no hoi kuu kaikuahine ieo oluolu.

Ua hanau l a mai leela makuahlne ko'lko'! o na Kona nel ma Kahaluu Kona Akau i ka Waipukaiki o Helani mal ka puhaka mai o kona luaui makuahine Mra Kauwila Kaomealima Kapu ika l a 15 o May M. H. 1872, a moe aku la i ka moe kapu o Nlolopua no ka wa mau lo& 1 Aug. 25, 1931; a i ka piha ana hol o kona mau makahiki i ke 59, 2 inahina ame 10 la o ka hanu ana i na % ea mauleule o kela hoho ola honua ana.

Elike me ka'u i hoike mua ae hei maluna ua plli pu oia me makou i na la opio o ka imi ī ka naauao ma ka Olelo Beretania I ka loa o ke alaheie mai Keauhou, Kahaluu a hiki S Hoiualoa malalo o ke a-'o ana a la umakua malkai Mr. Waideman Muller ka makuakane hoi o ka Mea Hanohano Emil M. Muller o ka Hawaiian-' Contracting Company. A iloko o ka nul o na haumana o ko makou papa he ekolu wale no makou i koe Iho. Hala aku l a oia a koe iho la au ame ,Mrs Julla Smythe o Honolulu o ka Ekalesta o Kaumakapili. I ka makahiki 1886 ha4lele iho āu ia lakou a hele la au no ke kula nui o Lahāihaluna. A ia'u ma ia Home Imi Naauāo kaulana pio ole i ka makani he kauaula loaa ae la ia'u ka lono ua auwaiaulu ia ae la oia iloko o ka Berita maemae o ka mare me ia keiki papa hanau o ka aina o ke one o Oio i Mr, Thomas Aiu, A i ka 18 hoi o kona mau makahiki. Oiai ma ka la 28 o Novemaba 1889 ko laua hoohui ia ana iloko o ke apo o hookahi koko, hookahi io, a hookahi iwi, a na ka make e hookaawale. a pela io no. He 9 wale no hoi makhiki i koe a ku poai puni aku ka mau keiki ame na ohana moof)unia lehulehu e hoohanohano aku ai me ka lei gula o ko laua noho maie maemae ana o 50 makahiki.

T Ja pili aloha ia ko laua ola ana mai ko laua maii la opio mai iloko o ka a me ka malama ana i ka ihikapu o ka noho home ana. A iloko o ia mau makahiki ® ko laua noho hauoli ana ua hoopomaikai nui ia mai ko lauā kihapai me na hua ohaha maikai ō na keikikane ame n a kaikamahine no lakou na inoa malalo iho elike me ko lakou hanau ia ana mal ka makahiapo a hiki i ka mūli loa. I—Corn«li«s1 —Corn«li«s L. KaonwaUma- : r kapu Aiu. 2—Mrs. Gertrudo Annle Kawehionapua Makini, 3—Mrs Clementina Kahauinikimoeauokauila Btone 4__Oliver Reuere Mahoalani Aiu. s—Mrs. Mary Kawahineikaliula Springer. 6—Helen Kaualokuolele lohoku Aiu. 7—Mrs Sheresa Kaenaokalani Kelai. B——Leonore Lonomak\aihonua Aīu. »-~Charie§ Kahoalii Aiu 10 ?.trs. Phelomena Kuuleionaonaikuupoli Beaton. 11 Cornelius Victor Kaomealimakapu II Alu, j

Kahōii>iai-i-lapa-iia A:u 13—Thomas Aiu> Jr. h mai loko o kela lehulehu o na feetki ua lawe mua aku nu Uma ana ole o ka inake i ka niakahiupo a me ka'muH K\ u keia oiiiina a ko lakou n.akuiihine aloiia i hahai aku la ;na ia meheu a Jau a i waele mua ai. A mai, loko mai hol o kpta mau

keiki i hoolue mai ai lako.u i na. moopuna lehulehu he 32.. He 4 o lakou a ke kupunawahinē 'i hahai aku la a he 28 hoi e ola nei no k & hoohauoll ana i na Ia kaaikoo o ko lakou kppunakane.

Ua hoopuni ia ke ola ana o keia mau makua iloko o ka hauoli pihi» ana a i hooluhiehu ia hol kahome me na keiki a me na moopuna lehulehu a'u e olelo ae ai ua like ko laua ola ana me kekahi lei nani i haku o-a maiau ia me na pua nani like ole e waiho mohaha ae ana iluna o ke pakaukau maloko o ke keeha nui o ko laua home. He oia pookela a hanohano.

Ma ka la 26 ae olai no kona kino koo-u puanuanu e waiho

maikai ana ua hiki mai ka manawa no kona hooīe-wa ( e k'ali wale ana no i na keiki mai £onolulu mal ma ka" Hualailai a ma ke alahele hol mal Hilo mai hooho ia ae la, "eia na keUei". Wa~ walo ae la ka leo kttmaken a ona kelkl 1 hele a plha ka naau mokumokuahua i ke aloha hine e uwe paiaumi ana "Auwe kuu mama! "E mama e" E helu ana lloko o ke kaumaha paumako no ko lakou mama aloha. Owai hol la mea kaohl iho i na waimaka i ka uwe helu mai a na keikl. He hora māhope iho no j maiama ia ai kona anaina hoolewa maloko o ka Luakini a ko lakou manaoio i hoopaa al m a ka lawelawe ana aka maleua Stephen Iraucis a o ka hopena ma kona homelua, a walho aku ia i kona kino lepo no ka wa mau loa. A hooko la ae l a ka ka Buke Nui i holie mai āi "E hoi ka lepo i fca lepo a o ka uhane i ka mea Nana i haawai mai" Aole ka make e nana mai ana ma ko kakou mo. "He hanohano oe, he haahaa wau" He waiwai oe, he ilihune au He hemolele oe, ,he pauaka au" Eia no ka moto kaulana o ka make. "Ohi hapuku ka wahie o Kapaau"

"E na Kona e! Ua hala a ua nalo na maka o Mrs. Annie Aiu I ka poli kaa-a-kane no ka wa mau loa. "E Kona i ke kai Malino a Ehue! E Kona kai Opua Maokioki e' E Kona kai Opua i ka lai e, Opua hinano 1 ka malie Hiolo na wai nao-a a ke Kehau e! E Kona e aia ka wai I ka maka o ka opua 1a ke hii ia mai la en a poohlwl oke ao e!. Kou mau lae makawala aole oia e maalo hou aku ana. Eka wai puka iki o ka niu haohao o Helani aole oia e mukiki hou I kou wai ono. Aole ko olua ma'u wai huihui e Waikuaaala ame Waikui e hoopulu hou I kona ili. Aole ko olua mau hune one kapukapu e Kaiakeakua ame Kamakahonu e hehi hou ia e kona mau kapuai. Nalo ae la na maka mai ka4naalo hou ana aku ma kou mau kapukapu e Hulihee i Keakealani, a 1 kou mau paia laahia hoi e Mokuaikaua"

He makuahine o Mrs. Annie Aiu i ike nui ia e na mea a pau iloko o ka mokupunl nul o Hawaii a hala loa aku no ia Kakuhihewa i k a ua Kukalahala. He makuahine i piha i ke aloha ame ka. lokomaikai. He puuwai hamama a heahea. He mau helehelena i haiamuia e na mino aka oluolu, a he waipahe ma ka launa kamailio pu ana, a e hookipa ohaoha ana i na mea apau e klpa aku ana i ko laua home, a me makuahine hanohano iloko' o kona ola ana He makuahine nō hoi i komo nui aku kekahl | hapa o kona ola ana iloko o Tih hana hoohauoli na han a hoolaulea o ke kulana lede olalo, a he puukani oiaio hoi ma ka himeni hoohauoli o kona £kalesla Ua lawa ka ike makaukau ka nani ame ka \\i o ka hui pu ana 0 keia mau ame ka laua ohana kelki i *ka hoōhauoli ana 1 kekahi anaina maikai.

Ua, o nmi na, ohohlna x> kona ola ana a o na ia kan!kdb, a ua ae hoi ma kola kupa o kf ol;\ kenekulia eia nap he o ialit\au no kela inau minoaka Iwomaliie o ka wahine iu malui» ona a kaili wale na lwm menemene ole o3p make*hla me| ka minan\ina la, He|i\akuā-1 hine ol& i pauiele loa aku kona aloha i kana ksjne ai mālama hol |

i ka ihlihi ame'ka hanohano p ka noho home ana. He ola.o ka makuahine Krlstiauo olaio a 1 hiipoi hol ma kona pu\Wi i na olelo hanohano lna a ke kanaka naauao loa kc Ahi Solo^ona. "O ka' wahlne noho pono, he papale alii ola no kana k >ne". Ma kekahi mahele o ke ola ana o keia makuahine ua komo kuhohonu aku oia iloko o na hana k&lalaina e paio ma no ka pono o kona afea an e kona lahui e loa a ka hooponopono aupuni malkai ana. A ua hui mau aku no' au' me laua o na hana kalalalna no na n>akah!W lehuiehu He repupallka leona aoao kalalaina a moe wale aku la. , Hala kela makuahine hanohano o na Kona fho ,la I 1 kona hoapill kana aloha Ma laua ohana keikl ame na ohana moopuna lehuleihu ka ohana ame ka lehulehu o na hoaioha. Oia ka loba ka hoomanawanui i hoike mai ai, "O ke kanaka 1 hanau ia e ka wahine he. hapa kona mau la a ua piha 1 ka popilikia" ,l Puka mai no ia me he pua ala a ua oki ia aku, a holo aku no la aka Jtla aole ia e mau." "Ka, Lani Kuu Home e maha maual. Pokole paa ole kuu noho maanei " No keaha e Ohumu ke kau paapu mai Na eha, na luhi na kaumaha e" Ke b mau nei ka olelo a ko kakou Haku aloha; "E hele mai ouk®u apau I O'u nei ka poe luhi a k&umaha, Na'u oukou e hoomaha aJcu.' "O Tesu kuu Makua Owau kana keiki O Tesu kuu aloha Ame kuu oliol! E -waiho aku i ko kakou naau kaumaha a luuluu imua Ona a Nana no e hoomama mai. Me na hoomanao albha nona me ka walohia, Henry Lonoikaonoalii Kawewehi Keauhou Hawaii Sept. 8, 1931.