Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 42, 18 February 1932 — HE MOOLELO NO KA MAKAIKIU OLIWELA KE KAEAEA HANU MEHEU MAHOPE O NA POWA -A I OLE-Ke Ahokoe o ka La Makani, Pulupulu Ahi o ka La Ino [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA MAKAIKIU OLIWELA KE KAEAEA HANU MEHEU MAHOPE O NA POWA -A I OLEKe Ahokoe o ka La Makani, Pulupulu Ahi o ka La Ino

MOKUNA Jk Na I.a mua o kona ola ana— Kana mau hana aiwalwa mua loa iwaena o kona mau hoa kamalli-- HoehāU be ®hs mau keikl eia no ka laua mau hana— Lilo nae laua I mao Iloaloha oiaio nona. "la'u nae e hos mai ana no ko kakou ;K'i a hoea ma kekahi klhi i ' o i - 'no keKahi alanui 01011. kt- ike pu ala no au i ka nialaniHlainn q ia alanui e komo aku ai a hoea ma kekahi mau kauhale e kuku mai ana ma na aoao o ua wahi alanui ololi nei, a ua aneane nae au e i kaa loa ma kekahi aoao, lohe . ana no au i ke kani o kekahi alili. a na ia mea i kono mai ia'u ! ku īho a i.-ana heaha lā na hop<nia e hoea mai ana a ike ana no au i ka oili ana mai o kekahi o ko'u m&u hoa, a o ka j»Iolei no hoi o kana holo ana mai 11 ma ko'u wahi e ku ana a nui ana ka hanu o ua waM keikl nei, a ninau koke akii ta au, uole nau e hiki iaia ke pa!ne koke mai no ka*u ninau me , !ka hele o 'kona mau maka a aa, ' j a maopopo nno ia ia'n aia he ]ms«- piUkia- i ha!awai"~inai -me ( r, i " ' ' • ; "He Ekolu minute ma hope ihe, akahi no a pane ae ua wahi hoa nei o"u no ko lakou paa ia ana e kekahi poe kanaka nunui me ko lakou mau aahu nani e ku ana ma kela alanui oloii me ko makou haalele ana iho i ua poe nei e ku ana mao, a i ko makou kaa ana aku iwaena, aia hol, o ka pio honua iho la ne ia o na kukui a paa no hoi makou me ka haoia o ka makou wahi kemkeni ā pau, a owau nae o makou ka'u i ike i ko'u {pakeīe ana. mai nei a no kahi mau hoa o kaua, aohe i maopopo ia u ua pakele paha lakou aole pah?i.' "He leeu no hoi a ka hilahila oie o keia poe i hele na kino a nunui e hiki ai ke hele i ka i hana, a o ka inakou wahi hapaha liihi i ioaa mai pau loa aku la i kela poe palaualelo a ka aihue nui wale. Ua ike nae au i kekahi o iakou, a ina no au e ike aku ana he hiki loa ia'u ke, hooia aku, a ia maua no e walaau ana hoea ana nā kanaka o ke aupuni, a malamalama ae la no hoi ua wahi alanui nei a hahai aku la maua, mahope o na kanaka o ke aupuni me ka paa pakahi ana o kela ame keia makai me na pu me kekahi poe he eha e alakai ana. ia lakou, eia nae aole he mau mea i loaa ia lakou. oiai, ua pau mua aku !a kela poe i ka nalowale." "He elua mau hora a iakou i i ka imi maioko o na kauhale e kuku mai ana, aohe nae he mau meheu e hoike mal ana no ka loaa, eia nae ka kakou walii Kaeaea ke noke pu nei i ka noii, a i ua poe makai nei i manao ai e hoi ike aku ia o Oli- j wela i kekahi malamalama e oi- j liili mai ana ma wahi ■ hakahaka a hoopili aku la keia j i kona pepeiao akau ma ia wa-hi-a koīolio ana ka makani, a ike koke iho la oia aia he mau mea ; ano nui ma kekahi aoao aku. f ' "Me kona hoohakalia ole aku heie poloiei aku ia oia imua o ke Kapena Makai a hoike aku la no kona rnr.:\ao hoohuoi, a irele mai la ke Kapena Maka malaila, a hoopili i kona pepeiao ma ua hakahaka nei a hooia iho la ola no ka pololei b na i" 1 1 ; a kahi kēlk, aka, o ka !iinar. ano nui mahea lakou e komo aku ai, a oial no hoi he wa'n.i ia i noho ole īa e na kanaka, a komo pu aku la ua wahi keiki nei e huli 1 ka puka e komo aku ai, aia oia ke nana aia mao a niaanei me ka akahele loa ana me ka hoopapa hele ana a kuia ana kona mau \vā\va e -, i . mai hina oia." "Komo koke iho la nae iioko u ua Kapena Makai nei ke 1 i no ke ano o ke kuS \ >iO naoli o kela waiii keiki. a ua kamaaina no hoi kona hr!ehelena ma na kihi alanui o Nu loka ma ke ano

kiilewa nupepa, a Ike pu Iho la no ho! oia o ke "kulana ana e hana ana h* k\tl.-»na makaHehi, a e liikl mal ana ka mnn.iwa e 1110 ai ola he makalklu. e hlkJ ui iaia hoopunm aku i kahl i>pe makalkiu mA na hlMa, a hoonlnau aku 1a o!a no kona īnaktiakane, a hoike aku la no hoi kela o Haleikaika, a ike Iho ia ke Kapena o Ja no ka mea J ku a! kana māmo iala, aole nae he ninau hou akii o fe Kapena.

"Aia boi iloko o kela ke nana pono ala ia, olai ho! ala ka. malamalama ke papapono ala ma la wahi a nana ae la oia 11«na. aia hoi ike aku la oia i*fce--mea me he ano pihi ala, me ka hakalia ole me kona makaala no nae nona iho, kaomi aku la oia a hemo aleu la ka puka a lele aoao ae 1a nae keia a palalu ana na p6ka me he paleaua ala, a aa aku la Ke Kapena e komo iloko, keakea aku !a nae ka oplo me ka hopu ana aku o ua wahi keiki nel i ka pu a kekahi mau makal a noke aku la 1 ke kiki ia loko, a Iloko pu no hoi o keia wa ke lohe aīa iakou i ka haluiu me he mea -ala e holo nul ana." loko, a iiloko pu no hoi o kela wa ke lobe ala lakou I ka halialu me he mea ala e holo nul ana." I ua wahi keiki nei no ka maopopo o ka wa kupono la e komo ai hookuu aku la oia i ke Kapena e komo iloko, olai oia ka mea kukui o laua a mahope znai na makai a loaa aku la ia lakou he eha ix>e e waiho ana iluna o ka papahele ua hoehaia a paa na lima i ke apo lima, a o kekahi o lakou ua kamaaina loa i ka oihana ma ke ano he loio, a, ua ano. aoo no hoi ola a aole no hoi he moolelo ekaeka nona, a aole no hoi ona wa i hopuia ai no kekahi mau hana karaima, a o ka wa mua loa iho la keia o kona hopuia ana e ke kanawai a ua manao no ke Kapena e hookuu, aka, o kana hana i hoonohoia ai malaila no ka malama ana i ke kanawai ame ka hopuhopu ana i na poe haihai a hana karaima." "Haawi ae la ke Kapena ī ke kauoha no ka hoihoi ana i na lawehala no ka haukipila o ka halepaahao, a pela pu hoi me ka opio, aka, ua hoole aku la nae ua wahi Pulupuiu Ahi nei o ka La Ino," me keia mau elelo: , "Aole loa pela e ke Kapena ma- | kai a lilo ana kahi pu ana ua Kapena nei, e hiki no ia'u ke * makaala no'u iho, no ka mea, ] ua ioaa mai la no ia'u ka mea e i hiki ai ke makaaia no'u iho, e : kala mai no nae oe ia'u, e hdof mau aku no mua ;mai huli hou' ' mai i hope nei a hiki aku i ka ! hopena o £eia alahele, me he !ala aia keia alahele ke holo nei no kahakai. no ka mea, ua maa ! loa au i ka honi ana t na ea kai | a pela hoi me ka makani e pa ! mai nei, no. ka mea, aia ma na 'wahi pili kahakai ko'u wahi e Inoho nel, a pela au e ike mua Īnei i keia mau hoailona I ka ' maaina ia'u." 1 "He aneane e ekolu mile keia h«le kikeekee ana o iakou a hoea lakou i kahakāi, a o ka hora ekolu paha ia O ~M nae he mau mea i loaa ia lakou koe wale no keia poe mua he eha i laweia aku ma ia ahlahi a ina paha no ka hele poloiei i na ua hoea lakou iloko o ekolu hora wale no, aka, mamuli o ke kikeekee iloko iwaho e hele ; ai ka mea nana i houlolohi loa ia lakou ma keia huakai hahai a! lakou mahope o na poe haihai i kaimwai," w O ka pololei nae he elua keia mau alahele. o kaiu a na kana - ka i loaa aku ai, aia ma kekahi aoao aku ke panipuka o kekahi alahfele, a ma ia alahele i pakele ai na poe haihai kanawai a ina 1 huli pono ia aku ina no ua loaa, aka. me ka hana nui no nae. oiai ua oi s aku ke oohlhihi o ka huli ana, ie iike wale no na wahi ( a pau o ka paia i hooh-amamaia kel puka

- V I no ka ht>olalau anaM na poē huli, o ia panl hookahi no ka ! ■. 1 Jvima ukii i ke ala- , t 1,. el'.ui .i n;a ia a!r;;<*le i hull [ uku ui aa poe hnihai kana j wai no loko o ke kulanakauhale no *o lakou mau home riQ.a ka hookau llilii ana ia lakou mao a maanei. e hele pn ana hoi nie ita iakou ni.au wahin-.-, aole nae lakou i kipa aku ma kahi .alaInui ololi, aka, ua awihl wale āfcu Ino lakou a ike aku ia lakou ua !paa ia wahi ! ke fcai īa a hala Ima na kauhale e ku ana ma ia ! wahl, a hoonlnau aku la kekahl I wahine. heaha la ka mea e kiai lia nei !a wahi, a huli mai !a ka imakai a ike he wahine me keia r!fPonlmana. a hemn ana kona ipapale me koma pane ansi mal 'i ika nlnau a ka lede me kela mau olelo Ma keia ah!aht Ih 0 nei I paala al kekahl poe kelki kalewa nupepa a laweia ka lakoii mau wahl kenikeni a p&u loa ma ke ano aihue haahaa loa, aole nae lakou i Woeha wale ia aku, ua pau nui akii no lakou 1 ka hooi kuulia a mamulil o ka nui loa !o ko laleou maka'u, ua pau nui ! aku lakou i ka holo ma ka ike |ana mai i ka hulali aku o na pihl makai, o ka po!Qlei nae aoie lakou he poe maleai he poe powa lakou e hele maau hele ana maloko o keia kulanakauhale, o keia wah aianui oioli o ia kekahi o na alanui maluhia loa, a aole no hoi he mau hana karaima I Ikeia ma keia wahi, a i keia po wale iho la no, e ia ka o ka lua keia o na powa, a mamali o ka maluhia o keia wahi aianui ololi peia i hoohemahema loa ia ai e na makai, aole no hoi he hoonoho mau ia o na makai ma keia v/ahi. . Mamuli nae o keia Uee ia ana iho la e hoonoho mau ia aku ana na makai ma keia wahi, a mamuli no hod o ke ko'i a na kamaaina o keia wahl a pela hoi me na hale kalepa, pela iho i hoounaia mal nei he puali makai no ke kiai ana i keia wahi, a o kekahi puali makai hoouna mua ia mai nei, aole lakou i huii hoi ae no ka halewai, a o ke kolu keia o ta hora, a aia la lakou i hea kahi i hele ai a ua manao wale ia no e ko makou mau poo ua paa iakou i na powa, a i ole, aj.a lakou mahope 0 ko lakou mau'meheu, a ina e ao ana keia po me ko lakou hoi oie ae 1 ka halewai, maopopo ioa ua iilo lakou i pio na na poe powa, a o ieia na mea hou ano nu i hanaia maloko o keia aianui oioii, wahi a kahi makai 1 oieto mai ai, a kaha aku ia na maiihmi hele me ka haawi aha aku i lso laua mau hoomaikai, a aia n ae maiuna okp laua mau heieheiena na minoaka kahi i papahi ai.