Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 39, 7 April 1932 — NA HOIKE A SETH W. RICHARD I HOIKE AKU AI E PILI ANA IA HAWAII NEI [ARTICLE]

NA HOIKE A SETH W. RICHARD I HOIKE AKU AI E PILI ANA IA HAWAII NEI

WASHINGTON, APRIL 4.—?E like nt3sē ka hoike i loa£ mai i ke Senate i keia la mai ia Seth W. Rich,ardson ma e pili ana no kana mau hana noii i hoouna ia aku ai i Ha waii, he niea pono loa ka hoololiloli hou ia ana o na kulanī hana o na oihana hana apau o ke Territory wahi ana. He Jdio Kuhiaa helu eha o Mr. Riehardson no Ame nka Huipuia, a o keia malalo iho kana mau hoike apai e piii ana no ka pono o na keena hana o Hawaii nei k< hooko ia e like me kana I manaoai. Ke kulanA o na h&nA kaīalmUi. Ua ioaa ia makou ka hoomaopopo ana aohe he mai kalaima kupilikii loa o keia paeaina, aoie no hoi i kekah mau hana kalakna kulipoHpo loa. Aole ioa no hoi i loaa aku ia makou he mau hoo niaopopo ana no kekahi mau kalaima i hana ia ma Ha - waii i Hhi iauna aku i like me ko ka aina makua ne e noke nei i kela ame keia manawa, Aka nae, ua loaa aku no ia makou ma ka makou mai noii pono ana kekahi mau hana kalalma i hana ia, aka aole no ia he mau mea hoanoe mai i ka noonoo o na mei jipau o ke.ia terrtory. A ua loaa aku no hoi ka hoomaopopo ana ia makoi mamuli iho no o na manao maoli o ka lehulehu no ka loa< .ole o ka nohona m&īuhia ma ia paenina. A ke manao nei no hoi makou o na wea apau i hik: mai ma ia Terrtory mamkli mai no ia o na hana kalaiaina ame ka manao mawaei.a o kekahi mai ahahui-ame na poe o kā aunā kalaiaina. Aole no ho! i loaa aktt kek&hl m&u Laiia likii v/ale aku i k& lehulehu o k& Territor> ma kela. mai hana noii an& & m&kou, Ma ka makou mau hana noli ma aia no hoi loaa aki; ia no hoi ia makou ka hoomaopopo ana hu maikai no na lawcldwf kanawai ana a keia paeaina i kulike no ka lakou laweiawe ana me ko ka aina makua nei, a he hiki loa ole hoi i ka aina makua nei ke olelo ae he mea pono ia Hawau ke hana ae me keia ma ka lakou lawelawe kanawai anaNa kumu o na hena hoohalahala; Ke hauoli nei no hoi makou no ka hoike ana ae i ka makou mau kumu o ka hoohalahala ana no kekahi mau mea a makou I ike ai aole loa ia o ka mea e pono a pomaikai ai o Hawaii ma ke ano o ke alakai ana a kekaih mau lunanui o ka oihana malalo p kona malu, aole hoi no ka pono wale iho no o keia manawa a pau ae aka no ka pomaikai o na mea apau no ka manawa e hiki mai ana ma keia mua aku. A peneia ka nee ana. . , Ka mua, mamuli o ka uiiku loa o keia Territory,, aka nae, o kana mau hana ua oi aku mamua o ka mea i hiki aku ke lawelaweia e ka mea ia lakou ia mau mana a ma kekahi no hoi he mea waiwai oie ka hoohalikelike ana e like me ka ka aina makua mau lawelawe oihana an^. Ka elua, ua oi aku ka mana ona hana ka ahahui kaun moana ame ka ahahui kaua aina mamua o ka mana o kekahi mea kiekie loā o keia torritory 5 no ka loaa ana hoi o ke kupale ia ana mai o keia territory mai kekahi mau hana mai a keia mau ahahui. Ke kolu, o na kulana o ka hooko ia ana o na kanawai ma kela territory i kulike ai me ko makou manao maoli ana iho he mea kupono loa e hana koke ia kekahi mau hana hololiloli m'aluna o kekahi mau kumu kanawai o kela territory no ka loaa o ka pomāikai no keia territory i ka manawa e hiki mai ana.

, Ka.eha, ma na mea no hoi i hoomaopopo ia aole loa ī loaa i ka ahaolelo makua ke kuleana no ka hooponopopo ana I keleahi mau kulanakauhāle o ka aina makua, aka hoi no Hawaii ua hiki loa i ka ahaolelo makua ke hana 'aka i kekahi mea no ka pono 6 ia territory ame kona mau rrtakaainana mao ke kau paona like ana i na mea apau Vpono ai o na mea apau malalo o ka malu o na mea ia lakou na alakai ana i keia territory. Aole no keia e olelo ae an na ka ahaolelo mku e lawelwe mai 1 ka pono o ka territory o Hawaii, aka 1 he hiki loa i ka ahaolelo m'akua ke hana mai i kekahi mau mea no ke kokua ana m territory aole hoi no ka hooi ana aku i kana mau hana lawelawe ana mamua o ka mea kupono, Ka lima, ke kulana ame ka hana a na makaainana o ka territory o Hawaii. a e like no hoi me ka mea i ike a hoo~ maopopo ia o na Kepani na Pake ame kekahi lahui e ae ka hapanui o kela territory, o la kekahi o na mea e hoike mai ana no ka nui maoli o ke kamahao o kela temtoryl a ho mea maopopo no hoi aole loa ehiki ana i kekahi o keia mau lahui e ke hoomaopopo pono i na mea e hana ia aku no ko lakou pono pu kekohi e like hoi me na

kupa Amerikit niaoli, o lakou paha* kekahi lahui i ho|fmaopopo maoli i ka hana .aku' ao ka pono o kela ame keia e Hke me ka hiki i a lakou ke hana aku, aole oia wale 110 aka no ka pono no kaulike o na mea apau o lakou i hoomaopopo ai he m<?a pono no lakou ke loaa aku kekahi mau kokua ana, " Ke Kulana o ka Olhaaa Makal Ua loaa aku ia no hoi ia'makou ka hoomaopopp ana no ka mea e pili ana i ka pihana makai o Hawaii, ma ka mea i hoomaopopo ia e makou aohe he holo pono o na iaweiawe hana ana o keia keena, ua hoohemahema ia na hana e pono. ai na lawelawe hana o loko i) keia keena, & o ka mea no; hoi iaia ke alakai ana o na hana o keia keena ua lilo loa aku oia malalo ō na kāuoha a ka aoao kalaiaina. ■ ■ ■" " A ua loaa aku nō hoi ia makou ka hoomaopopo ana ka makai nui i wa<- ia aku no keia kulana aole Iwa pia i | makaukau ma kt»ia oihana, | Aua loaa pu aku no hoi ia makou ka hoomaopopo ]ana aia malalo o ka lehulehu ka hana kokua apau a ke 1 Kiaaina e makemake ai e kok.ua ..ia mai mao kekahi mau j hana kalaima ko'iko'i ala i hana ia ma la ierritory, a no kt:kahi mau makahiki keia o. kela mau hana i hana ia ai me ke-ia; nolaila hoi he mea maikai loa ka ana o keia mau liilii e like me ka mea i hana «ia mal nel i keiāl manawa np ia territory. A e like no Hoi me ka mea i ike ia o ka makai nui o kela territory ua wae ia mai oia ma ke koho balota ia ana, aka nae, hoi ma keia i hana hou ia mai nei ua wae ia ke alakai o ka oihana makai e kekhi komiie i wae ia no ka oihana makai, aka nae no keia mānawa wale iho no ia e hiki mai ana i ka manawa na ka Meia o o ia kulanakauhale e wae aku i kana poo makai e makemake ai e hokohu no ia kulana, a h£ mea hoi 1 noho ma ia kulanakauhale no kekahi mau mak|Rhiki he elima ke wae ia aka no ke kulana he poo maka|l, Na man&o kulo maoli Ke Manao paa nei makou o na hookohu hou ana e like me ia i hana ia iho nei o ia m&oii kekahi alahele maik*» l6a, aJkft nae he mea oaaikai no ka makaala ana no k> mea i wae ia aku ai no ia kulana. . Ms ka mea oiālo map 1 i hoi 'ame ka lōaa ~pu~ ana nōliol o ke kuikahi i na mea apau he mea maikai ]oa o ka mea e wae ia ana no keia kulana he poo makai no ka territory 0 Hawaii, he meā pono loa iaia ka hookaawale ia ana mai ka aoao kalaiama mai ana e noho lala ana a hiki i ka pau ana o kana manawa e noho ana ma ke ano he poo makai no ia kulanakauhale, i loaa ai hoi ka pōno kaulike i ka lehuleho apau loafee makemalie iiei makou e haawi aku i ka. mana i ka peresidena nana e w&e mai i makai kiekie no fee terntory, mao k& waiho ana aLu a ke Senate i ka lākou moa 1 m&lcem&k§ ai no īa kūlana, a 1 na oo ke ko o keia, e makemake ana makou e I-oniii&l&ka mana ao ke territory holookoa a e hae&wi ia aku hoi iaia n& hana 'aoololiloli iike lxte kana i ike ai he ia no koaa keena me kj; komo oI« mfei hoi o kekahi mea e akeake 1 kan& mau mea apau e hoolala ai A he mea pono i keia poo makai e hookaawale ia mai mai ka aoao kalaiaina ana e noho lala ana, i loiia al no hoi ka pono no ka lawelawe ia aaa o na mea apau no ka pono o ke aupuni ame ko ka lehulehu, mao ka hiki ana hoi iaia ke hookele aku i kona keena e like me kana 1 ike ai o ka pono ia e hana aole hoi e hoolohe aku i ke alakai a na lunanui o kona aoao kalaiaina. Ma ka hoomaopopo o 'keia no kekahi o .£n hana i' hana ia i ka makahiki 1907, aka nae, i keia manawa ma ka hoomaopopo īho aole loa I lawe ia mai na o ia inanawa a hooko. ia e like me ka mea maa mau mai ka hoomalea ana mai e holo ia mau kumu alakai. ! Na kina'una'u o ke keeha o ka loio Kalana J Na hana i hana ia eia keena, [ Ma ka hoomāopop'o ia o keia no kekahi o na hana i' kou ma ka makou mau hana noii e pili ana no hana hookolokolo e pili anā no kekahi mau kalaima i hana ia ilo-; ko o ia kulanakauhale mao na hope loio Kalana ala o| Hawaii. | Ma keia mau noii ana no hoi i loaa aku ai ka hoomaopopo ana ia makou o'na loio i haawiia aku ia lakou ka mana no ke ku anajmua o na aha no ka hookolokolo i ana i kekahi hihia kalaima aole loa i loaa ia lakou ka ike! pihā no ka law ? elawe aha i na hana hookolokolo o ia hihia no ka pono hol o ke aupuni, mao keia kumu ala i loaa, aku ai kekahi mau hoopilikia nui loa ana' i na hana o ke territory malalo iho la o na alakai kuhihewa ia ana e na poe i loaa ole ka makaukau kupono no ka lawelawe ana

ia oihaiia, a ke manāo nei no hoi makou iiialalo 'o na'hoololiloli hoi i hana koke ia rhai nie e ioaa iki ai kekahi mau palekana i ka lehulehu o territory, : * O na kumu wale 110 Koi e hoopau ia ae āi o keia mau kina'una'u e ike ia nei o ia no hoi ka hana ana o ke Kiaaina amē kekahi mau makaainana ko'iko'i o ia territory ? kekahi kumuhana maikai no ia keena i ko lakou manawa e

Jliookomo aku ai i ka lakou mau kumuhana. i ka ahaolelo ie pili ana i ka oihana makai, alaila auajriei e loaa ai ka i holopōno ai na hoonee hana o ia keena, a o kekahi no hoi :he mea pono loa ole ; ka hookuu mau ana aku na na hope loio e ku hookolokolo aku i na'hihiā apau na ka mea i wae ia ma ia keenā oia maoli ke kuleana no ke ku ana aku ma ka aoao o ke aupuni no ka mea oia ka ka lehu-' lehu i waeaku ai aole o kona h'ope aku ka mea hoi anS I hookohu &ku ai k Hke me kana i maopoop ai ua kui no ia kanaka e t!to ae i"hope'"aku nona. Aia hoi ma ka noho ana iho nei o ka aha<Me!q kuikawa iloko iho nei o lanuaii aia hoi ua liookomo % āku la he pila no ka wae ia ana ae o kekahi mea i loio e fupale ana no ka pono o ke aupiim a ua apono n m hoi kāa pila me ka nu,! ole o ka hana i ka malama ih * iui o [a»iari o keia makahiki, a pela hoi i wae īa ae a ojy>hn Kejly ma ia kulana, ™ 1

A ma ia pila uo hoiohoikeana aole e wao ia na loio mao ka aoao kalaiaiiui ala aka mao ke pono a hookohu uua no ia a ke Kiauma.

(Hoomau ia aku ana)