Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 9, 30 June 1932 — KALUAIKOOLAU Ke Kaeaea o na Pali Kalalau Ame Na Kahei o Ahi o Kamaile PIILANI Ka Wahine i Molia i ke Ola Ke Kiu Alo Ehu Poka KALEIMANU Ka Hua o ko Laua Puhaka Ka Opio Haokila Iloko o na Inea HE MOOLELO OIAIO I PIHA ME NA HAAWINA O KE ALOHA [ARTICLE]

KALUAIKOOLAU Ke Kaeaea o na Pali Kalalau Ame Na Kahei o Ahi o Kamaile

PIILANI Ka Wahine i Molia i ke Ola Ke Kiu Alo Ehu Poka

KALEIMANU Ka Hua o ko Laua Puhaka Ka Opio Haokila Iloko o na Inea HE MOOLELO OIAIO I PIHA ME NA HAAWINA O KE ALOHA

(E ka makamkl-A h'-JuV»r-1»; n.;i 1 īiho oe, f~ h'»«>maka «kn ana o ī*iila»i <• k;u)»ni!io pu jfn<' <**', & *i Hlo ho! np> | hoahvl« a i hoa liaihaioielo e a!o pu hoi ina |>i]ikift. na iiH-a »rn<-.* na kaiinialia luu'iiu iloko 0 ka h<">o;/janav.&hui. ji i hookalii ka u urn<- V.<- k;>uī-u pu liīia iho īU: iia vi k f..'m;.ka o haloi'oi al' ha v,'ii" ; Ua noho pu maua m<; kuu kant? mai Ko rnaua hoohuiif, anh iloko o ]■<u berita oka mare rr>e ka ' f% aikai ame ka maluKia a h-,< }ioomanhv anui pu i& r-o hoi na haawina popi'ik'a o lih Hko ole o k"ia aha ahiki wale no 1 kona ī-auaho ana mai ia'u a hoihoi ahu au iaia iloko o ka opu o ka honua, I ka makehiki 18P9, ua hoomaka liilii rnai k" ano maTii& o aia v>!<- "o Ka< i- mh 'o» h<*l" ana i Va 1a me ka lawe!&w<; i ka haiut ikuiku, a i.ala af kek&hi manana n(* nalo ;<ku la no. Pela n.au p; j <* Vo'm hoowaoj*ffpo i ria hiona o ua kan" alo],a n< i a'u, a i ko'u [ 3ke aku ikH hota rah<i rnai oia liiohiona. ua ui i ia no i. ka nri6nao pahaohao s!oko o'u. X T a nalu an iloko iho o'u, * me ka hoomaopupo pu iho i ko'u ike mua oh 1 i keia haawina r»ja' ko maua ii 1 o ana i pupuu hookahi, ahiki rnai ia hoi ia manawa, ; IV. j :tVn !a i k'iia A'ahi kumu ho&no-f i ka noonoo, y li'o U> : r. ■ • i na'. e a/iiio rriati »" l $ haiu mā » aL Pefa ko maua noho ana rr>< keia m?»u T <urnu hoopahaohao me ka ik<' roi"i aku jso i k(-ia niuu maiuna * oka he\fh'ib;n\ o k" kan**. m" ko'u hoofMika ole aku no nae hoi iaia f k-e-ia mea, o';-i u < •' ,ujao •■ah> il.o !a rjo oloko, he 4 ula no paha no ka ; ka in h rr. -u '■■ i ;i lianu m;i na kula a i!unrt o na kuahi.' Aia <.m«- i k<-k-'hi ua lioi mai la k"!a i kaoha!" a»c u komo jm- Loi k;»hi noho kauhaio, hoie» mai Ja ;i noho pono i}jo i;t mar"Na o l im n}a, a hapai la no hoi'i k<- keiki.a noho ilun.a o ka uha. a pane mai !a fa*il l ka i ana mai: "Auh' a o<- " ka wahine, e nana mai od 3 o'u ro;,u papaiina. aoh- ou ike mai i ke ano e?" Aia ko'u man maka iluna ona kahi i haka pono aku ai ia manawa, rr\" V-.-- haiiou mua ole iloko o ko'u nanea ika humuhumu ouka mai ana koi;i ninau n<ai iaia mai, a iloko no o ko'u ik" mua u hoo'maopopo mu;t i keia mea, ua hoohikih-leia ao !a r:o n;-*- ko'u iioonoo i l, <. kuia ana rnai me ka ia la ninau. Nana aku Ia au i kona mau palina, a pane aku la: "Ka. aohe mea ano e a'u e ike aku ji<u\ koe wale iho no ka ula, malīa naha i k? )a aku ne.i no hoi kau hana. aole i ko'a mai ka hahana v, <*Ia o ko?a k< Hamohamo ae la kela i kona mau papalina. a pane hou mai la no: "Aohe a makou hana nui mai IT>*i o k"ia la. i ka n>.alumalu wale no a hoi mai la-au; e haha mai paha oe i o'u . mau r>ar>ah'na la!" . Kulou māi !a k"!a a hooiho n>a!īe iho la no«hoi au i ke alo o'u mau lima iho o kona mau jmpa]ina, a patie aku la : "He nahee pu wale no ia o ko ili i ka'u hoomaonopo iho, malia paha hoi no ko hamo aiia mai nei no hoi i ke kopa au i auau mai nei?" '• "Aole; ua ike mna no au ? keia mea ano e. ke nana au

i ke aniani nahuume o l ,r ?!ua. a ke hoomaopopo nei au ke ano mahn?hua ao m\ ? Vp ula, a ua hoopahaohaoia ko'u noono'o i ka nalo aku a hoea mai ana." O keia iho la ka makamua loa o ka maua mau kamailio ar» no ?>n moa c ri ,; aiia i ka hnomaka ana mai o rta haawina hoopahaohao maluna o kona helehelena: a iloko o ia manawa, u;< hoomaonopo āku la au ma ke ano 0 kana itfau olelo. kona W ame kona nanaina. aia iloko ona kekahi kumuhana kaH i nune a i' hakoko al me he la e i ae an.-i kokahi numao hoopio manaolana—"ua kunīia oeV*-—a o nale ana ho? kekahi me na omaka hooulu manāolana n n nuaiia ae ana—"palekana oe!" Ma ia hnpe mai, ua hoomaopopo aku la au ma ke ap.o o ua kane ne? a'u, up hoanoeia kona nomioo, ua ano mumule mai i kekahi manawa. a ua mai kona mau hiohiona. aia kokahi o ka nilihua ame ke kaniuhu iloko ona kahi i nune ai. a ua'lilo ia 1 kiinui nana e hoehaeha me ka walania ia'oko o ko'u nuimai nona a no ka milimili aloh a a mnua, k;> maua lei makamae haulo 010 he keiki. Tloko no nae o kein manawa apau, ua hoonnka aku n'o au imua ona i na huao'elo hoohoīhoi a hoo'nna majiho. i kuniu' nona o hoaui ae ai i kbna hoomanao ame • nkopa no-moo no ke»a moa h.oopahaohao a ku no hoi i ka hoohuoi. O kekahi keia o na kumu hui nana i hoouluku a hookaumaha i ko'u noonoo, o ia rio ka ike iho. r-a kau nu aku ia liaawina maluna o ka lei a mau:i n • i:i n»i" hm'ko maopopo loa mai- hoi inaluna o kona heK ho'onn. m.i kekahi mau wahi e ac o kona kino. Na kr-: moa apau i hookupouli i koNi manao. a e hoom.-'o:' >>m -i>o ai n nn makanuika o holuheiinn'i j keia. i ke k i 11 a o na;

f ha;tw*> iuK f pijihua i hekau ihu niahii.a o ko'u i ka' i-ana akt! i k<* keiki rae kona mau haawina, a i ka hooh»u>i. paliaohao aku hoi i na haawina o ka meheu ano e malu-' na o ke kane, a e puana ae ana nu kakou—ot?ai hoi kn : ka moa piha oie ,me na hoowalania kupouli a ke aloha, me ke kaumaha no ke kam ko kaiualol» ' ; la makou e uoho nei Uoko o ktūa mau o ka' hopohopo ame ha pilihua t afa hoī, i kvia la, ua ho«' a mai la; i ko makou kauhale ma Mana, kc kanaka o ke aupuni., nona ka inoa o Pokipala, i kii ae i la Koolau, e lawe no ka nanai* e ke kauka, no ka qg»ojnaopopo ame' ke kiloia o ka meia i hoohuoiia no kona o ia hoi ka; ma'i lepera a ma'i alii a ma'i hookaawale ohana hoi ma! kēkahi mau inoa. _ . i He mea hiki ole ia oukoi/ e o'u mau pHikana o koko hookahi ke hoomaopopo iho i kr kupouH o ko'u no~" onoo iioko o k<>!a .manawa, a o ka poe o oukou i loaa a i. kau aku ia haawiiia Hk< 4 ka i ike i k(» luuluu ame ka ]»'!i--h»«, n owau ke komo pu aku nel ns<- oukou e auam»> sa haawu:. oi«i, ua ike kumaka au i ka makolukolu o na ha-; un» maawe e haehae aiia ialoko a mokumokuahana. He oluolu wale no na hanu a ke kunaka o ke au-, puni, oia hoi o Pokipala, ua hele ae kela e hooko i k«i ka-. uoha a kona poo, a he rhana »a i 1o«a malalo o ke kana-' wai o ka aina. Ua lawoia aku )a kuu kane imua o ke ka«ka o ke Aup.uni, a ua Aanaia a ua hoopuka ae la ke ka-| ttka i kana olelo hooholo e oklo ana he ma'i lepeia maopopo o Koolau, a ua hoopukaia ke kauoha e hoopaaia! oia a e lawēia no Kalawao, kahi hoi i kapaia e kekahi, poe o ka kanu ola. | I ka h< ikeia ana mai o keia olelo hooholo. ame ka o-! Leio kauoha imua o Koolau» ua hoike pololei aku la no oia i kela manawa imua o Pokipala i kona manaopaa, aole ioa oia e ae e lawe ola ia oia no Kalawao, ke ole e lawe pu ia me kona ohana, a ua hoi aku la o Pokipala a waiho aku i kana hoike: no keia mau mea apau imua o kona poo ma ka. oihana; Ua hoike mai la kuu kane i neia mau mea apau, a ua kuka pu maua i ka maua mea e hana ai 7 a holo lika ko maua manao. Ua hooholo like iho la maua e noho hoomanawanui pu iloko o na inea o keia ola ana me ke keiki a maiau. a na ka make makou e hookaawale. a ua'pa* ka maua hoohiki laahia in.ua o ke Akua Mana Loa' e hooko aku me ka manao]iaa rne ke kuemi hope ole. i pau)