Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 20, 15 September 1932 — HIKI ANEI KE HOEMIIA NA HOOLILO O KE AUPUNI A HAULE IHO MALALO O KA NA AHA OLELO KUIKAWA? [ARTICLE]

HIKI ANEI KE HOEMIIA NA HOOLILO O KE AUPUNI A HAULE IHO MALALO O KA NA AHA OLELO KUIKAWA?

O ka ninau kf-ia e hoopoyli n<-i i ka noonoo o na poo iiiipuni apuni ka "honua nr>i i kfj;i mau la•; aka. e waiho aku no kakou ī ka me& <* i hu aupuni e, na lakou no noonoo no iakou !ho, aka e hoihoi mai no ka kakou kamailio ana no ko kakou aupuni tf j ritrire o Hawaii nei, no ka mea, e!a maanei ko kakou pono ame ko kakou pono ole. He oiai©. o-ka pono pu o ke aupuni makua, o ko kakou pono pu no ia, aka, aole o kakou wahi kuleana hooponopono ma ke aupuni makua. koe wale iho no ma o ko kakou elele lahui mana koho ole iloko o ka ahaolelo makoa. Ke huli aku kakou a nana ihope i ka wa i hoomaka ae ai ko kakou aupuni teritore, e ike no auanei kakou i ka iike o3e o ka hana a na ahaolelo o ia mau makahiki mua o keia aupun) tent.ore mai na hana a na ahaolelo mahope mki, oiai no nae : e Ikeia aku ana no ka ihn o ka elepani i-,ka hoaO m£i e hou Ti»>mo fhid ??oko o ka waihnnia <y-ks iehulehu, O ke kumu o ka hoomaka an& mai o ka pilileia 0 keia teritore e pii, o ia no koha hookomoia iloko o ka aie e ka ahaolelo. Ua ho'aola keia hana e lanakila i ke kau ahaolelo mua loa o keia teritore, o ia hoi ka ahaolelo i puka nui ai ka poe home rula i na hale kaukanawai a elua, aka mamuli o ka makeniake o'.e o ke.la poe home rula e hookomo i ke aupuni lloko o ka a'e. ua holo ole kela manao. Owau kekahi lala a hoa hoi o ka hale o na lunamakaainana i kela kau, oiai ua kohoia an a puka i lunamakaainana mai ka Apana Eha i ke koi.o haloka I.eritore mua Joa j ka 1900, a ua'ike au i ke alu: h<ia o na hoa o ka ahaolelo e noho mai iloko o na hale leaukanawai no ka noonoo ana i ka hila kanawai e onon ana i keia teritore e komo iīoko o ka aie he mau miliona- a oiai hoi e holo ana ke-k-'ihi mau hoa o na hale kaukanawai a elua i mea e lawa ole ai ke koramu. Pela i holo ole ai kela kanawai e onou 1 ke teritore iloko o ka aie. I kekahi kau mai, o ka makahiki 1943 mai, holo he bila kanawai aie, a o ka hoomaka ana o ke komo o keia teritore i'oko o ka aie, a o ka pii mau no hoi ia o ke aupuni i ka aie ahiki i ke kanakolu miliona dala a oi ko kakou'aie'i keia la, a o ka mea e ike maopopoia aku nei, aole paha he wa e kaa ai o keia aie. maopopo ia aku nei, aole paha he wa e ai o kela aie panee, i kela ame keia maleahiki no keia mau miliona dab aie o kakou, a hui pu iho me na dala e hookaawale mau ia ai i kela ame keia makahiki no ka uku ana i keia aie. hele loa na dala kauleīē iho ma'una o kela ame keia mea uku auhau e haawe ai i kela ame keia, makahiki. Nawai no e ole ke kaumaha ke pelu o ko kakou mau kua i ka auamol ka auhau kaumaha. He mea ole no nae keia i ka manao o ko kakou m.aU luna aupuni, mai na kiaaina mai ahiki i na poo.o na kee.na, o ko laW'u wale no oia ka loaa o ke dala e ai a hoolilo al n me he makani puahiohio ia. Aole no ī hewa ka aie ; : m.a ka mea kupono nae hoi. Pela no e pono nei na oihr :i' :-;'lepa like ole iloko nei o ka aina, aka, ho akahele \o:i ,i'j lakou i ka hookomo ana 1 ko lakou mau hui iloko o no ka mea, o ka lakou dala ponoi r,o ke ukuia ana n \ hookaa ana i na lakou e aie ai. Aka aole pela luna aupuni'O kakou? aole o ka lakou mau daia ke :"a no ka' h. okaa ana i na aie a lakou e. onou ai i k<- au; • iloko o ka aie, aka o ka ka lehulehu daia ke ukuia - na ia mau aie. He oiaio no hol paha, o ka b?kou mau dnla no kekahi, aka, ke nana kakou i na luna aupuni o \-akou, ehia o lakou he poe uku auhau nunui? O ka ohi ka lakou i "a dala o ka lehulehu, aka o ka hookomo rnai i na dala 'ko o ka waihona o ka lehulehu, aoie ia 1 i auhau: aole oia wale. aka o kekahi poe o lakmi, he !-oe uku ole i k'a auhau, oiai no nae ua hiki loa ia lakou i-e uj-u i ko lakou -mau auhau mai na dala o ko lak-m mau uku a lakou e ohi mau m i na mahina ;>; *>•) mai ke aupiin? mai, no na oihana a iakou o lawelawe ana o ko ru >uniHe nui na pane e hiki ai ke haawi-'a no ka ninau e kau ae ia maiuna, aka aole au' e hoao ana e haawi īa mau: pane 'apau, aka ke hoohamamaia aku nei nae na kolamu o; ka kakou wahaolelo no na kalaimanao naauao ana mah' na o keia ninau i ka poe apau o makemake ana e kalai maluna o keia ninau. O ka'u pane mua mahn a o keia ninau. o ia keia: E koho na'mana koho i ka poe kupono a makau ia mea he aīe. O ka mua ia. Aia kn pono o ke!a hanr iloko o ka poho o ko kakou lima. Ua nui ka kaknu'poe i koho ai i na kau ; hala ae nei, ne īa pap lunakiai a no ka ahaolelo, a ua kamaaina kakon 1 ka lake : nmi hana o na wa i hala. e hiki ai ia kakou ke kaupaona 'iho i nei mau la a hooholo

i"h«. : ko kakou mau manao. ina paha ua kupono ia poe a kakou i koho ai, aole paha. Ina aole i kupono. alaiUi e hoonoho ia lakou mfiwaho nei. a o ka poe i kupono. o lakou ka kakou e hooiina hou ai e law«lawo i na.hana o ka lehuiehu: _a..Qiai _ua .puka .ae-nei na inoa " p"*' e holo.mai'ana no ko kakō>i V<>h>> aku. e aokanaka ao kakou a ftoonoo mamua o k<* ana aku. Aole < v koho 1 ka poe j ikeiā ko lakou helie 1 nma i ka nhaolelo a i ole i ka papa lunakiai pahā, e hoopau manawa a hoo]f»u rta!a ai, e kuulala ana hoi iko lakou mau kino hooli!" iko lakou ano kanaka i ano holoholoiia. a ma ia ano inoino ka noonoo a maopopo ole ka lakou men e hnna ai ke hiki mai i ka manawa oka hana. 1 ka hiki ana mai o.ka nianawa o ka- hana. ua pau iho la ka pouo, ua luhe iho la i ka wai 0 Paieie. a pau iho 3a ka pono. Ka !ua e koho kakou i f>oe kanaka niakua o ka noonoo aine na hana. Aole o ka manao o kei.a i po.e ua oo a kanaka makua na makah : ki, aole loa. aka, poe kanaka.. makua o ka noonoo, ina paha ia he opio a i ole kanaka mak.ia paha i loaa mea h«- noonoo kanaka maVna._e V:o--h<> aku iaia; aka, Ina hf kanaka ua oo na makahiki a he kamalii na« na hai>a. aole ia ho kanak» kupono no ka mea, o ka hana kapialīi kana i ike, ao!e he wh e hiki ai iaia ke hana i na hana kanaka makua. Poho ka haioka e kohoia anft ia poe. Mai hoolohe aku ama Va lealea ona pepeiao i na olelo h'iomakeaka a ia poe. a o ia ka mea e hanwf aku af i ka haloka ia noe: hr> naaupo ia. a he haawi ana aku-i ka hooponopono ana i na hana o ka lehulehu ma ka lima o ka poe kupono ole. E akahele ioa kakou ina olelo hoomalimali. Haila no hoi a pilikia ko kakou mau makua mua a puni i kahi nahesa, a loa& ko kakou pilikia la iko laua puni ana ia nahesa hoowalewale. Pela no auanei e ili aku ai ka hemahema o ka kakou hana maluna o ka kakou mau mamo o keia mua aku, ina e naaupo ana kn kakou koho ana. He mau la loihi no hoi keia a kakou, ; e kaupaona ai i ka poe i puka ae nei na inoa mamua o ka' ana mai o ka la koho balbka, e Mki ai no hoi ia ka'iou ke kanana a kaho aku i ka poe kupono, aole hoi o ka , -pono koho wale a!i ano i ke a ame ke unu- Aoie oka manao o keia olelo p wpai, e koho kakou i ka poe ko'iko i a m.!. .! v, alr- no r> 1 i aina, aole loa pela, aka, e koho īka ' po< ! kupono no T*t īana oka lehulehu, me ka nana, ina 1 ia h*- 10-pa i mhan a i ole he kiekie loa paha. Aole !n ' 1 u!ana iloko V'\ am a ke ana no keia pono hui o kaI l'ou. aka o ke kr Cmo o ka naati o ke kanaka e noi mai ' ana i ko kakou n»- i haloka, oia ka mea nui. i (Aole i pau)