Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 33, 15 December 1932 — KA NANEA O KE KEIKI ALII APOLIO O ka Mokupuni Kamahao, ka Mea Kino i Hoopahaohaoia, a me ke Kaikamahine Alii Roselina o ka Mokupuni Mamo [ARTICLE]

KA NANEA O KE KEIKI ALII APOLIO

O ka Mokupuni Kamahao, ka Mea Kino i Hoopahaohaoia, a me ke Kaikamahine Alii Roselina o ka Mokupuni Mamo

<Hocr»auia maī; Aia i kekahl kakahiaka ae, i ! ; v a i ala ae ii. ht- mea'e kona hlklh'le i kf»r . : .na ]},! i k'!>i:a rnaii 'ima a me na wawa* ua li}n j n.; kt . ;j iau. a i k.>ua / ; ana ana aku 1 k<? aniiini, uuv: < ' i iki:. ] t - <>ia me ka r .f" a nm? ka »iqi Ta . : • a «■;'.] >i«»hao a me ■' ano e loa o kona /i"mīīōu t a u"i ■- ■> ! «-ia mam-va. iele P-ai ih kekaM wahi mami a k«»nv. m. ;i ; !■, Mia k;t imka ani- - : o ko Apollo run?i, u kaii !:! m ' .na pf.f»hlwi. F;i manawa i m< !f ;tf ai ua Av-i ; » : ;t! »j , nu- ka malk ' .. ,i maloko u kana nu-h' i kae ai ia Apoh'o. > iU'l/i mai !a ua wahi manu-uei i.> < K< ;iri" << U<m« . }f 1i ia ana i poo hr*h>h«/loriH ; m, ( } ( j ja nn-;; Ha: ī»al Ja S ka wela o ke «!oha «. ) n-aii makua noua, i-a olf-]o mai, e hoomama i k- 1 ; "■ i;n t j a n»oa. aohi' i r»aa Vona ui & m<? k«»n?i nai ' a h«- M-.aeawa j.okole v. ait- no a e >au aky ?na kona nri" • Aka, c ka mpkamaka <• !.. i" 1.-īa. rnai ma- . .»«» leaua UO. haja akn o A]K»li" r- ~ ka 'iluinau e a«; a , '-ha. He oiaio. u_a hf)o1ilo ia : ••»,; h.-'- ■■h-na nam' a A [ aka aoJc ia inō i nar.., . : <•«,}!,. ,i i kona ]niu v.N«> ka mea. ua eha oia i na )■ :«>x '« r>a o ka nani ana . ;; < :■!, ua palupaHi kona mau mai ■ •> n ; a-i a k».na nooja auo 0; a p<*ncj'o»A i puan;. a.- ai i ' - na manawa i ;;,aopopo iho ai ua ano e koria rrau hioh'f.;]a: 'N'ani a kamahao ke aloha n. J n-.akua a'u € ~, oi ai ilolko o keia ola ana. Akf. h,- oi ak.„ naf ka nanl I . i aku ko'u aloha no ke aka ik«- ai ma ka'u I īa manawa i kani mai ai ka l »■ i . m l,i r'elo ma: " Apolio ka manao a na k'Jj.".. * i- i r .<mn a nana e }.oui ka pua o ka mahinaal o ka h' a < 1 a mea hoi t kaii rnai la Hoko o ka hmmoe." Aia iloko o koia manawa, » ' n.a' ;»0,,,ka <■ hoomajjao a>' kaua, ua I<»aa aku 1« hf rn< < A am- . t» <■ i kt- kaikamahiwu Alii o ka mokupuill ho?r. r.at»: ; Ma ike oia u raf; koiia nani u Pfiu; }( < mai .a ikf hou oie ja Apolio ma kona K»no ano «i, Aka .a i rr,fa olē, ne ka rnta, ua olelo 14, o ke ahi'e jpio ,ui;i u «. > a wai kahe t lana maU«?; o ka makam f malif ana a o h;- wfja o ka 1« •" '.Ju ana; aka, u k« alfiha, aoJ<* f»r.a ) fj.:. <■ ae, o ke ke wuh: no o.kon# makfi'make. ' A no Apoiio, ua hookaa|waJf i?j ak-j 'a oia malok-o e 1 tkahi H&le Ali? nani okoa, i'hoopoai punl ia e k( kahi u!j pua nani, a me ko#a mau kau.wa lehuiehu. ua hoolilo is nae ua poe i mau heh;h<- h r a io'<- Xoho aku h o Apolio miloko o kona Ha!e Ali! nan'. me ka mama ho e kona manaOi oiai ua manaoio oia ; ra a kahi manu. O keia Halo Alii, hf nani a kamaha" l-;a o!<. hf kakela kiekie, a o na iako o loko, ua kiiiohin(.'!-ii ia me na wa A ua kau ko Koiki Atii i kana i'.ma"-><i aoh ioa € ako ia na pua hoonanī o kona Hale A!:i A ■■< 'a iho ia kona uoho ana iwaena o kona poe kauwa, m< ' V>okapu ia-t ka poe helfc aku rna ia mau pAtona <> I, . ; .-o!t e hooko. koke uku i ka Hale Alii o ApoHo. A < ka mea hei\3heiu. e hookaulua iki kaua r.o ke Kfiki A; : -' a f nana af kaua r.o na"ntea e pi!i ana I k'e Kaikan:ahiī •• A f i : o ka mokupuni Mamo. ' • Ua -noho ka Moi o ke a-ipuni Mamo me ka maikai t me ka oluolu maluna a kona nohoalii no i:t kah' »n«u makahiki loihi, a mafoopf mak«; iho 'a ka Moi - r.li a ua waiho iho la me ia b« « s kolu mau kaikamahim-. I a. nui'ke kaumaha o ka Moi, a iio. kona ano f a orna>» ;»i n- '■ aliw-al: o ke kino, ua hooholo iho i;» ia a holo aku mahi'ia o ke'kahi o kona mau moku, a e hoohaln i ! ahi <• ,v; ' •. m:i moai.a, i loaa ai na <*a arkai oluolu. u," ) a h'"»t,"!.o iho : kam, mau kaikamahin*- i n:u kahu no kf aii .uni. A i ka.makauka.u ana, ua ninau aku ia ia i ua mau «ei ana i kana mau moa ■ h"ihoi mai ai 'm lakou, ina oia e kipa aku ana ma kekahi a:'na okoa. Ua hoike mai la ka hiapo, o koia makem<«l ' i ' ■ nr a gula o ka lua, i komo daimana, a o kahi muli h.a, oia .no hoi ka onohi o ka la ma ka nani, ua honi.aku la i ka makuakane a pane aku la: "Ua'lawa iho la me nā mea §tila a me na daimana : nolaila, e paa mai oe i opuu loke, o ka'n ia." A he mau la m.ahope m;ii. ua holo aku la ka Moi ma kana huakai hooluolu ma ka moana. A i ke kolu o ka la, ua ike ia aku la he aina nani a ua honi ia ke ;ila o na pna. a ua lohe la ka leo mele le'i o na manu Ua hoopiha !a ka naau o ka Moi me ka mal.ahehi. a i.a kauoha e hoopae ia oia mauka o ka aina. E hoomanao mau ana ka Moi no na kauoha a kana mau kaikamāhine, a i kona honi i ke ala <i na pua, ua hooI: m-anao koke oia i kana kaik;..mahin£~>r,u': !o,h. Nolaila, ua iele aku la oia iuka o ka aina. A i kona hehi ana iluna o ka honu'i, h,. mea e ka mahalo o kona naau i ka n.ani iita ole o na mēa a pau, a ua e!ja kona maka i na ano pua lehulehu, Ua hele aku la 'hī ma o a maanei e nana ana i£o ka pua rose oi q ka narrf, a e hoolohe ana hoi i ke kani a na manu, a ku iho la ia m: jriua o kekahi kumu jma rose nui, nona kekahi opuu nani akahi no a hoomaka ae e mohaia. Lalau aku la ua Moi nei a uhai ao hi i ka pua, a ia manawa koke no, ua hoōpunva nui ia oia i ka ike ana mai e ku aku ana kekahi mea kino kanaka imua o.ia, me ka aahu i kupono no kekahi AMi v viokie, aka, he helehelena holoholona nae. A o keia ro ke Keiki Ali': hele mai la oia huki ae la i kana pahikaua. a kau mai !a maluna o na poohiwi o ka Moi malihini, me ka olelo mai: "Owai 06» a mai hea mai hoi oe e ke Kalohe. L aa anei oe e ku mai imua o'u me kou hewa nui *iko ana i ka pua a'u'i makee nui a i hooka-pu.loa.ai? X». kau i hana iho nei, e make koke oe a.no." "E ka makani," iwahi a ua Moi nei i i>an«. ae ai. e haawi aku i kuu Rose!ina i ko'u aloha. la manawa, ua kuu. hou ka ])ahi a ke Keiki Alii, a ninau aku la i ka Moi i ke ;tno u kana o'vh>. a owai hoi e Rose!ina. . v ... Ua hai mai la ua Moi nei i n;\ mea a pMt e pui ana i kana huakal, a me ka makemake o kana mau kaikamahine: a wahi ana—"ua sko :ur nei au i 'eeia inia iio ka like loa o koiia ano pua i ike ia ai e oiiu iloko o kana moeuhane pahaohao/' "E hoolohe mai oe," wahi a ke Keiki A.u, me ka leo kalakala nui, "E hoi aku ue i kou aina. a < i;;\\ i- mai i kekahi o kau mau kaikamahine, o ke kaikaihalime nae e ae maoli ana e hele mai me ka hookikina ;;; a ke hooko ole oe i keia, alaila, he pehu» ko kau aki; ana maluna ou a me kou haīe a paii " A kui ae la k«. a anapu ka uwila, a nei ke olai. "0 .keia na.hoopaa ana o ka'u mau <>le!u." wahi a ke

K'-iM Alii', "a e hoōmiman oe a nud p«.»ina. M "Aka, i mea nae hoi <_■ hoolunlu pono ia a ' >;<• rWu>, c r>- "m e nnhn rnalnl<<' <« ] ; Vu ha'i- a i Ika !a ,<!■ hoi." rrakomal(e o!c I<h Moi <• hooin» aki: i koia i ■ : 'nU, u;t } htki oie iaia Ve hoole. Nnlaila, ua }u>]r nku 1f i ;t t kmia' liiki arm ftfcu, ua nuj kont, kahaha i ka iko ar. i k»-Sa Hah» Alii Kakela nui, i oi ai? ka nani niiiß)tl9 <> na ha!<-- a , j;au aiia i ike ai ma konu aiiia. A >» ka mc-a ki, 1 . • . ' ; (l a, 1 aoho poe kanaka, aka. h> \n.w ).' > 1 .?.aka >. heUiia ilio, a he nui wa!»> iakow. iw, k..n\va. •) i- ko o ua ha!r nti. ua uhi ia ka pnpahHe m,< k, i/u!a, ; na onohi oaimana e owaowaka ana rna o a maanei o lia paia. ke ilAko-" k:t >-umi "•> h" 7 o ( n.<ii la ke ala o na mea ai mio loa. a ua liīo h ; -it-a nana ! e hoopololi j ka Moi. E eleu ana na kuene, 1 ; ahu ia me : r;t kapa nani, a e kani ana na manu m<* r.a le<- • "lc hi'no»" hoiK', a <■ p&oa ana hol kf a!a o na lau a me na ; im [ I k«ia manawa, ua liaawi mai la ua Kei' i A!ii n<>? i J kafta rri:inu hookiiia pum"t-;uu« rn«- la ohioh» •-.a irnua « ka Mni. a ua ano pau a< la na mnnao 5 anahia / ī a Mol, a | ua inAiu nluolu A i k. k/.hi la a>- ua haa 1 : /l'ii la kt- : KV;k/ Ahi i na malana a iia a M'<i m-i i ! makemake ai,*a mo ka pua jos<' pu. ] j Ua hol aku la ua Mo{ noi maluna >j fcona ,>,..ku m«- ka| ! haau kauihaha; no ka m<>u, ua mahal.> no of: : \ nani a' | m<- k<- kilakila o ka homo << 'kela kino ano p, ■ ua mahalo' ; iio l:'»i i kona oluolu a loknmaikai, aka. aole uia i makt:- ; make e haawi aku i kekahi o kana mau kail .inahini- na J ka hoioholona, ! I kon| ilce;ia ana mai e ka p r ><- 'una o kona moku, ! ua hoomaoji>op : o'hiai !ak«>u i kt- kanrnrha <> kfor mau hole- | helena, a udfciliab aku a ninau mai lakou i n> in mea ano Aka, aoWlakou i hoopuka ae i ko lakou h >- huoi imua j o ka Moi. / | A ae la kekahi la, ua ku hou aku■ lakou ma, ka ! aina o ka Moi. A i ka ]p)e ana aku o ke Ali: ua haiamu . mai la kqna> mau 'makaainana, a ua ike pu lakou i ke I<aumaha o na helehelena o ka Moi, a ua lilo no ia i mea mme nui ia <- lakou, Ua hoi aku 3a nae ka Moi, mahoy> ( . o kona haa'Wi ana aku i kona aloha i na makaaināna. a i ke: kokoke ana aku i kona īlale Alii. ua holo mai-la kana mau 1- aikan.ahine c> halawai pu me ia ( a i ko lakou !ko ana mai i na hoihiona kaumaha a mo na kulu waimak;. maluna o na heh-helena o ko lakou makua, ua awiwi :1 u la !akou a hiki iloko o ka Ilaie Alii. a ninau mai 3a i ke kumu o kona kaumaha'. Haawi aku !a ia i na makana a na kaikamahine mua, u hauoli ae la laua, a i ka muli loa, huli ae īa ia a haawi aku la i ka pua tose. honi aku.la iaia. a hoomaka aku Ia e hai aku i na mea a pau e pili ana i kana huakai. a me Ee kumu o kona kaumaha. I ka lohe ana o na kaikamahinp hiapo a ka Moi, ua hoomaka koke laua e.huhu.a o nuku, me ka hoino loa i ko laua pokii Koselina, oia hoi kona inoa, oiai, aia mamuli o kana makana i ulu mai ai k<;ia poino maluna o lakou. Ua nui ko Konelina uwe a me k<> kaumaha. aole nae oia i hoole a i maka'U iho } aka, ua olelo oia—oiai mamuli io no ona keia pilikia, nolaila, oia ponoi ke hele a maluna ona na hopena a pau. Aka. aole nae i makemake kona makuakane e hookuu iaia, oiai, o kona manao. e hoi mai e ike ia lakou a huli hoi'hou aku i pio na ka mea kino holona. Mamuīi nae o na ke'ake'a a na kaikamahine mua, a me ka laua mau kamailio hoino ia liosc)ina. a me ka paakiki lōa p ko manao, ua hookuu ia oia e hele. -Nolail'a, iia hoom/ikaukau ia na m<-a a pau ( a ua hoto ' pu aku la ka Moi me ua nei I ko laua haalele ana aku i ka aina, ua nui ka uv.<- a m<- ka naauaii\va o ka 1 lahui, a kanikau lakou me na leo ehaeha, no ko kikou mifn.amina i ko lakoii Kaikamāhine Alii puuwai wāipahe, a [ o ka ui no hoi o na uj Aka, ua haawi aku ro o RoseHna i I na huaolelo hoolana manao imua olakou, <■ o'elo aku ana, e noho lakou me ka hoomanao iaia s a he nnmawa no mahope e ike hou ai lakou laia. A oiai ka lehulehu iloko o ke kaumaha, aia hoi ko Rose!ina mau kaikuaana e''hen'e iki ana ka laua aka. oiai, ua h!i laua no ko Roselina ui a me ka mahalo ia e ka lahuikanaka, a ua olioli ko laua naau no'.kona nalowale ana aku. - A oiai. aole no i ha!a elua la. ua pae aku !a o Roseīina me kona makua ma ka Mokupuni Kamahao ua hoomaka koke iho la no kona hoohihi i ka nani, ke aia o na pua a me ka le'a o ka leo o na manu e 'poaipuni ana* Alakai aku la ka makuakane o Roaelina iaia a hiki i ka Haie Alii o Apolio, aia hoi, e'lele poai puni ana na manu hu!u mamo, a e kani ana ko lakou mau leo olu, a o ke a!a wailiula o na pua, he mea e ke onaona kulipo. A i ko laua nei ku ana ak.u o ka ipuka. ua wehe hamama mai la na puka a me na puka aniani. holo mai la ka leo o na lira hoehoene mailoko mai, a lohe ia aku la he mau leo e mele mai ana me na huaololo hookipa ia laua nei. Puka mai la na kau»wa helehelena keko, me na aahu nani i kinohinohi ia me na-v. ai gu!a. a kulou haahaa /nai la imua o laua, a hookipa aku !a. I ko Roselina komo ana aku, ua leha koke aku la kona maka i ka nani lua ole o loko o ka llale Aliī, a ma na wahi a pau a ma 7 :a e alawa ae al. he mea kamahao kona ike aku" i ke aka o kona mau h >hi<>na e kau mai ana iluna o nā onohi daimana. Lawe ia aku la o Rosel;na iloko o kekaiii rumi nani, a hookipa ia aku 3a no hoi ka Moi ma kona rumi. ī ko Roselina komo ana aku iloko o kona rumi. a pani ia aku la Ka puka, ua hemo koke ae la kona mau > ihu a pau: a' ike aku la keia he kiowai luila e lana mai ana imua on'a: A ma kona aoao e kii ana h" mau manu aioha e r>aa ana kekahi he kopa aala,, a o ke!:ahi he kaweh 1 ilika palupalu. A kani mai la ua mau nunu nei me nu ol< 'o—-"E Roselina, ka ui nohea o ka opuu rose kamahao, e auau iioko o ke kiowai onaona wai liula, a na maua no o hoopa aku ī kou ili palupalu a pahee me ke sopa pua oliva a e hoomaloo aku we ke kawele lau vi!)ine." i Ua hookahaha ia ko I;osolina noonoo. aka aia oia iloko o na kipona o ka ulumahiohie a mo,ko pahaohao, a nolaila, ua lele, aku la oia iloko o ke kion ia manawa i luu aku ai kekahi manu a avpa ae la i ko Uoselina kino me ke sopa pua o!iva. a ia m mawa i h< !i h i mo ai he mau paka ua hau huihui, a na iajpoa i hohu kona lauoho uliuli loloa. A i ka pau ana, i a hoi mai 1h oia maluna o ke--1 ahi wahi i uhi ia me~ka lole '.■oh , veta n un i hoomaka aku la ka !ua o fta manu e kawelo i kona onvi kmo me ke kawele lau vabine. A ia kaua e ka n\ea e h>luhelu noi. nehoa lu ko kaua manao no keia mau nmnu' 1 A pohea la ka laua noonoo ia manawa? O keia, he mau l auva wahine keia, i hoouna ia niai e ka niana kupua o Ape':>> ma o k<\!sa. mairkupuna la: a ua eohia ia laua i ka iko ana i keia u ahineJ?i launa ok no ke kino a laua e nana nei. i ka pa!i ko kul mahina ke alo. aohe puu aohe kee, a ln- mea e uu hei kl )u" o ka ili i ke onaona o kona hanu. 1 I ka pau ana o ke kuwelo ia ana. aia hhi, mela ike 010 «.«. < Robtlma, ua komo iho ia oi'\ he nani jp ke ano

e powehi al ona a kau ana Ih' lei opuu dainianā| raa kona poo, Huli ft<? U oia ilun.-, nu* kt* Vuhuha, a ike aku la e kau aiia maluna -«■ nl n 's u'» t <■ ua .■ umi iH'i. keia' nmn huaolelo— M 0 HoMolina Va muanH, a q kona mau a imiM* l-'ook, " A i kona'pukā &flā v" r iv ah,. -i k».rm> iloko o ka mmi .ul, ua ne hono ae- la !i<j U • r > '■<>k.Jn piUi }utgm* ma na watu a pau o koo& k§puaī hrhi ::ks; .<\ ~ kuneu niai la hoī na pua a pau o loko o k«> }<iaha im'ia <»na. Alakai aku ia na kauwa iaia a noho aku la mnlui.a <• k< kahi Tfoh<> nani kie-kie, a ia manawa i puka ruai ,ii ko), ; makuakam\ me kona aahu nani.hou. ■- ■ ~ t~~ ~~ (I^'īpi' ll<j'e k«<i i.■} : : . , "T