Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 39, 26 January 1933 — HE MOOLELO NO KELIIMALOLO Ka Mana Ku-i na Pali Koolauloa. Oia hoi ke Kukini mama o na Pali Koolau. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KELIIMALOLO Ka Mana Ku-i na Pali Koolauloa. Oia hoi ke Kukini mama o na Pali Koolau.

Hoomaku aku nei au e holo i keia kaiaua pololei, a aiaa aw«,wa ia airt kauhale mamuu, ae, o \v'uiraea ia, holo aku au he kula a hiki i ka aina elua kuahiwi, ae, o Waiaiua ia, īae oioi iiwaho ioa, hoio au ma ia kula a hiki i ua iae o Mokuleia ke kula, o ka iae o Kaen.a ka iae, ae, a haia ia iae, huli kuu aio iioko o ka aina, honi au 1 ke aia maiie laulii, ae,-o MaKua ia, a holo aku au he aina 1 uiuniu ia, ae, o Waianae }teia aina, a hoio aku au a he aina | ne kai iloko o ka aina, a hookahi nuku 6 waho e puka ai ! Ke kai ae, o Ewa ka aina, o Puuioa ka nuku o waho, 1 ae, noiō au a hiki i ka ama-Kou nui, ae o Waikiki ka j ama, a kiei'au he aina uluniu ia, ae, hoio aku au st ka iae au i waHo"tba e nana aku ana he aiha okoa ia m" '"-i huli makani, o Makapu ka lae, o Waimanalo k£ - aa, ae, nuli a« mfi ;ka'poko nei, a hoea au ikd iae oio: paie ai keia am« ka loa nei, ae, o Kuaioa iae, ae, a hoio mai nei au he'k&lana one ia a hiki mai nei i keia lae āē nei, ae, 0 ka lae ift'o Laniioa, ae, a hala ia, o ke kalana māi nei a ■ loaa mai ia'u he aina uluhala ea keia, ae, o Kahuku ia, a Hoe& fhai nei au la. 1 Ia MHl'awa, pane aku la ka makuakane, air, ua pakelē oe i ka ia'u. I?- niaiiawa, ua inu ae la ka makuakane i ka awa ona. Ia ka makuakane, ae, kela la aku e holo hou oe ia OaM nw u-a pono no ia manao i kana kkiki. A i ka liiki pono ana ae i ka wanaao, hoala aku ia oiai 1 kana keikl mai ka ana, e ala ae oe e moe nei a heie ae oe» i O ka jtnanawa no ia o Keliimalolo i ala ae ai a noho iluna, a pāu pono ka makehiamoe, ke o ?e nei ke kukuna 0 ka la iluna o ka ilikai, o ka pane mai la lo ia o ka makuakane i ke e holo oe me Ke kaulu 'ī' >le a oi ae mamua o. kela hoio ana au mamua. 0 ko ia neilele aku la 110 ia a holo ana ma kahi mua no ana,i holo ai, a hala o Waialua, a ae keia Lke kaha o Mokuleia, a hala ia, hiki keia i ka lae o Kaena, a. hala ia, kaalo keia i Makua, ke hoonee nei no keia i kona kino imua-me ka mama nui loa. Ē noho ana hoi keia keiki ika pali 'e »4na ana i ka mama o keia keiki e holo mai nei, ke iiuliu nei keia no ke kokoke mai, e manao ana keia e u hoio lealea .iike keia me ia, a f manap ana keia nana no ke eo, he manao mauele nae hoi ia, lie mau eueu like no a i elua, eia ka auanei o kona hoaloha aku keia, a na ka make e hookaawale i ko laua kipa ana. O keia keiki e kau nei ika pali,»j^-na o c Niheu Kalohe, ko Makaha eueu. t kaa pono ana mai o Keliimalplo ma kahi a i Niheue iuoho nei me kona ike ole mai he kanaka malunā o | keia pali e hoopu mai nei, ke kuupau nei no o Keliimalolo 1 kā holo me ka mama lua oie, rM Ku ke ehu o na wahi waa liilii, ole mahope -?Ka helena a 4ca Twa kiliani." O ka hookuene pono iho la no ia o Niheu i kona kui !ana holo a' makaukau, o kona lele aku la no ia a hui pu ! laua nM ka uhai a holo aua me ka pane leo ole o laua } a i elua, me kekahi, pela laua i paonioni holo āi j me kekahi, a aohe puka o kahi i kekahi, a hala na I Kona, a huli ma ke Koolau, a pau Jca Poko, a ae i ka Loa, j a hiki waie i kai o Kawela, a akahi no a pane aku o KeliiI maioio i kona hoa holo, e hoi kaua i ko'u wahi, a mahope viiO(ih©i ia oe, vs pono no ia mamio ia Niheu, o ko liaua koriK>'ia a ku ana i ka puka o ka hAle/ mai | ana no ka makuakane o Keliimalolo, a o ka w& np ligi ia i j pau loa ae ai o ka ia i ka iiikai. , ' i

Pau ae la ka manao o ka makuakane he hoa enemi kana kēiki nona.

Huli ae la ia a ike i kekahi keiki opiopio e plli ana ma ke kua o kana keiki, ohaoha mai la, maloko mai e a'u keiki, o ke komo aku la no ra iloko a noho luana iho la, kuka laua no ka laua hana he "kukini" i na aina a pau mai Hawaii a Kaula, ua pono ia ia laua. , w&hi hoohalahala a ka ua Naulu i ke kula, Ua kohu like ka ua me ka makani." Moe laua ia po a ao ae, ua hoomaka o Keliimalolo e haalele i kona mau makua, ia wa pokole, hut aloha me na makua a pati, pane aku keia, eia wau ke hele nei me kuu aikane. ahe wa loihi aku c e hoea mai ai no maua; a pau ka olelo ana me &a ohana, o ka newa aku la no ia o ua mau keiki nei, ke nana ia nei laua nei e na kaiiaka no ka,mama lua.ole o keia mau keiki, ua like a like no laua, aole oi, aole ōi, i ka lakoū nana ana aku, maawe iki ka huna lepo iluna, ka hele ana eueu; aole i u iho, nonoho ana.laua nei i Waianae, iuka o Makaha, ike mai la na makua o Niheu i ka hoea ana aiku o keia keiki malihini me ka laua keiki, a kahea mai la, maloko mai, a ua pili ko laua aloha i keia keiki, a hoonele i ke aloha i ka laua keiki pohoi,"a ua malama laua i ke aikane a ka laua keUei a he mau anahulu elima, no k<> iaua īke i ke kanaka niaikai, kiiio pioeoe laiahi wale no. A i ka haia ana o keia mau analjulu, ua ulu ae ka manao uilani i ua mau keiki nei no ka hele i ka laua huakai hele.

A ua hooholo laua e hele ma ka hikina, o ko laua hele no ia a hiki i A\?awamalu, aia ia wahi manae iho o Maunalua, oia kahi pae mau e na olulo i ka wa kahiko, oia hoi na kino kanak£ i hulihia ka waa i' ka moana a malaila e pae ai. Ama i!a aina a laua nei i hiki aku ai, e hoolana 1 l l ha kekahi wa'a iloko o ke kai, elua kanaka o !una, a pa ana ka laua nei'kahea ma kula. e holo ana kena waa ihea, i Molokai, w&iho aku ana o Niheu i ka olelo maikai, e aho hoi ha o ma!ua na kioe kaliii o na waa. a kaohi waa 110 hot %e ; Ohiohi ia. Pane like mai la no na mea tvaa, 6ka 'waa no hoi paha la kau mai, ike iho la laua nei ua maikai ka manao o na'mea waa, oko laua n<?i a r e aku la no ia ilima o ua waa a o ka uli iho la no ia o ke kanaka o hope, a . kipu aku 1a ! no hoi ko mua kanaka, ao ka hoolai malie iho la no ia o likou nei, a holo ka ninau, a pae* k&kou i ka aina, ihea oUia e noho ai. ai kn hale o wai? A ao!e o maua "kannnina, aole o manft makamaka, pane aku Mkahi kanaka.' me wlaua hoi ha olua e noho 4\i, a na maua ka malama ana no olua a loaa rtakamaka. ae aku īa laua nei, ua nono ka oliīa. ma ko olua poli aku maua e noho ai, o ka holo ia o lfi(kou .nei* mai ia 4a a po a wanaao, pr.e iuka o Kaunakakat. o ka trapai aku la no ia o na mea i ka waa a kan i'ke aki. huli ae kn hana i na kēiki. aole, ua ahai aku la ka piipuhi ia laua la nalo ana, o ka pau ae la no ia o ka manao!o na mea xvaa no na koiki, o ka he!o aku ta no la ouh maivkeiki nei o Oahu a hiki i kekahi hale. kioi aku la laua m*t, 'e noho ana no na keiki o ia hale, aole he mau makua. ua toeto i ka hana a ko laila alii a ike nu*i !a ua mau keiki jsi, holo mai 'n ke 'kaikunane. a ike mai la he mau keikiiiiaUhini aolo i ike ia ma Molokai, hookipa aku la na leiki kamaaina i na keiki maliMni, hanai ai, heomoe i kaHl'iioe maikaī, a hik! i 'ka hoi ana mai o na makua o na keikiJUamaatr,3. a !iloJakou he mau hēa aloha maikai loa no ka(Jsa pokole, noho laua nei ma keiahale a hiki i l o na keiki o ia aina, o ka lealea, he kukini, na na < k'fptt o olaila. T'a piha loa ke anaina kanaka nui ma kah; a me na ll' aimoku olaila pu, e hele i ku lea a na aMopio. I . ' * <Aqte ī pau) j