Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 40, 2 February 1933 — HE MOOLELO NO KELIIMALOLO Ka Mana Ku-i na Pali Koolauloa. Oia hoi ke Kukini mama o na Pali Koolau. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KELIIMALOLO Ka Mana Ku-i na Pali Koolauloa. Oia hoi ke Kukini mama o na Pali Koolau.

no ]aua nei ma kāhi e loa. <> ka h<Kmiaka !.-■> m o ke kukini a na kelkl ihakaainana, ua ike ia ua eo like no i na ao elua. 0 ka hana no paha ka olelo ia laua iho i ka mamk ole o'na o keia aina, aole no- ka e loaa aku nā keiki o ko k&kou aina, a Ve lohe mau u\ nei ka laua olelo e kekahi pOe kanaka makua, hele nei kekahi kanaka a ke alii; olelo aku nei, he mau keiki malihini aia ma o, e

oleio ana i ka"mama ole o na keiki o keia aina, a ku a uluhua mai nei hoi makou a hele okoa mai nei hoi e olelo ia oe e ke alii. Ninau mai la ke mahea, ,t> hele a kaualako mai ia laua, malia o laua. aku la hoi ka oi o ka hele aha mai i ko kakōu riei aina, a mai hea mai !a lauā, a me ko laua aina hanau, Ia manawa', kii aku nei kekahi mau kanaka elua a ma na lima o ua iftasjkeiki nei, a kaualakō mai nei, n ku ana ma ke alo oke ailii o Molokai, Ninau mai la oia, mai ka aina hea mai aei olua? Pane ana keiki mai ka aina i kela

j hookahl, a i ke kukulu lāaiī e ko-o ana ma ka waa, manao | ke alii he oiaio ka pane a na keiki, a pane hou ke ahi. he j makua nō olū'l? Ae, aia mahea? Aia ma kahi a maua i ku mai nei. Pane aku la ke alii ia laua. o olua no kai olelo mai nei i ka mama ole o kamalii o keia aina i ke kukini,. ae, he mea oiaio kau e lohe ala. palua a pakolu kana ninau ana," a pela no hoi ka pane a na keiki, pii mai la ka huhu o ua alii nei a hoo'puka aku Ia i ka huaolelo huhu me ka nan.o kona kai, a pane mai la, he mama no oliaa i ko kukini me na keiki alii, a malia o olua auanei ka oi o Molokai nei, ua" ike'no hoi pāhā olua o na keiki alii ka weli o kō Molokai nei mau kama!ii,,aole e p*ai ia ko I'aua mau poo ma ia apana hana, e manao ana, aole he mama e ae ma kahi okoa, oia ke kuhlhewa o ke alii ma kana pane ana, a pane ana no auanei o Niheu i ka huaolelo oolea, ae, o iaua wale no kai hanau wawae ia e ko laua mau makua, a muumuu hoi maua e hiki ole ai ke holo me laua na keiki mama ole o Molokai nei, ia manawa, ua li-o ae !a na maka o ke alii a haia i ke kua; a lele ae la iluna', a nau na kui, a lalau mai j la i ua m&if keiki nei a kulai mai la me ka ikaika nui, e ma- | nao ana e hina na keiki i ka lepo, i ka manawa a ia la i huki aku ai me kā ikaika nui, oia no ka.wa a Niheu i lou ae : ai i kona wawae ma ra wawae o ua alii !a a hina mua aku la ke alii i ka honua a ku ka lae i ka pohaku ā eha loa, aole na keiki i hina, a o ka manawa no ia o ke alii i pane mai ai i iia kapaka o ka aina, e ho-a ka imu no na keiki, iiiā e eo ana i na keiki alii, a ua pono ia i na kanaka, he manawa ole ua makaukau a pane ke alii i kana mau keiki, e kukini olua me keia mau keiki, a make ia olua, make laua i ka imu, a i eo hoi olua ia laua, e lilo o Molokai nei i na keiki a e noho kauwa aku hoi olua na laua, ke iohe nei na makaainana o ke alii a me na makua hookama o laua nei i ka olelo a ke alii, a ua nui ke aloha o na mea a pau no na keiki, no ko lakou manao e lanakila ana na' keiki alii mamua o laua nei, a nulke aloha no ko laua make i ka imu me ko laua ike ole i ka maka o ka makua. Ia manawa, ua hele mai la ka makua nana laua nei i ma'iama, a pane mai la i ke alii, e kuu alii," e hoopau ae oe ia manao pili iwi au, e aho e pili ma ka waiiwai maoli na keiki. a owau ma ko laua aoao, aole ae mai o ke alii i ka ole'lo aku a ianei, ke lohe nei no na keiki malWiini i ka hana alo-a-ko iaua ma-kua 'hanai, e uwiio nn& iiu laua. a noho ia manao iloko o ka naau o ua-mau keiki nei.

I ka wa i lohe ai o ua alii nei i ka manao o keia kanaka ua hoole mai la, e pono laua e make, he hana alo'ha ole ka laua raa ka laua mau olelo i ka mamft ole o na kamalii 0 ko'u aina, a eia wale no ka'u hana no ka laua hana, e hookukmi ae me na keiki al'ii, na hi-a pai ole o ko kauk aina nei, 1 ka pau ana o ka laua olelo ana pela. ir; kukalaakii la ke alii e kukini ana nā keiki alii me'na keiki malihini, a penei īa manao ia oukou, e kukiui ana lakou nēi 1 keia manawa aku, e ho a ka imu ke eo i na keiki alii, a i na hoi e eo ia laua nei, alA'ia, e lilo kuu aina ia laua nei, a e <hphQ aku aii maUIo o ?aua, a noho aku au malalo ma ke ano kauapaaii-a, a pela no me a'u mau keiki, a oia ko'u manao paa loa. . . Penei—-O ko laua iwi ke mau me ko'u aina nei, mai ka lae a ka lae. ... A pane no o Keliimalolo, ua mau ia pili au e ke aln, 1 loa i ka olelo ia.. . Pane ae la ke alii i kana mau keiki e puka mai a ku i ke kahua lealea, o ka puka mai la no ia a ku i ke kahua lealea, nana aku, kupu ke-a iluna, he nunui launa ole, aole mea nana' e pai laua poo ma ka nana ak-U" ake anaina, o ka manawa no ia o ke anaina i ike mai ai i ka oili ana mai o na keiki malihini, he mau wahi keiki liilii loa laua, kupono ole ia hāna o ke kukini, i ka hiki pu ana aku i kahi hookahi, o ko- laua kieleie, iaia i ka humenainalo o na keiki alii o Molokai. Aia ia lakou nei e hele nei no ke kahūa e holo mai ai, a ku lakou me na mea nana e aholo, o ka wa no i a i ho-a ia ae ai oka umu ahi i pāuimi la kona enaena oka pohaku. . " ■ . , , \ • Aole i lifliu iho, ua holo nui mai la na poe kukmi, o ka manawa no ia i lele like ai'o lakou, ua iialo mai la nā malihini, aole he ike ia mai, o na keiki alii wale no la e īke ia aku nei e holo mai ana, ua lilo e mai !a no laua la a ka pahu hopu nonoho aka nana o ka hiki mai o ria keiki alii ; * O ko laua manawa i oi mai ai o laua wale no, ua nui ka haohao o ke anaina no ko laua mau ouli e hoike mai ana, ua like no laua me he mau "opua la" ka oili ana mai, huna iki ka lep€L oua aina la a ke "Alakahi a huliu loa, hoe-a maila na keiki alii ; hele a kiheahea ka hou oke kino. Ika laua hoea ana mai. e noho aku ātia laua iiei, me ka manao ua īanakila laua i ka hana o ka la. A i ka ike ana o ke alii, ua eo kana maii keiki, a ua iiio kana pili i olelo ai no na keiki malihini,a ua hooko īio pela no na keiki malihini aupuni ame wa kanaka, aua hoopau ia ka ho-a ana 6 ka imu ahi. « A i» la no- ua haawi aku ke alii i kona mana ahi a pau no na keiki malihini, 'iia pono a pa_u. a ē noho kawwa aku no oia me k«na mau keiki. (Aole i pau)