Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 43, 23 February 1933 — AHAI KA MEA HANOHANO HERBERT AHUNA I KA LANAKILA KOHOIA A PUKA I LUNAHOOMALU MA O NA BALOKA HE 23 I HUIPUIA ME NA DEMOKARATA HE 10 [ARTICLE]

AHAI KA MEA HANOHANO HERBERT AHUNA I KA LANAKILA

KOHOIA A PUKA I LUNAHOOMALU MA O NA BALOKA HE 23 I HUIPUIA ME NA DEMOKARATA HE 10

! He mea no kela ame keia kanaka Hawaii', mai Hawaii nui o ' Keav,'e a hiki loa a'<cu 5 Kaual o Mano-ku-lani-po, ka ike ana ih'o li ka lanakila kamahao i kau aku maluna o ka opio HAWAH, ka MEA HANOHANO HERBERT N. AHUNA, ma o kona kohoia ana a iilo i lunahoomalu (Speaker) no ka hale o na lunamakaainana o keia ka.u ahaolelo o ke teritore r>ei, ma ka la i wēheia ai ka ahaolelo, ma ka la 15 o keia mahina. He elima wale no ba!oka i loaa i kona hoa paio, o ia hoi ka Loio Soares, o Honolulu nei. Aole au i manao e loaa ana ia Hon. Ahuna ka'ikaika kamahao eiike la'ome ia i ikeia ma kela la e pono ole ai i na Hawiii apau ke poina, aka i ka pau ana keia o na baloka i ka heluiā, aia &oi, ikeia iho la ka pulelo ana o kihei o ke A'eloa i ke keiki Ahuna. No kekahi mau 3a ka nuneia ana o ka ninau e piii ana \ ka lanahoomalu o ka hale o na lunamakaainana' me ke kohokoho ana o na kanaka i ka mea e lilo ana iaia o ia hanohano, a i ka hoea. ana mai i ke kakahiaka o ka Poakolu i weheia ai o ka .ahaolelo, maopopo loa iho la e lilo ana la noho i ka mea hanohano Ahuna, a pēla io no. Ua haawi piha aku na lunamakaainana Demokarata apau 1 ka lakou kakoo ana ia Mr. Ahuna, a o ka mea i ikeia, ua ianakila ka lakou moho i kakoo ai. Ma ka hoomaopopoia ana o na poe i koho ia Mr. Ahuna, ua hiki no ke ikeia, ua lilo iaia na lunamaka r i.'.n.ana o na mokupuni apau, a koe ko ka apana eha, o ia hoi ka apana ma ka aoao waikiki o ke kulanakauhale o Honoluiu nei, o Mr. Soares ka lakou i'koho ai. Pau loa ia Hr. Herbert'Ahuna na Hawaii apau oloko o ka ahaoielo, na Kepani eha, na Pake elua ame kekahi mau Haole, a o ia no hoi kekahi e pono ai kakou ke nauoli loa, o ia hoi ka lilo ana mai o na lunamakaainana o na lahui like ole oloko o ka ahaolelo i ke kakoo i keia keiki Hawaii.' Ia kaku no nae e piha ana i ka hauoli, ia wa hookahi, ua hoojhaia aku ka poe i makemake ole i Hawaii ke rulajmai i ka hale 0 na lunamakainana, aka. ua hiki no nae ke ikeia aku ke kumu o' ko lakou makemake ole i Hawaii ka mea nana e"|U.ia mai i ka aole no ka loaa ole ia Mr. Ahuna o ka «|akaiikau, aka, ka hookaeia no o na Hawaii, a ke hauoli loa neiMa wahaolelo' 1 ka ioaa ana o keia lanakila kamahao i keia opmj^waii. Ua hoonaauao maikai ia o Mr. Ahuna ma nājfaSfjia V. V» kakou aina aioha nei, a ua loaa io iaia ka makaukau. ka hana n.-a ke kino e pono ai keia noho ana, a nona no kana hana e.hana nei, e hoike mai ana hoi ia'i Aiiuna ke kupaa a hana aku i kana hana nui i a|'m.aluna ona me kuekoa anie ka -vvzq ol§ ( a u :/■ - h; • r, H i'.huīei.u j ole ai oia.e l%ukl wale ia ou eeia ahao;:> p mai i ka pono * ,oi ] o 0 iiooholo a ka hapauui q na laia o ka ahaolelo i haawi ai ma ko lakou koho aua i keia opio 'o Hawaii nei. I kekahi mau la mai, ua hoopuka mui kekahi o na nupepa na- • u P uka o Honolulu nei, i kekahi mau manao ma ke a.no e nema ana i ka hui o na Demokarata me kekahi o na iunamakaainana Hepuhalika, me ka olqlo ana mai, o Lunamakaainana Jonah Kumalae ke alakai o keia auna. Aole he pololei o keia olelo no ka mea, aole o Lummakaainana Kumalae ke alakai o keia auna' aka he wahaolelo wale no oia no na moho Demckarata aole na lunamakaamana Repubalik:a i kokua i ke kohoia ana o Mr Ahuna a lanakila, he poe hemahema a'ike ole ina ka noonoo a alaMi ana

;a lakou iho, aka'ua lawa no ia latcou ka ike ame ka makaukau e alakai ia lakou ihe; aole no o like ana. ko lakou mau manao maluna o kekahi niri? kumuhana. a kanawai palia i hookomola iloko o ka hale o na luhamakaainana, he mea ia e hoike mai ana o ka lunamakaainana Kumalae ko lakou alakai. O ka hapanul o keia L < oe Repubalil?a ; ii:ai ka mokupuni nul mal lakou o Hawail a ua hiki no i ka 'leliuK'hi! ke ike mai, aole keta he poe ike ole a hemahema ma' ka noopoo ana i ka mea kupono a pololel/ aka ma ke kaupaona ana a'keia wahaolelo, he 'poe keonimana keia Moaa

īa lakou na noonoo maikaL a kaulike ma na hana o ka lēhūlehu, a q ka oleīo ae, h« mea okoa ka mea nana lakou e alakai. he leuamuamu aine ka hoohenehene keia 1 keia poe keonimana a ko iakou mau haku makaainana i haawi maf al i ko lakou hilinai plha jna ā koho mai ia lakou a puka ma ka pahu haloka Aole lakou he poe Hawaii' wale no, aka, he elua mau Kepani iwaena o lakou me hookahi Pake. I ka'u lohe ana i na hoakaka manao a keia mau kanaka o keia mau lahui e, ike Iho la au, ua pono ka haawi ana mai o ko lakou mau haku makaainana 1 na hilinai ana mahma o l;\kou, no ka mea he ooe lakou l loaa nu manao kaulike, a o ka poe i loaa na manao kauilke wale no ka poe kupono e hele iloko o Jfco kakou ahaolelo e hana i mau kanawai no kako ,v ;-. aka aole liae ia o ka poe a kekahi auna o na'makaalnana o h v> aii nei i makemake ai, no ka mea._he poe lakou e hiki ai ke kaual, :oia mao a maanēi. O ka poe a keia auna o na makaainana i mak< tvake ai na lakou e rula mai ia kakou iloko o ka ahaolelo, o ia ka poe hoolohe ia lakou wale no, me ka nana ole 1 ka ]>ono o ka lehulehu, a o lakou no nae ka poe kupono loa i ka lehulehu e kapae ae ai inailoko ae o ka ahaoleio, no ka mea/aole lakou ka poe e hiki ai ke hana i na kanawai ka ulike, no ka mea, ua pilta mua lakou i ka makau i ko lakou mau haku noonoo kapahi mawaho nei e nana aku ana i ka lakou mau lawelawe ana i nā hana o ka ahaolelo; he poe lakou, ma kekahi olelo ana ae, ua lilo, mua ko lakou mau uhane, a he pono' ola wale iho no, a ua like hoi lakou me na kii lele i ka wa e hukiia ai ke kaula e kamalii, ā wahi a ka Mea Hanohano lānekona Ho}stein o Maui, he'poe ki|4ja,y a he yes man hoi ma kekahi olelo ana i loheloheia ai ma rta la holo baloka aku nei i hala. ■ .

I ka pau pone ana o na hoopaapaa no ke koho ana i na lunahoi/: 'alu amj ka hope lunahoomalu, hoopūka mai ia ka Lunahoon alu Ahuna i kana mau komite no ka lawelawe ana aku i na hana o fta ahaoielo no keia kau ah?x>ielo o kanāono la. Malaiia no kekahi nema a keia auna, no ka mya/wahi a lakoo, ua lilo i na Demokarata he elua mau komite ano nui loa o k&' ahaolelo, o ia na komite kaiana ame ke komite pa'i. Heaha la ka makemake o keia aiina? oka hoonele anei i kekahi poe a iehulehu i hilinai ai a kalli ae i na komite apau loa ia lakou? Aole o lakou ike he kapakahi loa ia hana? Ma keia haawi aiiā b ka Lunahoomalu Ahupa 1 keia mau korni,te i na Lunamakaaina I3emokarata ua hoike mai oia i kona kaulike

Hookahi nae komite 1 hookohu ofe i$ 1 ka la mua o ka weheia ana o na hana o ka aliaolelo o ia ke kor&lte o kela ame keia, a 1 ka lua mai o ka la, hookohu mai ia Mr: Yamashiro i lunahoomalu no ia komiie, a he > iMu Haole Hepubajika na hoa o kona komite Malia paha, he na keia auna e oi !oa aku ai ka huhu ame ka nema i ka lAhl&opmaUi o ka Ina alaila, e hoike mai ana lakou 1 koja&ou «oonoo papa.u ame ka makemake ole e hanaia ke kaulike. Aote "kekahi kau ahaolelo elike me keia ke kaulike o ka hookohuia ann d na komite ame na lunahoomalu o nā kdihi|f. Haawiia kekahHlia poe o kela auna, i ka poe o ko Ahuna kekahi a i ka poe Pemokarata hoi kekahi. Ke hoike ma£riej'ka Lunahoomalu Ahuna i kona makemake e hana i ka meaHpohlēl a'kauliKe! :fha la "niamua iho o ka noho ana 0 ka ahaoleip, poe l'manaei e hoonelp 3oa i? ana na Demokarr.ta ina o kekahl mau 'komite, a ina no i hooneleia niakou, Ina'iio* aole a makou mea e hoohuakeeo ai elike me keia auna e hoohUakeeo mal nei a hooino'ino mai 1 na Repubalika 1 hana i ka mea kaulike, no ka mea, ua maa no na lunahoomalu mua i ka hoonele 1 na lunamakaainana o kekahi aoao kalaiaina ia mea he lunahoomalu no ke komite ahaolelo, o ia hōi. o na lunahoomalu o na kau ahaolelo i kaahope aku nei, aole lakou i nana i ka popo ō ka hapa uuku, aka ua ammu 1-akou ialakou wale no na lunahpomalu o na komite me ka hoekohu pu ole ia o ia poe ma nakomite ano nui. Aole o ia wale, aka, ua loaa pu i kekahi mau Demokarata he mau oihaha iwaena o na Umahana o ka hale o na lunamakaainana, aole nae keia auna i nfema mai no ia mea, aka ai.a no paha iloko o lakou kahM hoopu ai.

Ua haiia mai i ko oukou lunahoeponopono nei, ,mahope koke mai ka o ka pau ana o ke koho nui i hala aku la o Novemaba 3 i hala, ua holo aku ka kekahi poe nunui o Honolulu nei i Hawaii e hoao ai e kue a e keakea i ka lilo ana o Ahuna i lunahoomalu no ka liale o na ua hlki ole no nae i kela manao ke lanakiia, no 'ka mea, ua hui pau aku na Demolcarata he umi e kakoo piha.ia Mr. Ahuna, a hul pu aku me na lunamakaainana o ka mokupuni nui o Kawau, hiki ole i kekahi poe i matiaoia e kue ana ia Mr Ahuna ke hoomau mai I ka lakou kue ana, a hookahi ke kokua pu ana losia ia lakou kekahi mau komite ano nui. O ia maoii no ka pololei, aole hol o ka hoopoina mai i na hoa lunamakaainana - o ka aoao na-waliwali eīlke me ka manao o ka poe noonoo haiki. I ka la mua o ka wehela ana o ka ahaolelo, ua hoao mai kekahi hoa lunamakaaiuana o ka apana eha e i ka lunahoomalu, aka ua po'ipuia aku kana mau hana e hoao ana e hoohilahila i keia opio Ha «vaii a he pono loa i na Hawaii e nana a e hoomaopopo i ka poe e 'ioao ana e hoohilahila ia kakou Hawaii, a mai puni i na olelo a '.<a poe i aloha ole ia oe e Hawaii, a mai oukou ia lakou mamuli o na olelo a keia auna maa i ka hoohenehene me ka nema mau ia kakou ame ka kakou mau hana, Ina no ia he mau hāmf maikai, -aka o ke ku ole nae i ko lākou makemake, e lilo ana ia i mea makemke ahewaia a nemaia e lakou. Nolaila mai lawe oukou i na olelo a ka poe enemi a manao iho hē mau Qlelo oialo la, aka e kali oukon a ike mai i ka hana a na lunamakaalnima, a i ike mai oukou i rca pono ole, alaila o ia ka wa e haawi aī i ka oukou o¥lo hooho3o, no ka hoahewa a 1 ole no ke apono paha, aole hoi elike me ke a poe, i kinohi no, haawi e no lakou i ka lakou oielo hooholo. VA keu maoli ka pilikia Ina o lakou nei na kiure o ka hihia, no ka mea, aole o lakou kali a nana aku i na hana e, hanaia mai ane, a i ole na oleloike paha e waihoia ae ana imua o ka aha alaila iaawi i ka olelo hooholo, aka \ kinohi kxi no, mamua o ikeia ana o na hana, a 1 ole mamua pm& o ka lohe ana aku ina oleloike e h wwiia mai ana imua o ka aJia, awlwi uo lakou' i.ka hoopiOea ara i ka lakou;61eIo hooholo. Aole keia he haim A-• merika, aka he ;uma keia iio ka wa o Wa^waaikinaaupo ma, ka i no hoi ua lnUa i.i wa, eia ka ke nawe hele neī no iwaena o kekahi poe o kakou. Ke nonui aUi nei Ke Alakai j Hawaii ia oukou e na Hawaii a|:au loa, aole e ho<H>uka e i ka oukou olelo hcSsEolo no ka mea e pii ana ī i x luiamakaainaiia a oukou ahiKl i ka pau ana o Ka lf kou hana oia wa pono e hoopukajal ika oukou olelo hooholo l:ia pono ka lakai haiuv, alaila u .i pono no oukou e aliewa inai, a&a jna \oi e pono U lakou hw„ aiiUla aole o ke ahewu k;C oukou ou?to hoohoio kuyono e Imwi mai ai, aka o ka niaiialo :ne ka hooniai ia eakou, rne ka olelo niai, "E n& kauwa Uoopono* ua pui o k \ o K m I.ana, q hoouiia hsi no makou ia oukou iloko o ka -olelo v hoonau m i ka Ivaiva ana i na har«a o ka .lehulehu, no ka mea, uu ioik«Jmai oukou i ko oukou kupono e lawelawe i aa hana o ka leHuleha."