Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 47, 23 March 1933 — KA MOOLELO O KA AINA ANA MA KEIA MAU MOKUPUPUNI A ME KA LAHA ANA O KEIA LAHUIKANAKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA AINA ANA MA KEIA MAU MOKUPUPUNI A ME KA LAHA ANA O KEIA LAHUIKANAKA

m6kuna i

HE OLEM) MI A Hc ka nui o keia aia lakou e feu ana ,i?pp:a moana Pakifika nei ma kv jkau o ka Poaiv?aena ma wae&|yD ka latitu 18° 54' a hiki a&u Jjj|a 22° 17'; ma ka J.onitu knm(Āan;i 154° 54'. Aole hc akaka ka manao o ka poe ■ L loaa ai keia mau Mokupuni |nanao kekahi poe, ua puka mau aina mai ioko mal: o ka^moana. Aka ir„a ka nx6olclo o »gl hc okoa loa ka manao kakaolelo aka«īai no k&ik m&ii Mokupuni. Ma ka moolelo Wakea laua mo kaAa Papa i hanau maoliia mau aina mai loko mai olia'ua. O Hawaii ke keUīi laua me Wakea a Mai o Maui, a pela ai a he umikum amakaM;moku, a o Kahoolawe ka mpf||jaole i pili i loko o Wakea iaua .me Papa. Aka, ma ka moolēlolaoi o Haumea, ua oleloia i ha'nau aku o Kahoolawe,'T-o;aa ai he moku o

- i^anooiaw^.: - - j Ma ka mlppielo hoi o Opuut kahonua, u%M T oia, i loaa oHs- ' waii nei i ia, a o Opuuka- ; honua mua o ka laha | anii o keia ia|fui. A penei ka ole- ! I(j a kekāM s xanaka kakaolelo o j kona inoa, kekahl o loko o i ka papa ftall!lra o ka oihanaka- ! huna. Ua hsS®fa ma ke mele: I - ..'45» J ! Ea roai Ha-vmtfeltkln3tea, | Ea mal loko. 3āiSi loko m»i o ka po, | Puka mai ka aina, ; Ka lalani q Nuumea, i Ka pae aina o'"i "kukulu o Tahiti ! - 2 | Hanau o Maul moku, he eina, j Na leaina o e noho. I Na Hftiu»ea he kane, Na mnanui&iana,, he wahlne Loaa Molokaīf '&e akua. he kahuna, He pualena ftd' r Tfuumea, K.u mat fee )sa lan», Ka ha4uKu wjl ea o Jahiti. Loaa Lanai iiookama. Na moe aku, Moe ta waltibiw <? Hoiaiii, Ho Hek;«a ftaj3EŪ tio Uluī)itaa, Ej*ihe Kiina aku Moku ka piko oike kamaiHi, Ka iewe o ke keiki 1 lele X komo l loteo ape na-lu, Ka ape-ape kai ' I.oaa ka rrta!o r> ke kaena, 0 Moiokinl ka moku,' He lewe ia.-a. He iewe ka moku. Ku mai Ahukjbl&la&, He aili mai aanamu, Mai ka apl oia I»; - Mai ka ale pol pu .0 Halehalekalani. Loaa Oahu, he He wohi na A}mlclntalaa, " * Na Laakapu he feāne ia, v Na Laarae&lft&Jtt(ift. Jt\e wahiie Hookauhua, hoUoU 'i ka Nuupoki alii, Ka heiau kapu o Konea 1 kauila i ka jx> k4J?u o Makalil. Hanau Kattai alil, he kama, he pua alii, ,;■. Uiliui alii, $ Hawaii, Na ke, poo kelakela o na moku. & \ I paholaia e ttal£»l. Holo wale na mok:u i Holani, I lea wewehl eka Lanaklla. j Kulia 1 ka moku e Kanekanaloa, Ka ihe iaumaki i Po3apola, I Nana 1 mahikl W$C&Ha. 10 0 Wanalia ke . 0 Hanala» ka waM»?., Hanau Niihau he ainr., he moku, He a)rm i ke i k4 mole o ka aina. Ekoiu lakou keik^ 1 liaa&u i ka la k«|i|k O Niihau, o Nihoa pau mai,

! Pa ka makuwahine, Olli moku ole mal mahop?. 11 Na Kalani e lioolaa na moku, Kau iluna o Nuumea I ka Rhui alil o Kaialea. •Na ka lanaklla e au na moku. I huia aa kolu e Kalanl; O Hilo, O Puna, o Kau, 3ele wale. Ku mai Kalanl me ke kahuna, Kilohi aiai ia Maul a Kama. Aole e u aku punl ka alna iKe kalele a KalanimaUahakona, A ka ulaa i kilaklla, Ke koa nui o la7iakila, Nana i keehl Oahu. Nakoio na moku 1 ka pea X ka o Kaula> malla. Puni na aina ia Kalani, Ta Kalahialonoapll, Ke kumu'aUi o Haloa. fc)a mal Hawaii ka moku; Ea pu rae ka lanaklla-la, (Aole I Pau)

Ma keia mele i hakuia e Kahahuikamoana, ua maopopo ka ka mookuauhau o ka loaa ana o keia mau.aina. A mehe mea la no loko mai o Tahiti ka hoomaka ana e loaā na kanaka ma keia mau mokupuni, aka, aole i maopopo ma keia mau lalani mele ka laha ana o na kanaka ma keia Pae Aina. O ka hanau wale ana no o na Mokupuni ka mea i hoomaopopo ia ma keia mookuauhau, a he pono ke nana i ka moolelo o ka aina anaUia keia mau aina e like me ka hoonohonoho ana ma ka Mokuna II malaio iho.

MOKUNA II Ma keJa moolelo o keia mokuna, ua hoea wale mai o Hawaii mai ka moana mai, i huipuia me ka laiani aina o Tahiti, a mehe mea la o ka Pae Aima o Tahiti ka mua o na aina ma ka Pakifika nei, a he hope o Hawaii e like me kela lalani mele a Kahakuikamoana, penei: "Ea mai Hawailnuiakea, Ea luai ioko mal o ka po, Puka ka moku, ka aina. Ka lalani aina o Nuumea; Ka pae aina i kukulu o Tahiti,'' Ma keia mau lalani mele, ua maopopo kahi i puka mai ai o Hawaii, mehe mea mai ka moana mai e like me ka manao.o kekahi poe paauao imi aina o ka honua nei, aka pela io no ka manao o ka poe makaikai honua, Ma ka nan.a ana i kahi i puka mai ai o Maui, ua like ko laua loaa ana me JBawa!i, i pu&a waie ihai *k> loko mai o i T 4t moaha,, a penei ke ano o ka helahelu an d v kekahi mau* iaiani mele e ua mele la a Kahakuikamoana i hoike ia ma ka Mokuna I, "Hanau o Maui he moku, he aim> Na kama o Kamalalawalu e noho.' A o ka moolelo o ka loaa ana Molokai i aina ai, ma ka nar.:iho i kona mau lalani mele e pili ana ia Molokai |>enel:" | "Na Kuiuwalea o Haiihiea he kane, Na Hinanuialana he wahine, Loaa Molokai he akua, he kahuna, He puaiena no Nuumea." Mehe mea la o he kane ia na Haumea nae, aiaila I moe aku, moe ia Hinanuialana, hanau o Molokai, he akua, a he kahuna. < j

Ma ka moolelo hoi o I*anai, aole i haiia mai kona wahi i puka mai ai, aka, ya ikeia ma kona mooielo he keiki hookama o La'nai; pela e maopopo ai ma ke mele a -Kahakuikamoana ma ka pauku 4 o ua mele ia, a penei ka heluhelu ana: "Ku mal ke ālii, ka iani, Ka haluku wai ea o Tahiti, Loaa o Lanai lie keikl hooJrama." Ma ka moolelo hoi o Kahoolawe ua maopopo kahi i plika mai ai q Kahoolawe, ua hanau iopaia mai oia. No ka mea, o Keaukanai ke kaoe, moe aku ia Walinuu, ka wahine, no Holani mai, hanau o Kahoolawe. A penei e heluhelu ai i ke mele ma ka pauku 5: "Na Keaukanai i moe aiu, Moe iu Walmuu o Hoiaui, He keakea kapu uo UluhUia, Kmiau Kahoolawe, he lopa.'' O ka mea kupanaha keia i ka nana nna i ka moolelo no Kahoolawe, mehe mea la no Hawaii nei o Keaukanai, a no Holani r mai o. Walinuu. O ka moolelo hoi no Molokinl. ua oleloia. he malo no Uluhina, he aUI nui, he aiii oki piko no na keiki hanau hwi. a penei ke kaao ana no Molokini. Ika manawa ! hanau ae ! ai o Walinuu ia Kahoolawe, kii iia aku o Uluhina e hele inai e 1 okl i ka piko o Kal\polawe, a hiki mai la ua o Uluhina, a oki ae la i ka piko o Kahoolawe, alaila hume ae ia o muhina l ka iewe. a kiola aku ia 1 lokg o kai loaa o Molokhii. he iewe, a o ka inoa o Molokini, ua kapaia 1 ka malo o Uluhina: & penel e heiuhelu ai ma ke mele, pauku 6. "Kiina sku Moi.u ka piko o ke o ke k*iki i lele I koxuo i loko o ka ape u&lu: Ka :ips>n>e kal ale-ale, ! ka malo o ktuu«. | O Moiokiui k* moku' j Hc i* -a-. Ht> uioku " V ' Ma ka mooleio hoi o Oaliu, j

ua oleīoia, he alii nui o Oahu, h? wohi na Ahukinialaa, na laua o Laamealaakona, a penei ka heluhelu ana ma ka pauku 7. "Ku mai Ahukinialaa, He alii mal ka nanamu; ka ape o ka la; Mai ka ale poi jpu 0 Halehalekalani, Loaa o Oahu, he wohi, "■ r He wohl na Ahuklnialaa Na Laamealaakona he wahlne,"