Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 51, 20 April 1933 — KA HOOLOHE ANA MALUNA O KA BILA HOOPAU HANAU KEIKI IMUA O KE KOMIKE HOLOOKOA O KA HALE O NA LUNAMAKAAINANA [ARTICLE]

KA HOOLOHE ANA MALUNA O KA BILA HOOPAU HANAU KEIKI IMUA O KE KOMIKE HOLOOKOA O KA HALE O NA LUNAMAKAAINANA

TJa hana mai ke Akua i ke kanaka a haawi mai-laia i ka ikaika kupono no kona mau makeniiike o keia aine keia ano e liui pu ana me ka makemake wahine, aoie palia he pono i ke fra,ppka aole nana i hana ke kanaka e hana ī kekahi mea e hooi ioa aku ai o ke kanaka i ka makenmKe wah.ine a kulike ole .me ka ke Akua i makemake ai e loaa iaia? O ia ka hopena maopopo i hoike pakahlia mai ai e ka poe apau i ku mai imua o makou a hoike mai 1 ko lakou kukna mahope o ko lakou pau nui ana i ke okiia, a iie like Dle me ko lakou manawa mamua aku, ke aokanaka mai o ka makemaJ:e wahine. Eia iho no iwaena o kakou i keia mau Ia he kanaka i okiia i kekahi manawa i hala aku nel; he kane maikai a he makua maikai, a 110 koria makemake hou ole e loaa ona keiki, noiaila ae oia e okiia oia, a o ka mea 1 ikela malutra ona mahope ō kona okiia ana, ua pau kela ano kane malkai *a makuakane maikai. Ua pii ikaika loa. ae la na pakeneka makeniake wabine iloko ona, ahiki ole iaia ke lawa i kana wahine iji4re hookahi, nolaila haalele iho Ia ola ! kana wahine ame na keiki, a heie aku la io a ianei e hooko aJL.i ka makemake ano holoholona 5 loaa iaia mamuli o kela okiia anā**ona. He oiaio, ua pau iho la ka hiki ana ke loaa he keiki mai iaia aku, aka aole i pau kona makemake wahine, aka ua hooi loa ia makemake wahiiie ona, a hu aku la kona makemake i kela ame keia wahine, a nohaha ka nohona honie ana o ke kane maikai a makua maikai hoi mamua o kona okiia ana i lapuwale o ua lapuwale/ Ua ike no kekahi o na lunMnakaainana o ka hale o na lu-' namakft!natm i koia kanaka ame koi'ia olvuilv. a o lakou kekaW e kokua ole' ana i keia Mla i Kon? wa e pii mai ai no ka heluheluia | ana e holo ai ia a pii aku i ke kimina no kona kakaunoa uuii. no! ka mea, m holo mua keia bila I ke senaie. oial he blia seaate| la. a i hakalia rio i ka holo ae i ka heluhelu ekolu Uoko o ka hale o na lunamakaainana o ke komo aku no ia 1 ka lima o ke klauina'

a ifewa e kau al otoaa puliina, o ia no ka wa e liio a: keia bila i ianawal na Hawaii/nei apuni. Ma ka Palama Camp ; he kauka kekahi malaila, a oia ao kei-iiii i olelo mai, he pii ae ka ikaika o ka makemake wahine Iloko o ke kanaka e <j>kila ana, a, hala ka he mau mahina eono paha e emi mai an'a ltela makemake a ka mau elike me ia me mamua aku oka wa ! oklla ai lse kane. Ma ka halawai a ke komike holookoa o ka hale o na lwn&makaalnona, ua ninau aku au i na kauka i haanul inai i ka walwai nui o ka bila, i keia ninau: "Mahope o ke okiia ana o kekahi kane a wahine pāha, o ia mau no anei kona makemaie i ka hana aku nxe kana kane a waliine paha, a i ole oi ae paha a i ole emi mai'paha?" Ua eleu koke mki kekahi o na kauka, o ia o Kauka Larsen o ka Haukapila Moiwahiiie i ka pane mai i ka'u ninau, ma ka olelo ana mai: "O ia mau no, aole oi ae, aole no hoi eml mai ka makemake kane a wahine paha o ka mea e okiia ana. "

Hu iho ia ka'u aka a ninau hou aku la iaia: "Ua alapahi anei k? pane ana mai a kela poe kanaka ame ke kauka ma Palama Cauip i kela ia a makou i hele aku ai ilaiia a lohe i ka lakou mau pane pakahi, he hookahi wai wale no o ka like, he inore power? v lawai pane hou mai ai ke kauka ia'u, ma ka oielo ana mai: "Ua pololei ole ka pane a kela poe; malia pao , ua pane mai no ka ike o kela poe, aole e hapai ana na wahine, ke kumu o kd lakou make.make loa ae 1 na wahine a lakou." Olelo aku au iaia: "Manao au o kau pane ka i pololei ole." Pehea la ko o»ikou manao e ka lahui Hawaii no keia ano hana? Ina ua apona oukou. ī keia mea, o ko oukou kuleana no ia, aka i apono ole oukou i keia hana, aiaila e hookaikai oukou ma na leo uwalo imua o ka nohoalll o ke Akua e make keia kanawai. Ua hana mai kft Akua i ke kanaka, he maikai, elike me ka olelo ma KinoW 1:30 ame 31, a heaha ke kuieana o ke kanaka e oki a hoololi wale ae ai no I ka mea a ke Akua i hana mai ai? Ke oleio nei keia wahaolelo, he pepehlkanaka keia o ke kekele ekahi a oi aku, O kekahi pilikia ina e holo ana keia kanawai, o ia ka pau mai o ka poe noho ini nei iloko o na home o ke aupuni e laa o Waimano kome ame na home ano like i ke okiia, a pau nui mai i ka hookuuia iwaho nei, a elike iho la me ke kulana o kela poe kanaka i ole?o mai al ia makou, he more power ka mea e loaa ana i ka poe e okiia ana, pehea ia e na ai ka makemake o keia poe e hookuuia mai ana iwaho nei mai kela mau home mai? Hookahi paha a iakou hana, a na keikimaiine, o ka hou h. 3 mao a maanei e huii ai i aa kane. no ka mea, ua ikaika loa ae la ko lakou makemake kane, a peia no hoi me na kane e hookuuia mai ana, e hou ana paha lakou io a ianei i kahi e loaa ai ka lakou ono, a o ka hopena e huikau loa aku ana na makau a na lawaia aole i Waialua waie elike me ka olelo Kaulana a kahiko, aka i hikauhi hikaumann, a aole aku i kana mai ka hana poēle a na papai o Honoluiu a pela hoi me na wahi apau a keia poe e hele pupule aku ai.

Ina pela io aku ana ka hopena o kela poe, alaiia e lilo aku ana o Hawaii nei i ipukulia ma keia hope aku. Auwe ne ka hoi ka mea iHiikia nui wale aku. O na wahine lhepa e okiia ana owaho nei, a o ka poe wahine hoi i paa ilokō o na liale hoomalu o kakou a hookuuia mai iwaho nei, e Ulp ana lakou 1 poe wahine a na kane mea wahine ole e >*iua&t mau-ai. a oīfti ina io elike me ka kela poe i okiia I olelo iaai' ai ia makou i «a oi ae o ka ika,ika o ko lakpu makemake wahine a m&kemake kane, aole lakou e kupaa ana i ka poe kii aku e hoowalewale ia lakou, ina paha he poe kane maemae a i ole he poe kane paha lakou i loaa 1 na ma'l lappuwale, a ma ia ano, e laha awiwi loa aku ana na ma'i Ino ma keia hope 'aku a hele loa na lahuikanaka ma keia hope aku, o Hawaii nei i ka pelapela a pih.a i na ma'i like ole. -

Eia kekahi pUiiaa i maopopo ole i na kauka e kakoo nei i keia ! okiia o na kane ame na wahine. E hoomaopopo mai kakou, aole ; keia he okiia o ka ope'a e oleloia nei, aka he,dkiia o "ke paipu e 1 kahe mai ai o ka wai e ke kane, a o ia,. Kahe.o. ka wai o ke kane' ' ke kumu e hapai aj oka wahine a ia kane e kii ai A o ke okiia hoi o ka wahine, o ia ke okiia o ke palpu e holo aku ai o keia wai 0 ke kane a komo iloko" o kona puao keiki.. Nolaila ina he kane i | oki oie ke kii 1 ka waMne i okiia, aole e komo ana kela wai iloko * o ka puao keiki o ka wahine, nolaila aole oia e hapai ana. He pilikia nui loa ka'u e ike nei ma keia okiia o na wahine, no ka mea, ua hiki no i na wahlne malkai ke hele i na kauka no ko lakou okia mai. O ka'u pilikia e ike nei I ke okiia o na wahine maikai p ka noonoo, o ia ko lakou pupule o ka noonoo no ke kane ma ia hope aku a uhu ka manao no kane. Aole no paha he pilikia loa no na wahine i mare ole, i na kane, oiai no nae he pilikia ana no ke loaa ia lakou, mamuli o ko lakou uhu a makemake nui ana aku 1 ke kane a pono hou wale no io a ianei, a i loaa iaia; na maemae, aole oia e pilikia, aka he mea maopopo ua piha ka «ina i na kane maemae ole, a i kekahi hou ana a kekahi vahine, e ili ana oia i ke kane maemae a i kekahi e ili ana oia i ke kane maemae oie, a o kona loaa mai la no ia i ka ma'i pelapela o kela kane maemae oile, a iaia aku-hoi e laha aku ai ia ma'i ino i kekahi poe kane maemae aku pana e hou poo ai, a o ka hele loa no ia o ka aina i ka piha i ka poe e loaa ana i na ma'i ino. Eia hoi ka, pilikia e loaa ana i na wahine mea kane mahope aku o ko lakou okiia, ana mamuli o ka oi loa oe o ka īkaīk? 0 £$ makemake kane iloko o ia wahine no kona okiia ana, ,a ina e lawa ole ana kona makemake i kana kane, aole paha e nele ana ka hou o ia i kp ha'i kihapi'i, a, o ka hopen# ina e ioaa pono ana oia ia lalau iwaho, he nohāha ko ka home, he hakaka, he oki mare, he haalele i nā, keiki a pela wale aku. O ka hele ai.u no ia o kakou a like ine na-holohplona, ka lele i ko ha'i pa. Mamuli o ka'hiki.'pie ke haj?ai ka wahine i okiia. aole paha e nele ana ka pau o ka makau o kekani poe waliine i okiia i ka lele pa, a e hele io* ana na kanaka i ka mala a >e Eia kekahi pllikia hotv o keia mea ma ku aoao o na kane i hoopopo ole loa e na kauka i keia wa, o ia hoi ka pililūa e kau mai ana maluna o na kane e ok/a ana, oiai he mea pono i ka wai o ke kanē e hemo, aka i kona o*Jia ana, pau iho la ka puka ana o kela wM iwaho, a o ka ninau, ihta iho la kela wai e hele a+? Ua poina au I ka nlnaai i keia mea i na i hoea ae i kela po i malamaia ai īa halawi maluna oke'.la kanawai, ak? ua hu» au

me «ca wahine a kekaM r kauk.a. Ue -hoaialia kai lea ī kela ahiahi aku nei, a ninau aku la au laia i a p&ha ua kamailio wale mai kana kane kauka iaia no kekahi mea e pili ana i keia bila kanawal, aua ae mai oia ia'u, a olelo mai, "aole he apono o kgr> a kane i kela bila kanawai, no ka mea, he nui ana ka pilikia o na kane e okiia ana mamuli o ka hemo ole o ko lakou wai, a oiai aole wahi e ae e hlki ai i kela wai ke hemo iwaho, no ka uu-a ua okiia iho la koha āla e puka aku tri iwaho, a o ka mea maopopo loa e noho ana no kela wai iloko o ke"kino o ke kanaka, a ma ka olelo a kana kane, e hoi ana ia wai iloko o ke koko o ke kane i okiia aoka liopena e loaa ana i kela kane, aole e liiki i na kauka ke mai i kela manawa. no ka mea, aole i loihL kupono ka hoaoia ana o keia okiia o na kane ame na waliine e loaa ai ia lakoō ka ,ike. He makau nae ko ke kane kauka % keia wahme i' ka hoaoia o keia mea ma Hawali nei me ka maopopo ole o ka hopena e hiki mai ana maluna o ka mea e okiia aiia, O ka manao o kela kauka, he pono e kali aku a ike i ka hopena o ka poe i maanei a ma Kk"' a'na makua, ina he pono, alaila ua pono ke haaaia ia hana maanel a in& hol be pono ole, aiaila e hoomoe loa aole e nui ka pllikia ma Hawaii nei no ka mea ?.ole i nui kai okiia i keia wa, ake manao nei ko oukou lunahooponopou^u'o ka manee po loiei ka keia kauka, o ia hoi e kali, Aole he piMa nui e ioaa mai ana mamuli o ke kali ana, no ka mea ua hiklke nmhope aku i ka wa e ikeia ai ka pono io o keia, merl hoaoia maluna o kekahi poe. J j