Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 5, 1 June 1933 — He Moolelo no Aukelenuiaiku [ARTICLE]

He Moolelo no Aukelenuiaiku

V MOKUNAW | K.i HOLO ANA O AUKELENUIA3KU ME KONA POE KAIKU- j AANA MALUNA O KA MOKU E' IMI I AINA MA KO LAKOU IKAIKA A makaukau ka hoio o ka moku nlnau aku Ia o Auieelanulaiku i kona kaikuaana oluolu ia Ikumailani: "75 holo ana ko oukou moku i hei?" "I ka imi aina." Wahi a Aukelenulaiku: "A i aha ia no ka hoi keia aina?" I mal o Ikumailani: "TJa hilahila ke kaikuaana o kakou i ko ola hou ana mai nei, noiaila keia holo o ka moku e iini aina, A ioaa ka aiaa ia makou, maloko o ka ikai- ' ka, alaila, o ko kakou aino ia e j noho ai." | A lohe o Aukelenuiaiku iko la- ! kou holo, nonoi aku la ia: "Owau [ kekahi e holo me oukou." Oīelo mn.i kona kaikuaana o Ikumaiilani: "Aole oe e holo me makou, no ka mea, aohe o makou kumu e ae o ka holo, o oe wale no. liia oe e make aku nei, aole makou e haalele ia Kuaihelani nei." Ma keia olelo hoole a kona kaikuaana, hoopuka aku o Aukelenuiaikiu i kana mau olelo aloha: "E powa wale ke hele aku a ko hai aina make. Moe ia ka iwi aoao i e ke kanaka e, e ke aikane, aole ! hoi o ka pokii, o ka hoa i hanau pu ia mai al, mai loko mai o ka aa hookahi. Nolaila, ke nonoi aku nei au, owau kekahi e holo me oukou, i make oukou ko'u poe kaikuaana, alaiia, make pu aku wau. Alaila. kaulana ka inoa i hope nei, "O mea ma, make pu no me ko lakou pokii.' Nolaila, aole e waia ka inoa mahope hei/ Ma keia mau olelo a kakou e lohe nei, he mea e ko Aukelenuiaiku imi hala, a hilahila ole no hoi, me kona ike pono iho no, na kona mau kaikuaana kona pilikia. Oka mea aiwa loa aku ka ia i ka hahai e hoomano ai. Nolaila, ina he oiaio na ko Aukelenuiaiku waha ponoi keia, ua ae ia kona mau poino, a ua pono tiu ia. ke nx&ke. Aka, xna keia Y<pi Skiia a Aukelenuiaiku, ;ua loaa i kona poe kaikuaana ka pono a me >e ola a ua loaa hoi ka poīoaiKai i olelo ia e ke kupunawahine moo ia Aukelenuiaiku. A ua hooko ia hoi kana mau olelo wanani no Aul:elerruiaiku. ma keia holo ana o ka moku.

A pau ka Aukele.nuiiiiku olelo ana, i mai kona kaikuaana oluoiu o Ikumailani: "Aole oe e holo ia'u, aka, e hele oe a ke keiM a kakou oielo aku, a i ae mai aiaila oe holo." I aku e Aukelenulaiku: "Pehea auanei au e olelo aku ai e hoolohe mai āi kela ia'u?" "E hele oe a kahea aku ma kona inoa ponoi, penei: 'E olaniku e! e kahea mai oe ia'u e pii aku kaua i luna o ka moto| e lealea ai kaua, e paani aL/aole, oe e kohu me keia owau kou hoa e kohu ai, he fcūnalii, he kamalii.'" A pau ke aoao ana a kona kaikuaana ia ia, olelo mai ko lakou makuakane ia ia: "E kuu keiki, mai hele oe, o make hou oe. No ka mea, aole oe e pakele i ko kakou wa e noho pu nei? Aiw&loa aku oe a hele, o kou make ana no ia 'aole maua e ike ia oe. M I aku o Aukelenuiaiki l : "Aole au e noho me olua, e hele ana au e makaikai a e nana i na aina o loko o ke kal; nolaila, e hele ana' au."

Mahope o keia olelo ana. iho akuia o Aukelenuiaiku, me kona kaikuaana me Heumailani, a hiki i ka moku, pii aku la kona kaikuaana i luna o ka moku, noho iho la o Aukelenuiaiku t Mo, maiuna o ka uwapo. Alaila, kahea aku la o Aukelenuiaiku i ke keiki. A pau ke kahea ana a Aukelenuiaiku, kahea mai la ke keiki: "Pii mai e kuu makuakane i luna nei o ka moku." Ma keia kaliea ana o ke keiki, pi! aku la o Aūkelenuiailai i luna o ka moku, a o na kaikua&na ona, aohe a iakou ole'o no Aukelenuiaiku, no ka mea, o ke keiki, oia ka lakou mea nui, ma kana mea e olēlo ai, malaila na makua ona a pau loa. No ke keiki, he kapu ikaika loa kona, ina e olelo "ē make, make no, ina olelo e moe, moe no, ina olelo e hele, hele no, Nolaila, he kapu konā kino a me kana olelo, aole e hoole, aQle hoī he leo hikl mamua ona. Oia wale no ka leo oi.

Ia Aukelenusalk;u i luna o kft moku, olelo aku la ia i ke keiki, e kii i ka l&au a laua, A lone ke keiki, kena ae la la i na kanaka, e kīil ka laau a laua. A hiki mal la ka laau a iaua i luna o tca m<v ku, ia manawa, holo ka moku

mai aku o Kuaihelani. Ma nolo ana, eha o lakoai" maiaaaa i ka moana, pau ka ai, ka ia. ka w&i, pau na kanaka i ka make pololi. a pilikia loa iho ia na OTfctejal£ane i ka pololi. A loaa i ka pololi, noho ipOiĒa lakou i lalo o ka moku. a me ke iPt&- a loihi na U i hala, haohalf%'6 la ke keiki. iho aka la ia lilSj e nana al. Aia hoi, e kona mau makua 1 ka pololi a"fhē iea nawaliwali no ka ai ae la -ua keiki la a lima o Kekamakakooia makuakane ponoi, ko.Mikuaana inoino huhu o Aukelempaiku. Nana ae la kona hiau jrtfl|U 1 ke keiki, a olelo ae la: "U, ||pha! Aole o makou, ua nui na j.a i hala o ka noho ana i ke ao, p ka'hoi; ua pau ka al a! me ka wai, a koe elua pu-j na k.o wale nd." I aku ke keiki: 1 pilikia i ka ai, no kaj mea v he' al no ka kuu makuaka-1 ne, hoopa wale mai no i ka lehofehe, o ka maona no ia, «,ha e noho ai me ka maona 5 " w A pau ka laua olelo ana, r.oi aku la ia me na waimaka e helelei ana a hiki i mua o Ninau mai.la kona ma|tuakane: "E uwe ana oe i ke ahā, a he waimaka aha nei e hele-lei mai nei?" I aku ke keiki: "E u^ T e ana au no KekamakahLnuiaiku, ua kokoke e make i ka pololi, hele alqu nei au e mauliawa ana." Olelo aku o Aukelenuiaiku; "E kuu keiki, a, mai make oe a me ou makuakane i ka moana nei, ina aole au e holo pu mai me oukou, no ka mea, he enemi au no ko mak;uakane, aka, ma ka.hanau ana mai a na makua, aole au e hana e like nie ko lakou $}anao ino ia'u. Nolaila, e kuu ke&i, eia ka ai a me ka ia. i loko, laau a kaua." O ka inoa. o .ua laau nei, o Kaiwakaapu, oe a hemo, na ka ai, na, J>a ke kapa/ a me na me;a,s,J>au loa, e hele mai i wahp,.nē,i,'' A hana aku la ua keiki la olelo a Aukelenui iaku, ioaa }ho la na mea a pau i loa. Ai' iho la na makuakane a i pau, na ohua ee moku a me ka j poe laweiawe, a ola ae la, pau j aku la ka poniuniu pololi, % me ka nawaliwali ana. A oia lakou i i keia make ,&na i ka pololi, holo | hou lakou eha malama hou i ka moana, lakou i ka afa : me ka ia, ka wai, a me na pono a pau loa, i loaa ia lakou mai loko mai o ka laau mana a Auke- ; lenuiaiku.

(Aole e Pau)