Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 7, 15 June 1933 — He Moolelo no Aukelenuiaiku [ARTICLE]

He Moolelo no Aukelenuiaiku

MOKUNA V Ka Kaua Ana o na Kaikuaana o Aukelenulalku u*e Namakaokahai r Kq Lakou Make Ana. A hoi na kalkunane manu • o Namakaokahai mai ka moku akjj, alaīla, lalau iho la o Aukelenuiaiku i ka pahu laau ana, a kiola iloko o k© kai, no ka mea, ua īnaopopo iaia, e make ana, na kaikuaana ame ka moku ia Namakaokahai. A haule ka laau iloko o ke kai, lele aku la o Auki.-lenuiaiku mahope, a au a~' ku la iioko o ke kai, Ia Aukelemaaiku e au ana, kahea aku ke keiki, mahope; oleio aku o Aukelenuiaiku: "Aole oe e pono ke au mai, noho no pela." laia e olelo ana i ke keiki, ku mai la o Namakaokahai i ke kahakai, laiau iho 3a i kona pau ai kaua, apau ae la mahope, '.alau iho la i ke kahiĒ a kuehu iie la i lat lewa. Ia wa, liio ae la ka moku iune na kaikuaana nana o Aukelenuīaiku, aohe ku o ka moku, huli aku la xiq ia -io. wv kan.i iaau o Kaiw^-

-Ma keia mau pauku i kakauia, ua hookoia na olelo a ka «100 ia Aukeleni-iiaiku iaia & uoho ana ilalo o ka lua. A. makeia kakau hou ana, e ike kakou i ko Aukeknuiaīku hana ana me kona akua, ame ka lilo anp £f Namak«toka.liai i wahine nana, A i>ae aku la o i uka, kauo ak.u la ia i ka laau, a waiho i ka ae one, hei§ aku la 3a malaio o ka ekoko, moe iho la no ka 'uhi i ke kai, Ia Aukelenuiaiku e moe ana, hiki mai _la o Moela, he ilio kiai no ka ij!ha, honi aku la ia i ka, kanaka, a hae aku la, iaia e'hae ana, oili ae la o Namakaokahai iwaho, a kahek aku ,la i" na kaukunane manu ona ehā, ahiki mai la lakou. I aku la o Namakaokahai: "E imi aei oukou i keia mea a ka ilio e hael nei, he kanaka paha noluna ol ka mokii, ua pae ae nei paha i-1 uka, akahi ka hae oka ilio." | X aku la na kaikunane: "Hoounaia aku au ir.au kauwa wahlne elua." Ua maikai ia olelo i ka manao o ke'liiwahine, a kahea aku la o Namakaakahai i na ! kauwa wahine 'elua ana, ia Upoho ame Haapūainanea. Ah?ki mai la lauaimua o ke'liiwa/iine, olelo akjrīa ke'iii ia laua: "w imi oiua i ka mea a, ka ilio k-ai o kakou e hae nei, a ina e ioaa ana ia olua, e pepehi aku iaia a make." 1 na kauwa wahine e hele ana e huli, olelo iho la o Lonoikoualii, ke akua o Aukelenuiaiku: "E, eia ae ka make o kaua la ke imiia mai la; ke hele mai nei na kauwa wahine a Namakaokahai e huli ia oe. tJa kauohaia mai nei laua e pepehl 1 a make i ka mea e loaa ana la iaua. Ua ikeia kaua mamuli o ka hae o ka ilio kiai a ke'liiwahine, e ala mai oe ma! kou moe nna." : | Ia w i ala ae !a o Aukeienulaiku, n aahu iho la i ke kapa lehu ena. Mahope o keia ala ana o Aukeienuiaikn, a<xio aku la o I'onoikouaiii ia ; .-. penel* " Ina e mai ua mau kauwa wahine la elua, he mau wahine maikai, o ko īaua mau ano no nae, he moo, he iole, o Upoho ka īole, o ka moo. Aluki mai laua, e waiho aku oe imua o īaua i ke aioha ō keia alna penei: "E walina hol īa ! oe e Upoho, e walina hoi ia oe e' Haapuainanea/ na laua ia e hilāhila mai ia oe. i ka loaa mua o ko laua mau inoa ia oe, alaila,

ola ka hoi oe." Apau ka olelo ana a Lonoikoualii ia Aukelenuiaiku, hik; mal la o Upoho ; ame Haapuainanea me ka awiwi ame ka piha 1 ka inaina. M \ Ia laua e hele mai ana, waihe Imua aku la o Aukelenuiaikū J ke aloha ia laua: "E walins ' ia oe e Upoho, a e walina pu ne hoi ia oe e Haapuainanea, ns kauwa %ahine a Nahiakafc>kahai." A iohe keia mau kauwa wahine i ko laua alohaia mai e AuKēienuiaiku, he kanakā a laua \ ike a kamaaina mua oie ai, hllahila losl iho la laua, no ka loaa ana mai b ko laua mau inoa iaia I aku la o Upoho ia Saāpuainanea: "I aha la auanei ka kaua uku i ka mea ' i kahea mal la i ko kau;, mau inoa me ka haawi pu ana mai i ke aloha ia kaua. Ua eo kaua i ka malihini." I aku la hoi kekahi: "E hookane aku kaua nana." "Ae," aku la kekahi, "ae." Hele aka la laua a noho ma ka aoae o Aukelenuiaiku.

MOKUNA VI Ko Aukelenuiaiku Noho Ana Iloko o ka PoplUkla ame ka Pomaikal ana, Launa ae la lakou nei ekolu, elua wahlne, o na kauwa wahlne a Namakaokahai, hookahi hoi k|me o Aukelenulalku, apau ka lakou mau olelo hoinainau ana ; haule iho la lakou konane. Olelo aku la o Aukelenuiaiku i na wahine: • "O oe ke kul keia, ka holo aela, Moe ..awa, hapala ka ele, Na ke kea ka al, Ku ka ehu ō na waa liiiii, I ke keiki o Kuaihelani" Apau ka nanea ana, olelo aku la na wahine ia Aukeleniffeiku: "I hoounaia mai nei mau e ko maua haku keliiwahine o keia aina e pepehi ia oe a make, no ka mea, ua ikeia oe e ka ilio kiai a ko maua haku, e Moela; aka, e hoi ana maua a hoole aku, aole i loaa iā maua ke kanaka ma ka maua huli ana apuni ka aina, nana ia e hoouna mai i luna hou, e huli }a oe." Ahiki na kauwa wahine imua 0 ko laua haku ke'li'wahine, o ninau mai la oia ia laua, ina ua īoaa aku nel ke kanaka komohewa iloko o ko lakou aina. ī aku la na kauwa waliine: "Aole 1 loaa aku nei ia maua kekahi kanaka malihini iluna o ko kakou aina ma keia huli ana aku nei a kau mau kauwa, A luna maua o ka pall ame ka laau, aohe he loaa iki la; a uka no hoi maua, a kai no hoi, aole wahi mea a ike kanaka iki ia." Pela ka alapahi ana a keia mau wahine, no ko laua makemake oie e pepehi ia Aukelenuiaiku. Kulou iho ia ke poo o Namakaokahāi ilalo no kekahi manawa. laia no e kulou ana ilalo, oielo hou aku la na wahine: "Ua kuhihewaia paha ka ilio kiai, i ka o ke koko iluna o ka aekai o ka poe oluna o ka moku i make ai, a hae hewa wale aku no." Ia laua e kamallio ana. kuu hou ae la kelii wahlne i ka iiio kiai ana. ia Moela. Aolie hae a koe hamama ka waha, kaawale oluna ame lalo. ia Moela e hana ana, kahea aku la o Namakaokahai i na kaikunane manu ona eha e hele mai. o ia o Kanemoe, Kaneapua Leapua ame Kahaumana, Ahiki lakou i-

mua o ke'lii wahine, olelo aku la ia: "E imi oukou'i keia mea a Moela e hae nei, he kanaka paha, aole paha, heaha la?" Apau kana olelo ana, ia wa, lele aku la na kaikunane o ke 'lii wahine. Ia lakou e īnakaukau ana e lele, olelo aku o £©- noikoualii ia Aukelenuiaiku: "E Aukelenuiaiku e! eia keia make o kaua la a hoea mai; ke lele mai nei na eha o Namakaokahai e imi ia oe; ahiki mai lakou, e aloha aku oe ia lakou. elike me kou aloha ana t na kauwa wahine elua a Namakaokahai" Ahlki lakou imua o Aukelenuiaiku, kahea mai la oia me ka leo aloha penei: "E walina ia oe e Kanemoe; e wanlia ia oe e Kaneapua; e walina ia oe e Leapua e walina ia oe e Kahaumana/' Aloha mal la no hoi lakou la ia AukelenuiaiKu: "E walina hōt oe e ka malihlni," Mahope o ke aloha aaa ma| a Aukelenuiaiku ia lakou, kamailio malu iho la lakou no ka loaa pono o ko lakou inoa, olelo ae la o Kahemoe: "Kupanaha! ihea la kahi 1 loaa ai o ko kakou inoa i keia kanaka malihini, a i aha la auanei ka kakou uku laia?" I mal la kekahl o lakou: MHookahi no a kakou uku iaiā, o ke kaikuahine o kakoa, e haaw! kakou iala 1 wahine ua keia kanaka .mailhlnl, a Ulo hoi oia i k&ikoeke no kakou." Ae mai ia kekahi poe o lakou i ka manao o ka mea i kamailio aku me ka puana like ana mai: **Pono kou manao e 1» hoahanau; alalla, olelo aku la lakou i keia mau plelo ia Aukelenuiaiku, a he mea oluolu loa hoi ia i ko A ikē'cruiaiku manao.

(Aole e r«u)