Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 32, 7 December 1933 — KA HANA HOOMANAWANUI A NA MISIANARI MA AINA PEKANA [ARTICLE]

KA HANA HOOMANAWANUI A NA MISIANARI MA AINA PEKANA

Ua noonoo anei oe I ka hana ame ka mea a ke ka-i naka misionari e hana a e kamailio ai iaia e paa akvi ai nn ka manawa mna loa ma kapakai o "ka aina he ahiii r.a kanaka o ia wahi, a he makomake <>!e i kft poe ma lihini e hele aku i ko lakou aina, me ka maōpopo old i kekahi huaolelo e kamailioia ana e ka poe miaionari? Pehea oia e hoolakalaka a'i ia poe ahiu, a heaha kana hana i pakele ai oia i ka make mai i kela poe i ka lakou mau make? • Eia iho malalo he moolelo i haiia ma_ke ano nui v MisionaU G. McLaren iaia i hoiai i kona aina i Aukekuiia no ka hoomaha ana ano koke wale ajku nei nd * mai ka aina mai o Nu Gini. 1 Ma ke ano he kapena no ka moku "Velotnani," nt hele oia ma na wahi lehulehu o kela aina f e nana and, i na wahi i komo oleia e na misionali. ' 0 ka puulu misionali uuku i holo ma ka akau mai | Rab;īul a i ka aina ahiu a hoonaauao oleia b ka Mopuni Nusi, oia o Kapena McLarei, me na luina o eha i mau kanaka Piki, elua mau kanaka o ka aina Solomona,, he mau kumu, ame kekahi mau keiki Nu Gini iakaikahi. JĒha a lakou oielo i ike a hiki ke kamailio, aka ma kela I' huakai a lakou hookahi no a lakoii olelo i hhohana ai o ia ka olelo Matupi. Ua lohe lakou i ka aihui o na ka- , naka o Nusi aole he aa o kekahi mea e hehi i na ka* pakahi o ko lakou aina. Ua hoao he luna aupuni e komo ' ilala no iwakalua makahīki mamua aku, aka aole oia 1 | hookokoke aku mao aku o ka laina kai hohonu ma ka , aekai a holo oia i pakele kona ola. : E ake ana ka poe apau oluna o ka moku mMonalll e ike aku no ka manawa mua loa i ka aina. I ka wehewe ana o kaiao i kekahi la pinana k?,kahi poe ' kHki aluna o ka i-a o ka moku a ike i kā aina. !1010 lakou a ma kahi hookahi mile mai ka aina īhai ,alaila ninau aku la o Kapena ?.!cLaren i ka poe e aa ana e hoe ' i ka waapa hoopakele ola iuka no ka hele p>u ana me | ia. Elua anei a i ole ekolu wale no anei i aa e holo iuka? , Aole ioa! aka pau loa ka poe i ke ku mai imua o ke kapena e pane mai, he makemake loa lakou e holo pu me ia iuka o ka aina; nolaiia kaa iho la iaia ka hana 0 ka waf; ana i ka poe e holo pu me ia iuka o ka aina a owa,i ke noho iluna o ka moku. Mamua o ka ioaa ana ia lakou he manawa e hookuu ai i ka waapa ilalo o ke kai, ike aku la ka misionals | me kana ohe nana i kekahi poe kanaka ahiu kapa ole 1 akeakoa ana ma kahakai. Emo ole elua mau waa e holo mai ana mai ka aina mai. He elua mau kanaka nunui iloko pakahi o na waa, hookah.' e hoe ana a hookahi e paa ana he ihe. "Nana aku la makou i ka hulali o na hoe i ka paiho t ka la o ke kakahiaka/' wahi a Misionali McLaren i oklo mai "oiai na kanaka e kik a*na iloko o ko lakou waa, a hoe tha ma kekalii aoao o ka waa i kekahi manawa n mn kekahi aoao hoi 1 kekahi manawa, a holo mai 1a i kahi o ka moku me ka hikiwawe loa me he waapa mokuahi la." Pili mai la lakou i ka aoao e ka moku me na helehelena huhu launa ole loa, a walaau mai la me ka olelo hiki ole ke maopopoia aku, a hoike mai la ma na kuhi ana a na lima, aole i makemakeia na malihini ma ko lakoū wahi, aka e hookaawale koke aku lakou, aole hoi e hookokoke aku i ko lakou kapakai. Hoao aku la na kanaka Piki e kamailio ia la.kou, akā aole hiki i kela poe ke maopopo mai i ka lakou nei & kamailio aku ana. Hoao na kanaka Solomona i ka lakou olelo me ka awili pu ana aku i ka olelo haole hemahema me na hoaiiona o na lima, aole no kela poe i maopopo mai i ko lakou nei manao. Hoao hoi ka poe Nu Gini elike me ka mea hiki ia lakou, oi ana like no ko lakou la maopopo ole mai. Alaila huli mai la na luina ia Misionali McLarei> a koi mai la iaia e hoao e ka'mailio i kelā poe ma kana olelo haole ia kela poe. Hoao no hoi oia;, aka aole he wahi mea a oluolu mai o na helehelena <}) kela poe. Hoomau mai la no na waa i ke kaapuni ana mawaho o ka amoku, e hoao ana e kipaku i ka poe ko~ mo i hele mai ko lakou mau palena aku. "E haawi aku ia lakou i kekah'i mea," wahi a Kapena McLaren i olelo aku aī i kona poe. "Heaha k? kou e haawi ai ia lakou?" Lalau he kini i pau ka pelene oloko, a hoikeike aku la i kela poe. Hookokoke kok£ mai la kekahi waa i ka moku; a onou mai la kekahi <> na kanaka i kana ihe e paa ana, a hookauia aku la ke kini iluna o ka ihe, Auwe, ke hauoli mai la lakou no ka loaa ana aku la o kela kini. Nana koke iho la kela 1 poe i ke kini a hoike maiia i ko lakou hauoli me mahalo. Aole lakou i ike mua ia mea he kihi iloko o k<> lakou ola ana, a i ole i kekahi mea ano like me ia, a 6 ka hulali o kela kini hou, ua lilo ia i mea makemake lōi ia e lakou. Alaila huli aku la na luina i kekahi maiii mea okoa aku, a loaa aku he mau omole aohe mea olok<>, Hoikeikeia aku la ia mau omole, a pii mai la kekahi ihe nui, a kauia aku la na omole iluna o ia ihe. Aole keii poe i ike mua i kekahi omole. Alaila haawiia aku li kekahi mau pelena ai o ka inoku na lakou. Apuni mokupuni o ka hema, ua kamaaina a makemake ka po(s o ia mau mokupuni i ka pelena, aka aole keia poe k'anaka heaha ka waiwai o ia mea. Mahope o ka ana aku ia lakou o kekahi mau pelena lehulehu, me ki manao e lilo ia i mea e olioli ai o ka poe ahiu a laka ma|i ia lakou. ike aku !a nae lakou i ka hehiia mai o ka pelena ma ka papahele o ko lakou la mau waa. ! ' Alaila hoao iho la ka poe o ka moku e lilo mai ke aloha o kela poe ia lakou ma ka haawi ana aku i na loIj? kalakoa, na paluie, na uwea ame na apana pepa. I.alau waleia mai m keia mau mea apau ma ka weleUui o kk lakou mau ihe. Mahope o ka hala ana o hapalua ma keia ano hana, hoailona aku' la o Misionali M< ī.aren he makemake oia e holo iukaro ka aina. 1 1 ka ike ana mai o kela poe kanaka i ka paa o ka manao o na malihini e holo iuka o ka aina, haalele iho la 'akou i ka moku a hoi hku la i ka aina. Ua piha ma|i

la ia manawa tna l<ahi o hookahi kakini waa i hoea mai i kahi o ka moku e ana. Pae e aku la lakou i ka aina. - I ka 'ana aku o ka misiōnali ame kona poe iuka o ka aihi/ua neoneo ouka aohe wahi kanaka hookahi i ikeia aku. Nolaila noho iho la lakou ma ke ono hinuhinu kēokeo a hoomaka iho la e himeni i kekahi hinu'ni maika]f loa. A hala he manawa, ike aku la lakou i kekahi mau kino o m*aaloa!o ae ana iloko o na nahelehele loīoa,l oili„mui mailoko mai o ko lakou mau wahi i pee a* e nana ai i ka poe e himeni ana. No ka makemake e kokoke aku i ka poe o ka aina, "hele aku la ka puulu oks miaionali he mau i-a no kahi a kela poe e kieei mai ana*a noho iho la ilalo a himenHiou aku la no. - Hapai ae la iākōū i ko lākou mau"lim*tll*ma e aole a lakou mau jnea eha. Ht- makau loa ka poe elike me ka makau o na holoholoha ahiu, a he hana paakiki loa ka hookokoke.' ana aku i o lakou la. E nana ana na malihim i ko lakou mau kauhale, a hele aku la hē mua i-a hou a noho ilalo i kela ame keia manawa me | ka hoomau no i ka himeni ana, | " ■ ■- ■ ■ ' ■" '■ :■ ■■■■ ■■ ,1 Emo ole ku iho la o Misionali McL,aren mamuli o| ka pa-e ana mai o kekahi leo o kekahi o na kanaka Piki, i olelo mai, "E nana ae pe iluna o ke kumulaau!" Ku malie eia, a me ka molie loa leha ae la kona mau maka iluna. īluna o tia lala o keleahi kumulaau nui e ku ana ma ke alanui hookahi wale no e hele ai ahiki i kauhale o kela poe kanaka i makaukau me ka lakou mau ihe i ho-uia iloko o ka laaumako i makaukau e p'epehi iaia ina oia e maalo ae malalo o ia kumulaau. Noho iho la ka puulu o ka misionali ilalo a hoomau aku la i ka lakou hoao ana e loaa ka maluhia ma ke mele ana, a elike me ka Paulo i olelo ai, "me ka pule hooki ole." . .■■-:.■■. ' Alaila haiolelo aku la o Migionali McLaren i kekahi haiolelo a o ka. haiolelo pokole loa no hoi ia ana i haiolelo ai i palapalaia ma ka moolelo. He haiolelo ia o hookahi wale iio huaolelo. Heaha Ia kela olelo i kou noonoo ana e ka mea heluhelu? Ua koho kekahi poe o kona ekalesia i kona nihau ana aku i ka poe o ia ekalesia, heaha la ia huaolelo i i ko lakou manao, he "Akua," a o ka ke kekahi hoi, he "Aloha." Aka o ka huaolelo a inoa "leau," o ia ua huaoielo la o ka haiolelo pokoīe loa i haiia aku _lmua o kela poe pekajtia „a ahiu. Ao oia ia lakou i'keia jnoa me ke kuhikuhi ana iluna i ka lani. Hoopuka kekahi o kela poe i keia inoa mahope o ka ka mmionali 4 hoopuka ana aku ia me ke kuawili me ka maopopo loa: No ka, manawa mua iloko o ko lakou moolelo, akahi no lakou a lohe a hoopuka i ka kela inoa kamahao.