Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 33, 14 December 1933 — Na Ilikini Ilihune Waiwai o Oklahoma [ARTICLE]

Na Ilikini Ilihune Waiwai o Oklahoma

H© o Ka Aihue Ame Ka Pakaha; Mai Ke Keena Mai o Ka Ahahui o Na Pono Ilikini Qertrude Bonnln, Charles H. Fabens, Matthew K. Snlffen

He Manao Na Ka Loea Olelo mai la kekahi loio kaulana o ke kalana o Creek, he k&naka nona ke kulana i loaa ai ka iko i kana īftea e kamailio ai, ia makou penei: "0 ka pilikla nui iloko o ka hana hooponnpono walwai' aia ia iloko o ke keena o ka lunakanawai o ke kalanā? Hoohana lakou i keīa hana ma ke ano he hana polikika. Aole kekahi loio iloko o ke kaona e lawelawe ana i ka oihaim loio me kā hoopono e hiki e komo īloko o kel'a hana.! He kuai ke kanaka i na hihia nunui, Ianei au no umi ma-| kahiki, aole i loaa ia makou kekahi lunakanawai hoopo-' no iīoko o kela inanawa. Pehea ia e hoohanaia ai? Ina! he kahu malama nui a he hoaloha au no ka luna-; kanawai a he makemake oia e hookohu ia John Doe i kahu. Hiki iaia ke olelo mai ia'u, 'e olelo oe ia John Doe e hookohu no au iaia ina oia e uku mai i elima kaukani daIa. I ka wa e hookohuia ai o Doe i kahu e hoi koke mai ana kana mau dala he elima kaukani—a oi wale aku. Pinepine na wa i koe i ka poe no lakou na waiwai i koe wahi mea ole ai mawaho ae o kahi mea uuku e loaa ai ke ola kohu holpholona ana mailoko mai o ko lakou mau waiwai nunui. Aole he alahele e hookikina ai i na lunakanawai e hana pololei." Apuka Ma Na Kuai Aina I ka wa e hooliloia ai kekahi aina i hooiliia, hookohu ka lunakanawai o ka aha o ke kalana i kuleana i Papa nana e kau i ka waiwaiio o ka aina, me ke apono mau ia, me kakahi hoopaapaa ole ia, na mea e waihoia mai ana. Hanahoomeamea ia ka nanaia ana o na moohelu o iwakalua hana e ae ōla ano, mai na kalana like o!e mai. E hoike mai no ka hopelka ina aole i hanaia kekahi ohumu e aihue i ka waiwai o ka poe Ilikini i hpoiliia aku ai ka waiwai, aia no nae he hana kalaina kolohe e hoopilikia i na keiki oo oie ame ka poe naaupo.

"Penei kekahi hihia. Hoolilo o Lucy Carney, he Ilikini Chicksaw, me ke a,pono ana mai a ka aha o ke kalana o Pontotoc, he 154.45 mau eka aina no $1600, a ekolu la mahope mai, hiki iho la i ka mea i kuai i kela aina k6 aie mai kekahi hui mai i ka huina o $2100. Ma kekahi olelo aaia> aole he hoaie o kela oi aku mamua o kanaha pakineka o ka waiwaiio, he $73,000 ka waiwaiio 0 keia aina; eia no pae, ua hooliloia ia, me ke apono ana mai o ka al,a np $1600 wale no. He Iwakalua mau hihia 1 like loa me keia iloko o keia wahi kalana uuku loa, a ua hiki ke kakauia he moolelo maluna o kela ame keia pakahi o lakou. He pono e ike houia o ke aponoia ana o na p'alapala kuai o'keia ano e ka aha o ke ka,lana ua paaia me ka hiki ole ke hoohalahalaia i na aha maluna ae.

Na Hooilina Hiki Ole Ke Kokua Ia Lakou īho He puupuu hou ka i ku'iia i na kuleana o-na Ilikini e ka Pauku 2 o ke Kanawa.i o Iune 14, 1918, e olelo ana: "O na aina o ka poe Ilikini koko piha o kekahi o na Hanauna Naauao Elima ma keia ke hoihoiia nei ia ma,lalo o na kanawai o ka Mokuaina o Okalahoma, e hoomaopopo ana no ka mahele ana aku i ka. waiwaipaa. O kekahi aina i waihoia no kela ano hana 1 ka Ilikini koko piha, a hooliloia aku paha iaia ma kana koho ana e lawe ia mea no ka waiwaiio i kauia, e kaa mau malalo o na kaupalena ana maluna o ka hana hoolilo a,na ame ka auhauia i kauia mamua o ia maheleia ana. Ina e kuaiia malalo o kekahi olelo hooholo a ka aha a i ole mahele ana paha e hanaia no ka hoolilo ana malalo i ia mea i hiki ai ke hookuuia ka aina i hoakakaia mai na kaupalena ana apau o na ano apau." Malalo o kela pauku, ua hiki loa ke hanaia ka, hana hoopilikia nui ia hookahi a oi aku poe hoo'ilina Ilikini i na aina hooiliia, F< olelo kakou he eono mau hooilina i kuleana iloko o kekahi apana aina makemake nui ia, a uaj makemake kekahi haole e kuai ia mea. Ēlima o na hoo- . ilina i ae e hoolilo, aka aole nae he makemake o ke ono. Ua hiki i ka aha ke hookohu i mau komisina na lakou e kau i ka waiwaiio o ka aina; alaila e haawiia aku ia i ka hooiiina makemake ole e hpolilo no ke kumukuai i kauia. Aole ana dala e kuai a.i ia aina, nolaila ua hiki i ka aha ke hoopuka i kauoha no ka hooliloia, a e hookikinaia no ke ono o na hooilina e lawe i kona kuleana elike me ka w&iwai i kauia, mailaila mai e hoolaweia ae ai kona hapa o na hoolilo, na uku loio ame kekah mau hoolilo e ae. O ia mau aina.no ka maheleia ana, he lawe mau ia mai iloko 0 na aha apana, aole he hoikeia i ka lo|o Hpoponopono Waiwai Anielika, a e hookikinaia no na, hooilina e lawe i ka huina e haawiia mai ana e ka aha, me ka nana ole i kona kupono ame ke kaulike ole. Mahope mai hookomo kekahi lunamakaainana o Okalahoma he pila kanawai e hoamana ana i nā Ilikini ekolu hapaha koko o na Hanauna Naauao Ēlima e hoolilo 1 ko lakou mau aina keu wale mai no, Ua hiki no ke kohoaa aku keia mea, o ka poe pakaha no lakou na oiiu i hookalaia a oi ma ka pakaha ana he mau kaukani o ka poe koko huikau mai ko lakou mau aina mai i hookaawaieia ai na kaupalena ana, ua kaea lakou i ke kali i ka pau aku o ka poe koko piha i ka make, a e nana ana no ona mau waiwal |aa wale mai me ka oluolu. . Na Kahu Polofe»a O ka j*of kahu polofesa he papā ia i ikeia aku a aneo

ana ma ka lepo o ka mokuaina hookahi— I kekahi manawa aole he palpua o ka iia waiwai hiki ke waihoia iloko o ko lakou mau lima he hana waiwai nui loa ia o ka pomaikai, ahaolelo hana waiwai nui loa ia o ka pomaikai IfoTfrgjjcfl ahanlplA o .Okalahoma e ke'ake'a e olelo ana aole "e hookohuia Kefeahi keiki oo ole a mau keiki oo ole palia, a i ole mau kanaka paha, he mea, i ka wa o ka hoolohejtlpMj£ o ke noi no ka hookohuia mai, he kahu oia no mawaho ae o kona ohana ponoi a pilikokō paha.'*

Malia ua hanaia keia haina mamulī o 0 kfe poe pololi no na mea maikai, aka aole ia me e hoopakele i ka poe Ilikini. Aka me na ua hiki i ke kahu polofesa ke lilo i makaainana alakai, a īoaa ka hale nani, me ka okomopile kumukuai nui r a iioho iloko o ka waiwai. He makaala ihau lakou, a aolC&ali a kaheaia mai e ka Ilikini. O ka. ikeia no o ka ail§," !luna o ka mahele o kekahi Ilikini, o ka: wa koke no ia a polofesa e waiho koke aku ai i ke noj[ iloko o ka aha g hoolahaia ia Ilikini he kanaka hupo oia he ka I naW|pytlfi)H) a noi e Hookohuia mai oia i kahu. Fe oiaio, he makemake ko ka aha e "hoopakelel" i ka Ilikini, aeia mai la kela noi me ka hala ole. Aia paha ma kahi o eha Tta aka;ni o lakou mai na kaukani kakaikahi ahiki i na,roiJ]tsjia. He malama mau keia jjoe pakaha he buke o na la hanau i hiki ai ia lakou ke ijce i ka wa e oo &t,ō na keiki oo ole no lak<M na waiwai T (s oka manao oia oia ka hookaawaleia o na kaupalena aha maluna o n& o ka poe koko huikau). Ua ikeia lakou ika hele ina kula aupuni Ilikin! e ike ai i'na keikl 00-ole, a olelo aku e haawiia aku ana ia lakou na makana o na uwaki gula* a i oli kono aku la e hoi mai i ko lakou baau home e noho a| xn.ahope 0 ka haalele ana i ke kula, ai i ole i .ka piha ana o na makahiki e oo ai. I kekahi ma'u manawa. ua aeia a!iu keia kono "e helfe mai iloko o kuii lumi hookipa/* aka ma kahi 1 paonioni iwaena o ka poe pakaha he hahana loa, a ua kokua mai ia e hookaakaa l na maka o ka poe e piliMa lalmana: J . \ h' | Eia no nae, ua manaoi<fia o ka, hana k,ahu j>olofesa, Ihe hana pomaikai nui loa ia; aua ike makou i kekahi je pUi ana i kekahi kanaka oleioia oia ke Atii oka poe Hana Lama i haalele i kela hana i manaoia he hana pemaikai nui loa a komo aku'iloko o ka papa o u& kahu. Malia paha ua manao oia ua oi aku ka pomaikfci o ia hana mamua o ka hana mua me ka maalah! pu! * O ka maa mau he loio ko kela ame keia i hoolimalima mau ia ; ao mai paha i ka nui o kana e hana ai a ku ao i ke kanawai. ; r ; Ua manaoia ina he hoopono ke kahu me aola he hoolimalima mau ana i ka loio. īoa na loio iloko o Okalahoma Hikua, a e t ola ma kekahi ano! t v) . » ;