Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 49, 12 April 1934 — He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika

Ua Hoomanawanuiia N& Inea Ame PHikia He Nui; Pilipu Na Haumana Naaaao o Na Kula Nui Basil Mathew* ■

MOKUNA .VII ; MA KE ALAHELE O KA WAA AME lfA ULULAAU I ka hai ana o Livingstone ia Sekelet|i he makemake kona e loaa ona alanui e hele af a puka i ke kai kahea aku la ke alii he kanaka pieho, he kanaka i ano like me ka Ilikini o Amelika Akau, he kuhikuhipuuone, nana e hooholo mai ina paha e pono iaia e ia Livingstone, Akoakoa mai la na kanaka ano nui o ka apuni, oiai o Livingstone ame Sekeletu e noho ana iw'^aenakonu, "Aia ihea ke kauka haole e aria ia oe?" wahi| a kekahi kanaka elemakule i ninau mai, "E la.we ana: oia e kiloi ia oe. Ua hihono e no kou aajb|i me ke koko.": Aka o kekahi poe aku kokua lakou i ka nianao e hele me oia hoi ke "kauka," elike me ka ,lakou i kapa ai ia Livingstone. Hookuu lakou he iwaka|uākumamahiku poe kanaka e hele me ia e hali i na e kokua iaia. Ina i hookikinaia o Livingstone e uku.i ka poe kokua iaia elike me ka poe apau e lawe ana i poe kokua me lakou, ina aole i hiki iaia ke hana i kanalhana e hele ai: mao a maanei o kela aina nui akea launa ple —no ka mea uuku loa kana dala. Aka o kona njana kamahao o ka hana ana a hilinai mai na kanaka iaia ua kokua nui loa mai ia e loaa iaia na kanaka hali ukana hiki ke hilinaiia—no ke aloha wale mai no. .

Nolaila hoomaka aku la o Livingstone, ame kona mau hoaloha Apelika e hele ma ka lakou hua|kai hana nui e huli i alanui. Waiho iho la oia i kona k;aa pipi malalo 0 ka malama anā a Makololo ma Linyantr.J Uapai kekahi kanaka he pahu kini i piha i ka īole, o kekahi hoi lawe oia 1 ka Livingstone pahu laau lapaau, a ,o kpkahi hoi lawe i kana mau puke—hookahi oia mau puke' o ia kana Baibala—a o ka ha o ke kanaka iaia na pono lioolele kii ana. Na kekahi poe hoi o lakou i lawe i ka halepe'a uuku, i hanaia me ka ili hipa, ame kekahi mau liilii e ae, a 0 kekahi o na mea paahana a kakou'i mua ai. ua a'o oia ika hoo-hana ia mau mea oiai t o|a m*iliyaa oka moku George mai Pelekane mai. Aole fgkahi 1 kaahele ma kekahi huakai, loihi uuku loa o na mea e pono ai o ke.ola ana; nak.e o I+ivingstone o ka "1010 ame ka hoomanawaiiui" ia§a walwai nui loa ma ke kaahele ana o Jceia ano.| Alakai ke alii Seke!etu ia lakou i ; Chobe, h<i mana oka muliwai Zembezi he wahi i pHpi. i r na holoholona hipopotamu. ona hipopotamu i |ie poe makemake ole i ka wahine, ho ino loa lakou, a he ahiu me ka nui oka huhu. Ike o Livingstone he \v;aa i wawahiia a weluwelu liilii e kekahi o keia $no hipotptamu, a o kekahi h'oi, alualu i kona poe kanaka, aka no nae lakou. Huli hoi o Sekeletu i kona ike ana, ia Jjivingstone ame kona poe kanaka ua kaa i kahi o ka a pau hoi ike kau maluna oko lakeu mau waa. p"a ikeia ka nui 0 kona makemake ia Livingstone ma kona Jiaawi ana iaia 1 kona waa'ponoi. Aia lakou i hele ai ijaa ka muliwai a kipa ma na kauhale ike iho la oia ua hoopna o Sekeletu i mamua no lakou, e o]elo ana; "Aole e pono o Nyaka e hookuuia e |pololi." Pakika aku la ka holo ana o.ko mau waa ma ka Chobe ahiki i kahi i hui ai ia me ka mu)Uwai nui Zambezi. 0 ka hoe ana ma ka hema hoe iakUila lakou imua 0 ka wai e iho mai ana, no ka mea he kahe k.ela^muliwai 1 ka hikina o Apelika, a e imi ana o ,Livizjgstone i ala e puka ai ike kapakai komohana. Emo oie Ipea aku la oia i kekahi kauhala nui o ka poe Maikololo, i Ikapaia ka poe Sesheke, Noho oia malaila no kekahi mauj la, a pinepine

na manawa ana i hai aku ai i ka olelo i na kanaka eono haneli ma na kapa kiekie o ka muliwai malalo o na malumalu o na kumulaau Kamele ooi. I kekahi o keia mau anaina, ike o Moria»tsane i kekahi poe opiopio e hoomakaukau ana e lole i kekahi holoholona aole hoi he hoolohe mai i ka haiolelo f ku oia iluna a hoolei i kana kookoo i ko lakou mau poo i hoolohe mai lakou. Mahope o ka haalele ana ia Sesheke, pii lakou ma ka'muliwai Zambezi no kekahi mau la lehuleehu. Ē kamailio kakou no lakou maluna o ko lakou wa iluna o ko lakou mau waa no hookahi la, alaila hoolohe i ka moolelo o na mea kupanaha i ikeia ma kela huakai ioihi. r Ala o LiVingstone māmua o ke kani kna o ka hola eli«ia o kakahiaka mamua o ka puka ana mai o ka la. Ikeia halii mki o'kā ohu keokeo 'nialuna ae q ka w.al o ka M&liwai. Loheia aku ke kakani mai o'na laau. E hoa«isflrkeKahi kanāka i ke ahi me.ka laalaau a hookau he ip« ki maluna oia ahi. īloko o na minuke pokole honiia akn ke ala mai o ke kope ana e kuke ana, a inu na poe ia mea fnai na eke ili mai a 1 ole mai na pola mai. ] Hoopiha koke aku la na kanaka i na waa a emo ole holo aku'la lakou no ka hapanui oka la. Ma hai oka muhwai ikeia na manu ona ano like ole. ona manu kiekie ai f a e noho ana lakou ma ke poo 0 kekahi poomoku kumulaau,mē ke kani ana mai "Wa-wa-wa ia lakou e hoio ae ana. Ona manu aloha liilii omaomao, me na poohiwi: hulu melemele, hauwalaau mai la lakou, i na manu king hoi e lelele ana me ka mama lua ole me he uwila Ia maluna ae oka wai. Maluna ae iloko o na ko-wa eku mahe ana a oni ole ana kekahi manu nui e nana pono ana ilalo i na i*a liilii e wae ana i kana i'a i kupono i kona makemake ame ka ono a kona puu.