Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 4, 24 May 1934 — He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika

Ua Hoomanawanuiia Na Inea Ame Na Pilikia He Nīii; Pilipu Na Haumana Naauao o Na Kula Nui r Basil Mathews

Ua ma'i loa o Livingfttone me ka piwa, aka poina oia i kona ma'l iloko o ka minuke o' ka pilikia, huīi ae la, a hele hikaka aku la ma k.e ala e hiki ai i ka enemi, imuhi ae la i kana pupanapana, ana i ki mua o!e ai i kekahi kaa hoomaka'uka'u aku la ike alii me ia mea. Oko Liviiiggtone helehelena koa a maka'u ole, ame _ka nanaina 0 na wahaeono o kana pu i hoopololeiia aku iaia, ka mea nana i hoohaalulu aku i ke alii me ka piha pu i ka maka'u. "O! i hele wale mai nei no au e kamailio ia oe; o ka maluhia wale no ko'u makemake," wahi ana i p-ane mai ai me ka haalulu. Nana lakou i ka pu a ke alii a ike o kona ki koke ana mai no ia i na poka ia lakou! "O makou 110 kekahi makemake i ka maluhia," a Livingstone; "ina oiapuno ko oukou makemake, alaila e hoi nui i ko oukou w s ahi." "He maka'u au o ki mai oe ia'u mahope mai o ko'u kua," wahi a ke alii. "īna he maka'u kou ia'u, aole o'u maka'u ia oe," wahi a Lftnngstone. a huli mai la kona kua i k<:> alii a kau i kona pipi. Hauoli loa ko Livmgstone poe i kela hopena a hoomau i ka walaau leo nui ana kekahi i k<>kahi me he kamalii la, me ka olelo ana, aole i kana mai o na hana lfupanaha a lakou i hana ai ina aole i hoor.au o Livingstone 1 ka hakaka. lEahope koke iho *o keia halawai lakou me kekahi kanaka e alakai ana he ewalu mau wahine Apelika u'i i oopaaia m'e ke kaulahao, e lawo ana ia lakou ke kuaiia no ona )mail niho elepani. He wahi keikimaine kauwakuapaa liilii i ma'i a loihi loa a wiwi no kona mau makahiki, huli ae la mai ka auna kauw'akuapaa n;ai iloko o ka ululaau. Huli o Livingstone ame kona poe iaia he la holookoa, aka iaole hiki ke loaa oia ia lakou. Ua hiamoe" no paha oia lloko o ka ululaan, a 5 ke ala ana ae, ua auwanii wale ifcū nō ahikli kona hina ana ilalo. "Ga .tia aa pelu 1 " ("Aole ; o lakou puuwai"), wahi a na kanika 'Makololo.a Livingf;tone i olelo mai ai mc ka kalepa kauwakuapaa, | Hoomau lakou i ka hele ana, e ae ana i na muUwai e holo aiia 'no ka akau a komo iloko o ke Kongo, a e hele ana maWaena o na ululaau nunui akea i piha a paa pu me na meaulu kolo a a 'oolea. a hele kekahl kanaka mamualne ke koi e okioki i loaa ke alanui e hele ai. Holo kikekee ke alanui ololi mawaena o ka ululaau. mawaho ae o na kumukumu o na kumulaau nunui e hihiia ana maluna ae o lakou a pouli paele ka hele ana, me he mea la e Jiele ana lakou ilalo loa i ka papa-ku o ka moana. Aole he mau holoholona nunui oloko o keia ululaau—aka he iole liilii wale no ame na moonihoawa. Makemake nui loa o Livingstone e hoi i ke kae o ka muliwai Zambezi, kahi nui o na holoholona. I ko lakou hiki ana ma kahi he umi mile o ke kapa oka muliwai Kassai—he mana niii oka muliwai Kongo— Koi mai la ke alii, Kawawa, i pipi, pauda pu, pu, ame kekahi kihei—a i ole i kanaka nia ke ano i kauwakuapaa. ke'ake'a no au ia oe mai ka hele ana mao o ka muliwai ina oe e hoole i ka haawi ana mai i keia mau mea/' wahi a Kawawa. "Ke hoole nei au," wahi a Livingstone, ka mea hiki ole ke pulapuia. Alaila holo aku la ka poe kanaka Apelika o Kawawa e kii i ka lakou mau pana-pua, ame na ihe me ia mau moa e pepehi ai ia L"slngstone ame kona poe kanaka. make ko Livingstone poe e hakaka, aka olelo aku oia ia lakou e hapai iko lakou mau puolo a e hele, Uooko lakou 1 keia olelo a hele ka poe apau iloko o ka ululaau, i ka poo o Kawawa e nana m&i ana ia lakou aka aole nae ki mai. I ko lakou hoea ana i ka muliwai Kassai ike aku la lakou ua holo mua-eha o ko Kawawa poe a haawi i ke kauoha e hHble mai i ka hele o Livingstone ma ma ko la% kou aina. Ua lawen ka hookahi haneli i-a ke akoa 0 ka muliwai a he hohonu loa. Manao o Livingstone e au a kaa ma kela aoao i ka wa e kaawale ai o ka poe o Kawawa. Aka mahope o ka poeleele, hele o Piteahe, kekahi oko Livißgst(ne poe ka naka ma ka'e o ka muliwai a iko i kahi 1 hunaia ai 0 ka waa, a hoihoi mai ia mo|r a kn poe ma kela aoao. hoihoi hou i ka waa, me Kokal.i niau pupu iloko ma ke amo e hoike i ka manao maikai. a au hoii ahiki io Livingstone la. Hoaunioe lakou ma ia wahi—oiai no nae aole hiki i ka poe Apelika ke moe n ■ kokah' manuwa, no ka mea, hoomau lakou ika akaaka i 1 •* helehelena 1 Kawawa 1 kekahi kakahiaka ae 'ke iko o>';. ; !:a mea i hanaia. "Ah! h-e poe ino maoli ouko';*" wahi a ka leo i pa'e mai kekahi aoao mai 0 kn niu'iwa! mai i kak.:hiaka ae mai kekahi mai o na kannka o K : ia Inkoi: i ike nuu ai !a Livlngstoīie ma e hele ana. "A! maikai oukou," wahi a Fit«ano i u-wa mai a|i

kua pu ia eka nu| ae o lakou. "Ke hoomaikai aku uei ma-' kou ia oukou no ,ka haawi ana mai i ka waa!" Hoohauoliia' mai lakou mahope o na mile lehulehu o ka naku hele a|ia iloko o ka ulula&u poeleele 1 ku puka, ana iwaho a ike | ka wai o Lolvo Dilolo, me na nalu e hai ann ika aekai. Ika haawi aiia ike good-by ika Haku, DiIo!o, he alii nuj momona p-ilia hauoli, hele aku la lakou imua, a hooh«uo|i hou ia 110 t ka hoea ana iwaeua o na lahui hoaloha o \i\ poe Zambezi, O na wahine' apl\u o Liboj ta s ke kauhale raus o SekeJetu a lakou i mai ai 4 liplo mai la lakou iwaho me ka alaau leo nui, ana, e hula a e koani anu ina laau Ja la-, kou i hookokoke| mai aL E knla ka poe hoonohonoho akua o keln p» % e \ olelo ai ua rsake o auie kona poe: eia nao, eia ae lakou ke'hoi hou mai nei, a—iloko oj k» nui o na pUikia ame ka piwi—ke ola nei no n& k&uak& apau he iwakaluakumamawaM.