Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 13, 26 July 1934 — NO KA MAKE ANA O KE ALII KAMEHAMEHA I. [ARTICLE]

NO KA MAKE ANA O KE ALII KAMEHAMEHA I.

A lele ka hanu oke Alii, komo mai la .<■ Kalanimoku iloko o ka hale-aina a kk uoha aku ]a ī na ,)0e al>au e nuhi» ana e puka aku lakou iwaho. Aia iwr->na o keia poe, h<? eīua mau elemakuk, he hookahi i ■puiea iwaho a hookahi i hoololohe iho mamuli o ke aloha p;t imako i ke Aiii, ka mea nana i malania iaia me ka mail ti i na la i hāia. Ona keiki pu kekahi .i pau ike kipakui».

Komo hou mai la o Kalanimoku iloko o ka hole-moe a ua kukakuka mua iho la:nae na Alii, a h(- hookahi o lakou i hoopuka ae i kona njianao, a oia keia: "Eia ko'u manao e ai-maka kakou iaija nei." Pane o Kaahuimanii, "Malia o kona kino aole ia na kakou?" O ka mea maoli i kulēana, oia no kona hooilina. 0 ko kakou kuleana waje no, oia no ka ha|iu,— -aka, ua lele '<ona hanu, a no kona kino, o Liholiho wale no ka mep nar,a o hooponopono. ■. i. - Mahope iho o na kukakuka ana, lawe oaia aku la ke kino iloko o ka hale hool|aa no ka malama Mna i na hana haipule ake kahuna ami ke Alii. Oka inoa o keia Aha, he "Uko." Kaiuaia akii la ka puaa no ka mohai ana, a hoomanaia aku 1a ke kino make i lilo i akua. A o ka mapawa no (a o ke kahuna i kamailio aku ai imua oka Moi ame na Alii, ika i ana : K>.' hoike nei au ia oukou i na kanawai e inalamaia ai e pili &na i na poe e mohaiia ai ikawa o keia kino e hunakelei?. ai. īna e loaa ana hookahi kanaka maimua o ka nee ana o keia kino; alaiia, ua lawa no i hookahi T ka haalele an« i ka hale, i eha ka lav/a. e ulolohi ana'ka lawe ana i ke kino i kpna wahi e hunaia ai, alaifa, i umi; a i ka wa e waihoia ai ma kona lua-pap, alaila| i umi-kumamaliina. E hoomaka ke kapu i ka la apopo, a ina e lohi ka mohai ana a hiki ia manawa, ālaila, e make na kanaka he l:anaha. No keia ae la i ui m'ai ai ke kahuna nui. o Hewahewa i na alii, i ka'i ana:! "Mahea aku kahi o ke Alii Liholih x o e noho ai?" Pane |mai la lakou : "Mahea hoi. He mea pono e hoomaopoph otikou i keia mau mea." A pane hou ke kahuna: "He elua wahi kupono a'u e manao nei; o ka mua, i Ka-u elua, i Kohāla." Hooholo iho la na AĪii i Kohala ke Alii I.iholiho e noho ai ano ka mea, oka hui i& o' nā 'kanaka. A pane hou ke kahuna: "O keia ae la na wahi kui'ono, aole he hana pono i ke Alii e nphd i Kona nei, a no ka mea, ua haumia. A hooholoia aē la pela; a.eia tce wehewehe loa ae nei kai ao ia manawal. ' Ma ka manawa o kaj„ laweia kino no kahi e kanuia ai, ikē māi laina kanaka, 0 lakou Alii, a hoomaka mai la la%»u e ■•' Ma ka manawa oke kino i nee ai maiJfln«Kßi. "no kahi e kanuia ai, nona ka o liala-, wai iho ia ka huakai me kekahi a kupouli

ka noonoo no ke aloha i Ke ahi, m iiuua u m* Am e \ ap ā nei i I:e fe»o-nriakc ° makemake e make pu me ke AliipW|<t* k a ke la ke aloha a hanini māwalio e hiW^RaU<^Kom awanui iho i ka Ua mea o ka iuuluu ; ' 1 i ke Alii i make. Pale, ae la na e has&rtainE[jHßtu make. Ua pinepine ka hoao ana o keia makemake no e moe pu me ke make; ole nae ia ke hookoia. O Keamahulihia ka O kalaimoku pu kekahi i Ome pjf me ke s Alii; aka, ua kaohiia mai ia manao ana e Hookio, kekahl 0 na aialo o ke Aiii make. ■ I ke kakahiaka, mafiope iho o ka make ana o ke Alii Kamehameha, haalele iho la ke Alii Liholiho ame i kona poe kānaka no .Kohaiīa elike me na liiihikuhi a ke kahuna no ke paie ana i ka haumia elike me ka mea i kuluma ina kino make. ljl'a ia manava, ina "8 make ke Alii, ua haumia iho la ka aina, a o ka manawa ia e huli ai ke koena,o na ohana Alīii i wahi no lakou e noho ai, ! ahiki i ka wa e holeholeia jai ke kino, a wa-hiia na iwi a paa pono. Ika pau ana, iho la ka manawa e noa ai -a pau no hoi ka haumia. Inji he makaainana ka mea i make, alaila, o ka hale wale no ka i haumia, a o ka pau ana mahope m o ka nalo ana o ke kino. O keia ae la maluna na kanav ai o keia lahui e pili ana i ke ano ame ka malama i na kino make o ke Alii ame ko na makaaināna ma Hawaii riei iloko o ia mlu la koli'uli'u i hala wale aku. I ke kakahiaka o kb Liholiho holo ana maluna o kona waa no Kohala, kun|iakena iho la na Alii ame na makaainana, ua uluahewa na hana. he ano ahiu maoli na hatia a ua haiā loa akui mawaho o ka palena kupono ! o ka noonoo o ke kanāka ; Hana iho Ia na kahuna i ka 1 lakou me ka pule ana e make ka mea nana i lawe i ke ola o ke Alfi, a no ka mea. ua manao na kahuna, aole o Kamehamejna i make no ka ma'i, a i ole. make elemakula paha. Ojlai na kahuna e kukulu ana i ka lakou mau laau me ka|epa e pulelo ana maluna iho, komo mai la ke Alii o Keeaumoku, ko Kaal umanu kaikunane iloko. ua ona, ahiki ole maoli iaia ke hoomaopopo iaia iho, o kona hopu aku la no ia i na laau kapu a na kahuna anaana i kukulu ai,| a pau iaia nei i kiolaia iwaho. A mamuli o keia mau hanaiwawahi i ke kapn, ua hoohuoi iho la na kahuna, aole he ® ae * mak<* Ka ~ lari Kamehameha; aka, i make no ia Kaahumanu. Ua lih» 0" Kaahumanu i na ka)iuna mahopo m.aī i mea hoowi»hawahaia, |