Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 20, 20 September 1934 — He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika

| l?a Hoem&naw&nuiia Na Ine» An,* Na PilikU He z N«ij Pilipu Na Haumana Naauao oNa Kula Nu! : „ Baail Mathews

sfa kahi kokoke i kauhale, e hele ana kekahi kanaka iii keokeo (haole) ma ke poo o kekahi huakai a na kanaka Apelika e hahai ana mahope aku. Ma kona aoao, e hele ana kekahi kanaka nekelo nui e paa ana i kekahi hae i wehe oleia 0 Amolika Hii'ipuia. Ua hele ka haole he mau kaukani mile e h'ili īa Livingstone, nona ka honua holookoa e kali ana 0 ka lohe aku i kekahi moolelo e pili ana iaia a lakou i kali loihi ai no na makahiki he lehulehu. Ua hala loa aku ke pihoihoi 0 kela kanaka .Amelika inamua oka mea hiki ina olelo kf hai. Heaha ka mea a*u e haawi ole ai," wahi ana mahope mai, "no ona hoohoaloha liih'i iloko o ka ululaau kahi a'u e hookanaaho ae ai i ko'u hauoli ma kekahi ano ole — a huli ae iluna a ilalo a i ole oki ana paha : na kumulaau! Awiwi ka-pana ana: a ko'u puuwai." laia i hele aku ai i ke kauhale, ike oia i ke kanaka; ana i huli ai — ia Livingstone ke kanaka huli alahele. "la'u i hookokoke aku ai iaia ike aku la iaia ua ! haikea, a he nanaina luhi kona me ka nawaliwali, a he' umiumi hina maluna ona, a he papale ano bolu kona me ka lipine gula i ano ahiahia me ka pohai ulaula ma ka iihi, he kuka puliki ulaula me na lolewawae ahinahina kona e ahahu ana." He ake nui ko Henry Morton Stanley, ke kanaka Amelika opiopio, e puliki aku ia Livingatone me ke aloha, aka ku iho la no nae oia, a hele pololei i la, a wehei i kona papale a olelo aku la: "O Kauka Livingstone keia i ko'u manao?" "Ae, M wahi a ka pane, me ka mineaka oluolu, a Vv'eiie ae'la i kona papalekapu. Ao!e oia i ike i kekahi helehelena keokeo no na makahiki loihi. Puliki lima laua — ke kanaka Amelika me ke kanaka Pelekane iloko 0 ka waenakonu o'Apelika Waena. Malalo 0 na kaupoku 0 ko Livingstone wahi pupupu hale i haawi aku ai o Etariley i kekahi eke leka mai Ene-I lani mai —ka mua loa i loaa iaia ro kekahi mau maka-! hiki. Lawe ae la o Livingstone hookahi a elua ma ka limakakau mawaho 0 ka wai-hi, a waiho aku 1a i na leka mai na luna aupunl ame ka poe naauao mai Ml'!ta wehe' ole iloko o ke eke leka. ae la kona%jīle¥ieJena_j a malamalama iaia i heluhelu ai ia mau lelka. He inau leka ia m&i kana mau keikl mai. . . * xiv * KE ALAHEI/E lIOPE I ka noho like apa ma ka aoao o kekahi malalo 0 ka lanai 0 kela hale ma Ujiji kamailio na kanaka. "Ua lawe mai la, ee ia'u he ola hou/' wahi a Livingstone i kuawili a kuawili hou aku ai. ai oia elua wahi aina uuku ana 0 ka !a: ano ai oia eha ai maikai an& oka la. Aka oia elike me ka akaaka ana a ke kanaka kmo ola maikai mai ke poo ahiki i na kapuai wawae," ikeih aku la ka olioli e kiei mai ana mai na kihi mai o kona mau maka iaia i hai mai ai ia Stan-

!ey i iia mooīelo liooni puuwai o kana mau huakai heW maluna o ka lepo o kela aina i piha i na kanaka pekana a pouli o na hana.

Alaila ku ae la laua, i ka Ia e napoo malie aku ana mahope o na kuahiwi mao aku o ka loko, a hele wawae aku Ja ma na kapa o ka loko, e hanu ana i na ea huihui e pa mai ana maluna mai o ka wai a nana i na nalu ame na e po'i ana maluna o ke kapa keokeo mania. Malaila hoike o Stanley ia Livingstone i kona kelekalapa kokeia a kaupha ia mai e hele i Apelika Waena, me ka nana ole ana mai e James Gordon Bennētt o ka Herald Nu loka,

i ka nui o ka lilo, aka malalo o ka lakou mau hoolilo ana apau e huli a loaa o Livingstone ina eia oia ke ola nei. Akaaka laua a kamailio hou iloko o kahi makeke o Ujiji, e hai ana l ka laua mau huakai ia laua e nana aku ai iwaho maluna o k» loko wai dala. He pohai lepo ki* miea nana i hoike mai i kahi o ka pu-a kao ame ka pu-a o na pipi e ho-aia ana iloko o ka makeke; oiai mai na

waapa mai ma ke kae o ka loko ! hele niai ai ka poe !awai'a e hoolilo ika lakou mau i'a i puni. Hooliloia na paila niho elepani, ,na le pupu, ka paakai ame na huaai £ na wahine Apelika puni valaau nui v. ale me na kane e ku wale mai ana no, e hilinai ana malutttt o ka lakou mau ihe, oia na kamalii e holo ana iloko a iwaho, e hakoko ana, e paani ana, a e ai maia ana Holo laua ma ka loko 1 kekahi la maluna o kekahl waa nui, i kalaiia mailoko mai o kekahi kumulaau mvula nui ( me umikumamaono poe hoe waa, me ka nui o kft'loU ame na pupu no ka laua dala. lluna oka malie uliuli oka hohonu o ka loko, oili ae la k» Mpopokamu e hanu ai t ea & puhi mai la ma kahi e kokoke ana i ka waa, alaila luu hou ilalo, "me he mea la e paani pepee-akua ana." I ka po pae hou o Livingstone ame Stanley i kula, a kukulu i halepe'a a hiamoe, a i ke ao ae, kuu hou i ka haiepe'a, Ma na kaikuono maikai o Tanganuika ike laua i na kanaka Apeiika e lawai'a ana mai ko lakou mau waapa mai mamua pono iho no b ko lakou knuhale pumehana, me na mala meakanu maemao ame na aina mahiai maialo o anaalu pun nani. Ma ka aekai auau na kamaiii uiiuii « hoopaki i ka wai a hoe me ka ikai!& launa oie ame ka maka'u ole. me na makuahine e r>.anft ma! *na ta lakou. m ; .., j