Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 23, 11 October 1934 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

1 MOKONA 1 !) KkkīPi <( He mauāo ko'u, h|ff kupaa io no na kanaka elilee ko ka moi poe kanakiii; aka poo kanaka lili &eia i ko lakou kuokōa, ka :>ocl, in ■ e kueia.ia mea. e paio no ahiki i ko lakou koko hope'loa," I 0 keia na, olelo i hoopukaia e kekahi hoa o ka hale [ kaukanawai o Pelekaneoiiii oia e paio ana me ka ikaika' j no ka mea e.pili ana ina kanaka iloko o Amelika A- ; I kau | j No kekahl mau m'akahiki he ■umi'kumamakolu o Enelani mau puulu kanaka! e noho ana. ma ka r.ekai nva\vaena o Canada arne Florifl|a, I klPrnakīihil;i ma o ko kuikahi mahop omai o ! ke kaua :v kn Palnni mi> na Tli~ kina. palaha rku 1a kona! poe a hala mn kn hapanni o !■ Amelika Akau. Oiai ua |haaheo launa ole o Ein'lani no • nu uu'i. o Kuna poe aina ua .k<;kua na kanak.-i o ia mau aina aina e lanakila oia ma ke kaua me Palani, huohana iho la ia ina mea malihini e h )ike al i kona hoomaikai. Elike ' rr.o kokahi mail lahuī ahiKai e ae o Eprona manao ia 'ua ' waiwai maoii na aina me ; ko lakou poe kanaka no ka oihana kalepa, Hookahi kumu o Enelani i 'naa ai ia mau wahi ame na kanaka, i hlik! ai iaia ke honlilo aku i na . waiwai ia lakou me ka o ka puka. Nolaila hooholo kona ahaolelo i na kana\v*u leliulehu e poniaikai ai ka poe kalepa Pelekane. | Eiike me keia, ina,« makemake kekahi kanaka o ' Virginia, he kanaka holopiua a nui ka pomaikai e kuai i loie kilika no kana wahine mai, ua papa ke kanawai iaia mai ke kuai! pololei ana mui Palani mai ia mea. Ua aeia oia e kuaii ia mea mai ke kanaka kalepa Pelekane wale mai ao, ka īpiea i hoopehu ae i ke kumukuai a mahuahua loa. Eia hou, oiai no ua ae kekahi aupuni e aku e uku iaia i ke maikai ae no kana paka a i ole laiki paha, aka e hiki iaia ke kuai i kana waiwai ia aupuni; o Enelani \yale no kahi oua i aeia ai e hoouna ia mau waiwai. No keia mau ame na kumu iehulehu e ae, manao kela mau aina e hana kaulike oleia j ana iakou. Noiaila hana iakou ika mea e hiki ai ke loaa | ifc iakou na kuiana ae. | He mea oiaio, io loa no i ka 1676 ikeia aku la ka manao kipi iloko o Virginia. Ua pepehiia a make kekahi poe o kekahi o aina ena llikpii. Noiia o Kiaaina Berkeiey e han a i kekahi hana, aka'hoole oia. U t a oleJoia e iawelawe oihana kalepa ana oiā'me kela poe Ilikini a makemake e hoomauia aku ke kulanā hoaloha me lakou. I ka leie ana o lakou maluha o ka mahi'meakanu a kekahi ioio opiopio, o Nakanaela; Bacon, a pepehi a make kona l«na, noi oia i ke aupuni e' aeia oia iTteTdaaina e aeia oia e hoopa'i i na kanaka ili ulaula. Hoole hou no ke kiaAlaila Bac.on ajne . kek.alj3 .poe-. kanaka opioi like ke koa7ime ka ikaika me koTvi' e kue Ina Ilfkinf & hoopa'iia lakou me ka ikaika loa ā i>āu'ko lakou hoao ana e hoopiiikia hou ia lakou. Aka, r:o'ka mea, ua hana a Bacon ame kona poe me ka ae oleia, hoolaha mai Ia ke kiaaina he poe hakihaki kanawai lakou/ Eia nae, ua nui loa! ka poe i kako'o ia Bacon a maka'u' ke kiaaina I kona niana. N'o mau malama paio na kanaka a elua no ka mana o ke'āupuni. Ka mua, iilo ka mana i kekahi a n|iahope lilo i kekahi ka mana o Jamestown. I ka hopena puhiia ke kauhale e Baeon i |ke ahi a pau loa, i maopolpo loa ai aoleia 4 'e hiki ke hoo- | pakele hou ike kiaaina, jka hiki ana mai oka manawa I e kukulu huo ai ina hale, kohoia he v. - ahi oi ae oka nani. Ikeia ke kapikala hou ma'ka inoa o \Yilliamsburg. oka Bacon kipi he hookahi w<jle no ia o na pilikiu mawaena ona kahaEa ame na kiaaina. He nui na hoopaapaa eae me na i ulu ae 4i no nae na kipi. Ma ka makahiki 1750 ua hooholo o Enelani i na kanawai lehulehu e hoohoihoi i na lawelawe kalepa ana me kona mau aina mawalio.. Papa kekahi o na kanawai ia lakou itfiai ka lawelawe kalepa anu me na aina okoa aku, a o kekahi, papa no ia lakou I ka lawelawe kalepa 0 lakou me lakou iho * no. | Ina i houko ponoia kela mau kanawai apau, ina ua hik? mua mai ke kaua kuloko mamua loa aku o ka wa i mai ai ia,, Aka aole l&kou 1 hookikinaia, Hiki ina aina niawu' . ke alo ;a.mau mea ma na alahele lehulehu. Elike me keia. ' Hookonio ma-lu iakou i na waiwai iloko a hoopuka ma-lu iwaho o ka aimi, e hakihaki ana i na kanawai. HoLmeamea na kiaaina me he m!ea la aole lakou i ike ia mea muq ka mea e hanaia| ana. Ia wa hookahi no, |iana lakou i kekahi mau hana ! lehulehu i makemake oleia o na kanuka makemako kuo- ! koa. No ka mea na ka moi i hoouna iajakou, manao iho 'la na kiaaina a hana me he mea la uiu ia lakuu kona ma~ na. Aka manao na kanaka ua oi aki; ka mana oko lakou mau halawai ana mamua o na kiaa ; r.a. Ua hoopiha loa aku keia mea i na kiaaina m'e ka iiiaina'a pela pu hoi me ke alii. I Oiai he mana o Palaui iloko o Amelika, ike o Eaelani; he pono iaia e loaa|iia manao o kona mau kanaka o na aina mawahp, a i ole e k<jmo mai auanei o Palani a lilo lakou ma aoao. I kf hala ana o keia pilikia, manao iho la ke Em-lani he wa ia e hookikina ai i na kanawai. iho la ia i ka manao paa e hoopau i ka lawelawe kalepa ma-lu an,a mawaena o kna poe kanaka o na aina me kek*ihi mau aupuni e aku. Koi ikaika loa ia na keena kuke awa e huli ina waiwai hoop/ie ma-luia mai.: Hiki ia lakoi ke hana i keia hana ma ka hoohana ana: I ka palapalai*i kapaia "na palapala kokua." Y t.*awi kela mau paliala i na iunaaupuni i ka mana « komo, oiii lakou e huHana i ua lialekuai apau a hala loa no ina heme noho„ IlJvi ia lakou ke wawahi i na pukakomo a wehe i na pahuloJ:. malunu vwile no • o ka hoohuoi ua hookomo ma-luia nuii' ui waiwai. lluhu loa na kanaka o kola mau atiuv «> James Oiis, o Makekukeka me ka naauoo e k|o apn i Kela niau palapala kokua t aka hoeliolo ah^ok s >lokolo u.a ku i Kaosw{*j ke!» *