Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 24, 18 October 1934 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

r f r- * ! «-- ► - O ltauA mc 1<;l Pnlanl Amo ua Ilikini, ua ha- 4 awi mai ia i 1?a po4 ona \valjii Hke ika hnmai ia takou iho. T ko, kaUa ana'ma ka iuj.no kokfthl t> kekalu,ike i ka nana aku kekahi i kt-kahi. I*a ik^Jakou ht> poe ma!kni ko lak:oti i kā hakalen a'hp alalhii naauao ko lakou, elike me WaHnekona.| Shiirk amy Pulīiam. Ua'lilo aku na kanaka āme na dala iloko o ke kaua, aka hauoH ..iKinae lakou ia lilo ana, no ka mea he poe Pelekane lakou e kaua ana no Enelani. Aule kakou o manao_i ka poe o kela mau aina he poe kipi 3akou ia manawa, i iini nui e kaawale mai ke aupiini ma)cna mai. Aoie loa pela, aka he poe aloha olaiu |nk(»u n koi i<iUe aim no i na kuleana o ka makaainana P^lek'am* T T a ho-aia ko Inkou iiiainn oka Enelani hana '■ ha«a mai ai. Hoohoio oia e irijbtlama i pualikou kumau iioko 0 Ullu iuuu $iiiU u |wacnu hoi 0 kela.niau puulu kanaka no ka hoopakele ana|ia lakou a no ka.hooMkina ana i lceja kanaka e auat|io i kekaljii mahole o kona mau huolilo. *t" ījhiki ai ke'hoolawaik na flala i makomakeia. hooiioioia ke kanawai,pooleka. Hookikina keia kanawai ina kanaka e kuai mal i na pooleka e' : kauia māluna o na palapaia aelike ame na palapala kanawai a lakou, a maluna o na nu'iiepa, k i ole e kuai a e hoohana i na palapala 1 kau mua ia i. na pooleka. p kekahi ona poolelia he kewa!e 110 ke kumukuai|a i ole elua paha keneka; o kekahi m&i ka iwa;kalua a kje kanah'ma dala. ' Hōopiha loa ia na kaiiaka me ka inaina nui/aole no ! ka auhau,—ua kaulike no īja mea,—aka no ke ano o ke' kauia ana mai oia mea. a ho ke kumu i kauia 'ai ia, 0 kekahi o na kuleana o na k<!maka Pelekane a lakou i mak<?e nui loa ai oia ka hiki e K*omo pu i hana i na ame ka aiia i. na kanawai auhau. He mea oiaioJ he mau aha Ponoi no ko ka.lahui Amdika, aka nae, aole 0 'lakou kanaka Jlōlfo o ka |ahaolelo makua, ka mea nana e hooholo ina kanawai auhau. Ao ka ahaolelo makua ka m,ea nana i hpoholo e kauīa ke kanawai pooleka a ua liooholo pu no hoi i kekahi.mau kanawai kupono ole e ae no kela poe ame ko mau wahi. Aole i ae kela poē ua kup f ono e.haawiia aku kekahi ]jtiaīikoa kumau iloko o A,#xelika ikawa m^luhia. j Hookipa ak,u la ko poe o i ke kanawai ; jPoi>ieka me he k&ymaha a Uiuluu nui loa la. Hookaniia. i"a peie o m a hukiia na hae aka hapalua o ns. pou hae. Puka la »a kue lehulehu mai na wahi like. ■apMu. Iloko ona Nu loka, pa'iia he mau kope oke kana-, wai, aka ma kahi jiae oke kalaunu ,o moi, i pa'i ma.u. ia maluna q na palāpala kanawai apau*;ke poo io ole m.a ia wahi. Hala loa aku la ka hana a mao ahiki 1 ko ana i na pahu ame na pa^ai kau mu*a ia na poo)ek,a, a Loov-, eliwell i na e o&i ika auhau[ puoleka. Oleio mai q e kaheaia i Ahaoieio |uahui e haua ,i kekahi hana, Eiwa o puuiu kanaka i hoouna ina elele i keia Aiio,oleio, i noho ma Nu loka. I;ioouna ia i ika moi \k ika Ahaolelo Makua. - , f : Mahope ike ka Ahaolelo Makua i ka hewa nui i hanaia e pili ana i kela poe.j Iloko o na malama pokole, hoopau jho ia ia ike Pooleka. Aka, maanei koimo mai la ka moi a hooi loai ae la i ke kino o ke kulana. Hoike mai ka moolelo ia Kakou ua olelo ka moiwahine i-makua ia Keoki 111 iaia i pīi ae ai ma ka noho kalaunu, i **E Keoki," e aiii io oe." Plaa, ko Keoki manao e hooko. i keia manao. Ao'le o kakelu kanalua he manao kona e hana i ka mea Pololei, aka ua| paakiki kona poo a ua Aole ona hoolohe i kona mau hoaloha maikai ia lakou e ao mai ai iaia, aka i ka poe wale no e haawi maī ana iaia i na ao aha ana i makemake ai e lohe i ka haawiia mai. Hookahi kanaka. o Charles To , \vnsend ) i kona pii ana ae i ke kulana mana, lik<|; oia me ka moi, i ka manaoio e hoike i na puulu kanaka o kela mau wahi i ko lakou ; "wahi pololei.' Nolaila, mamuli o kona mana i hui puia! me ko ka moi, hooholo iho la ka Ahaoleio Makua, he mau malama mahope iho o ka iioopauia ana o fce Kanawai 'Pooleka, he m«u kanawa lenulehu e uuhau ana i na puulu kanake ma kekami mau ano:okoa ae. Kauia na kuke maluna o na waiwai hooko'moia mai e laa na aniani, ke keka pr»pa ame ke ki. Ua honmii loa aku kauia ana o keia mau auhau a hiii pu me ka uoho aku o |na koa Pelekane i ka manao maik"' ole. Hookal ila ilokp o .lanuali 1770, Kua kekahi poe koa i hoonohoia ma Nu j[oka u hina ilalo he pou koukoa a lioihoi i. haua a kukulu aī. 0 ka hopena oia hana, ua ulu,ae he hakaka niawaena ona koa ame na makaainana i hcjomauia no eiu,a a ek<j>Ju paha mau la. O ka hoouka loa oke kaua, ua hanaia ia ma ka Puu Gula (i kapaia ji keia wa o Alanui Cliff).), Hoi hou mai ka maluhia majhope wale no o ka make ana o kekahi kanaka me ka elia jina he poe lehulehu. Elua malama maope ijlio ( ulu hou no kekahi hakaka oia ane hopkahi ma Bukekona, 1 kekahi po ino nui, hoonaukiuki kekahi puulu keiki i k ih koa kiai Pelekane mamua iho o ka hale kukeawa i nu ki puka no o ia hale. Puka mai ke kiai iwaho a pih nm la na kanaka. lioko oke pihoihoi, kiia kekkhi mau j \ Lha mau makaainana i make a lehulehu Li poe i eiia. Aka hoomalle-

Meia ka uluaao'a me ke kahe ho uole o kekahi koko. Ulu nui ae Ia Ica j|uhu o ka poe o kela mau aina. Holopimi aku la n& olelo'o ke koa wiwo ole, apau na aiiia, a Patnch Honry, o Virg«nia, "0 ke kauia oka auhau me kekahi īeo o?e, he limanui ia r" Iloole ihe la aa kanaka o kela mau aina ī ke kuai i na waiwai uiai ua kaiiaka kalepa Pelekane mai ahiki i hoopauia ana oko kanawai auhau. 0 ka o keia moa, a!a mai la nu leo kue m«i ka poe kalepa nial ka poo e holomoku aua iloko o ke poho nui. Aka olelo mai la ka aoao oka moi, iua hoopau-, ia na auhau apau maluna o kela poe . o manao aua kela poe ua lanakila lakou. Nolaila hoohelo houia ho papahana hou. Hoopauia ka hapanui ona auhnu, aka lui auhau uuku loa i kauia maiuna o ko ti ka i hookoeia. Ua uuku lauiia oie loa keia auhau no'.aila ua oi aku ko emi e, kuai kela poe i lu\ lakou li mai Eiīelani mai maniua o ka hoopae ma-īu ana ia mea m;ii līolam mai. Va maaaoioia « hauolino a poo o keta mau aum o loaa ko ti mai na kanaka kalopa Polokane mai, a n\a ia moa e hoi niai ana ia poe a hoopomaikai i kola nuii; kanaka kalepa, me ka huOhisu no o ia poo i ka uku ana ho auhau i ke aupuai Aka aole hiki lakou ke paheloia ellko me ia, IHiku iho ko lakou manao nva ia moa ho ilala maaiua a ko iakou mānao aiia \ko lakou msn pono. Ma ke auo he Pelekane, hoomau lakou l koi ar.a 0 leaa ia lakou Uc }$* £ hana »f! ko lakou mau nio ka oW ia ka k auuku ota mea. 1 " I \