Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 29, 22 November 1934 — HE MOOLELO HAWAII KAHIKO LOA NO KANA AME KONA HOAHANAU O NIHEU [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII KAHIKO LOA NO KANA AME KONA HOAHANAU O NIHEU

0 Hakalaniieo ka majkuakane, o Hiua. ka him\ o Kana ka mua, a o Nifi€fu jka muli o ka laua māu fceir! 'ki. a o -Uli-ke kupunawahine.' O Hamakualoa i Maui, ka| kau'a o Kana oka hnnan anaj. aohe klno maoli. A hatiā.Uj knula o Kana oka hanau aml, aohe klno ni'āli. A ha?lāuj o Kana, lawe ae la o U!i iaia ji hanai. O kahi nae o Kana i'hanaiia ai, ma Piihonua ia I Hi!o, Hawaii, e •moe la. ttiā' ka hikina o Wailuku, malai!a| kona hale'o Halauololo. _ ; Ma keia moolelo kaa<i> ana, ua oleloia, o ke kino a h.e_ kina llio lo?» 1 o ho i-inn rmi ;; wpKwplī !no hm ke nana aku. | ■ - i I I kona hanaiia Una, ur[ panee kona kino i ka loihi, I a ua panee pu no hoi kona o Halauololo i lawa ai ka llohI Ioh o kona kino e pii-ln i kalloihi, mai ke kuahiwi a ko(koke i ke kai kona kino ka It|ta, a j)ela iho la no ke akoia lana o ka hale. o Hala\ioh>olo.| 1 NO KA PUtf O HAUPU i O keia puu 6 Haupu, he puu ia aia i Molokai; a o ! ke alii oluna o ua puu la, o [Kapepeekauila kona inoa, a o kana kahuna o Moi, Mai Molokai aku ka hele ana mai o ka puu o Haupu ahiki i lllokuola, i Hilo, Hawaii me ke alii. me na kanaka, me na mea ulu oluna. A ike o Hina, ka maku[a*hine o Kana ma i ka maīkai 0 kela aina, alaila, pii aku la| e makaikai ia luna. A rra'kaikai o Hina ia luna o ka p|uu o Haupu, o kona wa ia i laweia ai e ka puu 'i Mo!okaij a nele iho' 3a o Hakalanileo 1 ka wahine ole, a imi iho la 5a i wahi e loaa ai kana wahine, aole nae he loaa iki. hele oia i o Niheu la, e hoike aku ai iaia i ka īilo ajta o Hina i ka puu o Haupu. A lohe o Niheu i a ko laua makuakane, olelo aku la oia: "Aole e hiki ia'u ke kii oWau hookahi wale no i kuu makuahine. Hookahi wale no keiki e hiki ai. oia o Kana." ♦ ' A lohe ka i keia olelo a Niheu, leana keiki, i aku la ia iaia: "E hele oe ahiki imua ona, mai maka'u oe, a mai holo no hoi. tna i huli mai kela a nana ia oe. mai nana aku oe iaia." A pau na a'oa'o ana, hele aku la ia e halawai me Kana. Ta Hakalanileo i hiki aku ai i kahi o Kana, huli mai la o Kana e naha ia Hakklanileo. Ma keia nana ana mai a Kana, nolo iho la o Hakalanileo no ka maka'u. Tane mai o Kaha: "Heaha mai nei kau?" "I hele mai nei au e hai aku ia oe, ua lilo ka makuahine o olua ia Kapepeekauila, ke alii o ka puu o Hau'pu, aia i Molokai kahi i noho ai i keia wa" 1

I Ifa lohe ana o Kana t keia mau olelo, i aku la oia ia Hakalanileo; <f O hoi e kukala ma liawaii aj3U|ii, e kelai i mau waa 110 kakou e ljiolo ai i Molokai e Jcii ai'i ko wahine." leeia olelo a Kana, hoi aku la o Hakalanileo a Hawaii, kukala aku la 3 na kanaka apuni ka aina e kalai i m'au waa nunui. Ua akoakoa mai ua kahuna kalaiwaa o Hawa"ff i Ac*la fco e kaīai"r māii waa. 'na v>-aa,| he māu 'waa liunui ; kli aku !a Hak'āfknileo ia Kāna <j holo i Molokai. Ia wa, kikoo | aku la rfa lima o Ka'na iluna o nn waa, o ke komo iho la no ia o na poho'ilalo, no 'ke k'aumaha, hie ke ee ole o ke kino o Kana iluna. Nolailia, kauoha hou o Kana ia Hakalanileo, e kalai hou'i mau waa, i mau waa oi ae o ka nunui i ole ai lakou e piholo i ka mjajja ke holo aku i Molokai. Kalal hnu no na kahuna; kalaiaa o Hawaii. Ina lima no o K.an.a, poholo hou no ia!mau waa; nolaila aohe waa e holo ai i Molokai. hele aku Ia o Hakalanileo iniua o Niheu a olelo aku Ia e|hai ana no keia mau mea. A lohe o Niheu, olelo mai īa o'ia: "O hele a .ia Uli, olelo . aku i waa; aia iaia ka waa e hiki ai i Molokai, nana e kuhi- ; kuhi mai ia oe." A hiki o Hakalanileo imua o Uli, ninau mai la o Uli | iaia: "Heaha ka m : anao o kau huakai oka hiki ana mai?" 1 1 aku la o Hakalanileo: "ī hele mai nei au i waa no Kana . e holo ai i Molokai,, e kaua aku ai me Kapepeekauila, ke alii oluna oka puu'o Haupiu" I mai Ia o Uli: "Ae, he j waa, aia i Paliuli: e hele nae |oe e kukala aku i na kanaka ; apau loa e kii e kauo mai ina waa i kai nei." Hooko o I Hakalanileo i keia ōlelo, a hele oia e kukala aku i na ka'naka apau loa, a pkoakoa mfii he mau lau kanaka ewalu. īa wa pii lakou ahiki i' uka o Paliuli. Hooulu o Uli J ;i kana mele pulo no na waa 6'Kana. | He mele loihi keia, a malia paha aole oukou e ka j poe heluhelu e makemake e hoopukaia aku apau; nolaila,' he mau laina kakaikahi wale no ka'u e hoopuka aku maanei. * * i KAUMAĪELIELĪ NA WĀA O KANA. E kii ika waa! ■' / ' Ē kii ika waa! ! ; p I ko kupunawahine, īa HoanuiikamapiL 1 īa Hoanuiwalaau, ' īa Hoanuiwiliwiliwiia, īa Hoanuihoonohow|aa, Mauka waa i Kalai aku, He waa ia ko Heiwale Hoahu ka luahine i keia waa, E kii. e kii, e kii i k|a waa, E kii ka waa Kaimv| a aKinalu. A Halekou, a Hnlekianaka, A Haleohe, a līaleoia, A.kuauna nui o I.eipe. A ka he o Maiahiki, A ka holo moemoe-a! J O ka waa leāpipi u\;|i i ka lai. Aka waa ekepulo ka lai, | O ka waa kamoo ika lai, -I O ka waa ka mauue kea ika latj

0 ka waa olopu l'ka iai, O ka waa moku haHI i ka lai, O ka >vaa nanahu 1 kuhikulii i ka īai, oka waa ulā c k<j .kau oks «h», , 0 ka waa a ke wahiue-a