Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 30, 29 November 1934 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Me ka nui o ka nn na mea pili dala, ike iho la o Wakinekona he mea piaakiki ka paa. ana i na koa i kahi hookahi. Iloko o ka ii|ioino oka noonoo kakau leka aku Ta oia i kona hoaloha i,a Robert, Morris, he mt-a ona hanako waiwa' u Pilai elepia, e noi aku ana iaia e huli ko'ke. a loaa i kana'lima kau]b;ni dala elike me ka hikiwawe e hiki ana. I ka la Nu īa, hele ~ M.orris e hui me ka poe. Ma ka ipuka oka ho];loha ame ka'malihini kikeke oia a noi e haawiip. mai ora| kokua. Ike awakea ana ae ua loaa iaia ka huina i make.makeia, a loaa ia mea ia vVakinekona i ka wa kupono e poopakelen'a ai ka pualikoa* Oiai o Wakinekona e hoao hooikaika i kona e hoolala'ana tm "Pelekane no ke kau we!a e nee mai ana, U,a ike maopopo lakou aole i lawa ka paa wale no i ki* ?-ul«nakatihale o Nulloka. Aka pono e lilo mai ia lakou ka mokuaina holoqk|oa. Nolaila hoohana iho ly, Ukou lie papahana pakolu, | (1) E komo o Kenelala Bur~ goyne iloko o ka mokuaina d> Nu loka nia ke ala o Cajiada ame Loko Ohamplain aku. (2) E hele o Konela St. Leger. ma ke ala aku o St. Lawrepce aku ame Loko Ontario a komo iloko'o ke awawa Mohawk. Ika maki ana maloko aku o kela awawa, e hui aku ana oia me Burgoyne ma lea Hudson. (3) O Kenelala Howe, me ka hapanui. o kona pualikoa, e haalele i ke kulapakauhale o Nu loka e pii i ka Hudson, a hui aku me kela rjnau puali elua ma Albany. Me he mea ia he papahana maikai loa keia apau me ka mama ke hookoia i oi loa aku hoi ka. maikai no ka mea he lehulehu na Tories o|oko .o Nu loka e-haa-wi n>.ai ai l [i na kokua me ke kanalua ole. Me ke colony i mahaeia ia elua, manao iho la ka poe P.elekane aole ana he mea |nana e ke'ake'a nui mai i k<j; kinai atta ina '< ; pi mua aoj ika lua alaila oka puulu aku ona kipi e aku. E nana ka-i jkou i ka hiki o keia mau papahana ke hooko'.i. j (Ka papahana 1.) Hele o Burgovne ī Loko i ehamplain i lune, 1777, a )awepio ja Ticoih!eroaa. Ua oleloia i ka wa i haliia akui ai ka i -ihou o k< j la lanakila i ke ahi pa'ipa'i oia i kon:i piau iima a olelo iho li\, "ua pio lakou ia'u, Ua j>io ia'u ka poe Amelika!'' Aka nae, i ko Bui>>oynr hele ana mai-Loko Gham~ plain no ka Hudson, loaa aku la kona alahele ua ke*a~, ke'aia e, na kumulaau i hnli ame na uwapo i ho.opoinoiai' Ina aoie i ikaika kupono ka poe Amelika e lialawai iiku ai nte ia iioko o ke kaua, ua lakou e alalai i kona alahele. o koa le-' hulehu mahope oiui e kiai i ka hootH*. ia meaai | ame na ponokaua e hoea ana niai Canada mai. No—.; i laiia ulolohi loa kona nee Ua iku oia he wai wai nui j ka ua Amelika ma Benningl;on J Wmionl, nolaila hoouna l oia ina kahi o hookahi kaukapi Ilesena e lawe ia-ma.u mea. | Halawaiia mai ka poe komo hewa e Konela Stark me na: koa, a holopono. maoli ke ami a ka po- AnWlka aj pjia kahi o kanahiku wale no poe Ileaiena i hil.i hou i kahi hoolulu oka \poe Pelekpne., He puupuu īkaika loa keia ipa aka ia Burgoyne. .... | i 2.) o St. Ligu- he heUna o ka poe Eono I f ahu; īlikini i.pun' oia a he'e, no ke awawi r o^avyk elike me ka ; , O, kana hana mua ka 3j§pp.|ni i;t T< '-{.n !■',*. win, oaaia, : , r ' .'"••■", 'i' 1 , .he pualn.. i ) •';! iUi! " ■ n;i 1 * Wwao ■ ,kt; htjle la <Oiooīfc#ik«i, ika pualiko;- >■ r ?-a pa-pu. j Hopuna o St l.eger J^puu l >va <* halowai m.- ja poe. Ma Oxiskany loaa ka P.oe Awelilia a paa iloko O '-ekahi awawa a hoomhka ke Ehi' 'oa ''<■ .-ilakai wiwo ole, o Kenekla nae, noho oia ma .ko kumu o kekahi kumulaau, hoomau] i.o oīa ila luw wi ana ina kauoha rne ka leo nu? i kona'poe kanaka. P; n no ka poe Amelika ike kahua, a auhee.ka poe Pelekane. Ua oleloia 0 kela kaua ke kaua i hookfihe nui loa ia ai ke koko ma ke k|iua p ka poe klpL , *'Like me na kanaka ie paio ana no ka home, ke k&iki ame ka \vahine, ■&£■■■' Like me na kanaka e manao nui ole apaake ola īloko oka mol|o hemolele, ~ 3f|L I paio aku ai ka poe oj ke aw 7 aw-. i kef* Iloko o kou'kaua weMweli a hahana,—■ Kahe ke koko ulaula me he waMa." ! Iloko o keui kaua ka haki mua hi ana o ka hae A[melika ona hoku me na kaljakahana. Oia' e paa ia IPapu Stanwix, nee awiwi aki(. ia na Continentela a lilo mai ai elima roau hae Pelekane. Iliu lakou ia mau mea n\e. ka hull.o na poo mplalo» a o ka 'aoao malalo maluna ae oko l.akou pa-pu. Alaila, malun? ao -■ kou kau laliou 1 ko lakou hae ponoi, ka mea'a na kanak?. i hn>*a awīwi a;. ī lune o ka makahikli 1777. hooholo l*a ahaolelo makua no ona hae lahui. lfe hae ia me na kahakahana 'he umikumamakolu o ke keokeo aine ka wlaula,, m.e ke 'kino holu o na hoku keokeo.| O ka ulaula ka hoailona o ■ka ikaika, o ka bolu no ke l|uika|i!, a o ko keokeo no ka 'piaemae. Ua hana o Reīsy he mau hepekoma maniua tka hae mua loa o keia ano. Aka aole he nui foa o kji like mawaena o ka n;ma maiau a l:ona mavi ; namanalima i hana ai i hiu mua ia malun.a ae. u k& jW-pu Stanwix i Augate 6. Haawi In>okahi kauaka \ kona keokeo, haawi lioi kekahi i kuka bolu. a o kekahii kapaka hoi , i na a.p{\napanh: o kn palekoki. huluhulu ulaola o kana He mea ;pono hana walcif? iho no, aka ! hiuia kefa me'a ilunn o ka pou'me na leo hula ikaika nn"| puu mai o na kanaua Amelika puuwai hao kU ... I Hoomau o St. Leger i| ka 'hoopi\.»t ana i k.a pa-pu,! aka ua kokoke mai ke kokuā|i ka poo hoopakole i ka iaWa. Ke hookokoke mni la'o Benediet AmoUI m.e k«k ; puali ona kainka aloha aina ikaika. Ika \\a o, hh p.uaH!

a kahi he iwakalua mile ka mamao o kekahi, hanf. iho la o Benedict Arnoīd 1 kekahi hana mai loa maluna o na enemi. Ma 0 kekahi kanaka i i lawepioia ai, he ame kekahi hoaloha Ilikini Oneida.Jfo--[ opalahalaha aku la oia tna moolelo. hooauinui i kaj(pi! ame ka Ikaika 0 kn pualikoa Ameliliia e hele mai • Maka'u na Uikin} a Uoko o ka Hianawa pokoleJ&a, ] hoi a St. l*e:ger me Ve koena iho .o kona uuali ! i Uswego a kau maluna o na moku. Ua haaleleia ib.CL o' ] Burgoyne ma keia hana me kekahi ole napa e ko&ua mai a koe wale no o Howe. , ■ T ■■*.'*. ! (Papahana 3.)Aia 0 Hewe ma Nu loka. M*l*ila kuka oia ina la v apau kekahi kanaka np ka 4*y»a nana i hoeleele aku i moolelo oko kakou lahui, o Keaelala Charles Lee. Oia ka mea i hoole.aole e ia W§fciiiekona. Ia wa„ ua lilo i paaliao na ka poe Pelekane, huli iho la oia a lilo i kipi, ī ka poina ana i \e paa mahope 0 kona waiho aku la oia imua 0 Hsj?e i na papahana i m ma ua hoouna 0 W^^ekei&a ina koa he mi iloko oNu īoka a mamuii.o ia'ua hPonawalsW9*i loa ia kona mau Oiai aoīe i % «a kauoha pololei e hui *ne Burgoyne, ike iijio ta oia. me he mea la 0 kona wgi paha ia e hiki ai kfc lawepio ia Pilakelepia. I fcoao oia e alakai i»4 mai ko lakou ikaika mai ma aka i&e oia aole e hi&| e Wakinekona kē pulapui» pela. Alarta hoao hou 0 Howe, i wa e holo ana w k« hema ahiki i ke €hesapeak, me ka, manaolana e hoea i W* ia alahele. Mahope koke iUo . o kona pae ana," h.%W.v-ai mai o me īa ina "ka pali 0 Maanei, mamuli o oi ae oka ikaika 0 k& j>ttali>:oa Pelekane —he kue ia 11,000 — mp. ka poe Amelīka, Aka ua nui aku o Wakinekona īa Howe ma kana &aa no Pilakelepia a elua mau hepekoma ana \ ai ia iwakalUakumamaona waie no mau mile v 0 Okakopa, lele kaua hou np oia muluna 0 wa, mawaho o Pilakelepia, ma Gertoautow». Pio hou no 0 Wakinekona, a kahaha na no kana mea e hana ann. Aole e hiki ia lakou ke ike'i ke 0 kona hooniau o ka hookele an& i kona pualikoa Pll kahi e pio ai, Aka aole keia no ka hemahema m* ko ke konolala nui aoao. Aka he papahana ia i hool&l» poao ia e paa.ia Howe, piai ua ole oia a koiuo iloko o ko raau lima. a ua paa laa kona m&u lima i ka hoob«u»Ai» a hiki ole iaia ke hoouaa i k&k&hi kanaka io Burgoyne iloko 0 Ku loka, Ahe oiaio ua nui ko Burgoyne hemahemsu 0 uu pualikoa malalo 0 Gates, ke ne<i īkaika la lakou imua pua. I ka manaolana ana he h&Uw«? mai axi« ollowe • uie ia, hole oia maloko aku 0 Hudson a hoonoho i koua poo kanaka malalp aku 0 Saxatoga. Ma keia uee ana, 1 n ao la W P na Amelika uo ka akau a oki pu iaia «Uiv mai', kaM o kona iuau puiio i hoahuia ai, Va komo pouo ih.v> U oia iloko o ka mnii p.m* Aolo he wahi 910* e ai aka aka hakakn wale mai no. Ua hana wea me ke koa a wiwo oU» Elua mau kaua i Ma ke kaua mua, hoauheeia na īelekaiie ihopv; i ka lua, pio lakou a hala loa aku mao 0 ka moa kupono, v I Okakopa IT, 1777, haawipio 0 Bursoyne i kona pualikoa holookoa. Pela, ma ka hookikiua ana ia St. Legev e auhee amo ka lilo pio ana o Bufgoyue, pio holookoa loa iho ia o Enelani i na AineMka i k& mua 0 k;uu mau hoolala elua nu ka hoppio ana i na Kipi. .. —...x! 4 • ~ ' :ī rti