Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 30, 29 November 1934 — HE MOOLELO HAWAII KAHIKO LOA NO KANA AME KONA HOAHANAU O NIHEU [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII KAHIKO LOA NO KANA AME KONA HOAHANAU O NIHEU

He nui aku keia oli aka ua msTvao--'au un lawa iho Ja no na mea i haawi maaia aku, no ka mea aO]f paha oukou e ka poe heluhe'u e inakemake mai anal keia oli loihi, no ka mea. ».ole i maopopo i ka hapanui o ltakoti ke kaona o na olelo o keia oli; nolaila ke hoopokoleia nei. A pau ka hooulu ana a TJli, ia wa, olelo oia, e kohi iialo oka lepo. Kohi iho la r L o hoi na kanaka me kā hoomaauea no nae. me ka no aole he oiaio o 'ka TJli mau olelo. . Ta lakou e kohi ana, ike io !ho la lakou i ka on! ae o ka lepo a hoomaka ko lakou paha'oha'o, a hoomau aku la nn ike 3-:«»hi ::na mo ka hoomau pu ika nana ilalo 0 kahi a lakou e noke nui ana i k«- kohi oiai ke pii ao la ko lakou hilinai e pono io ana ka lakou hana a e makepono ana ka luhi o keia luhi ana. Aia hoi oili ae la na manu ona waa e pii ae ana kona ikeia mamuli o ka hohonu iho o kahi a na kanaka e kohi ana. A iko na kanaka \ke ano oka wa;;, ame na mea apau loa, olelo aku la o Uli ia lakou e hoi, no k/. mea, ua pau nui lakou i ka opili f ka ua me.i o ka nui 0 ka ua o ka noke ana iho maluna ame ka hekili i pa pu iho ia wa hookahi, a aneane maoli no kekahi o lakou e make i ke anu me ka maeele. A hoi na kanaka apau loa t alaila. hapai ke akua 1 na waa, ia Kaumaie!joH a lana iluna o ke kai. lawe mai la ahiki ma Kaipalaoa. he wahi e kupono ana i Wailuku am<2 Piihonua. kahi o Kana e noho ana. MOE O MOI KE KAHUNA īa Kana laua me Niheu e hoomakaukau ana e holo mai maluna o na waa o Kaumaielieli e kaua Kapepeekauiīa ke alii oluna o ka puu o Haupu. ua loaa mua aku la ia Moi ka moeuhane mamua o ka ho!o ana mai o Kana ma i Molokai. O Moi. he kahuna nui oia na Kapepeekauiia noluna o ka puu o Haupu; he kahuna lae oo a nui o ka ike, a he kahuna mana loa ma na mea apau ara ? olelo ai, a e moe uhane ai, a me ka wanana. īioko ona po o iaia ka moouhf<n'\ penei kan'» o kana mea i rKA MOEUHANE 1(- kanaka loa. h«* kanaka [>oko, Ho u'ī-aa ho akimio, A na maka pa i ka lani, Aialu ka honua ia Kamauhiii e: Hee nei Ku r Ika moe au ake kahuna. J A ao ae ka po, olelo aku l#o Moi i ke alii ia Kapepeekauila: ■ ._ Jr "E, he moe Koi ka'u i krjfo nei." T mai la hoi ke alii: "E haiia mai ko moe." īmi aku !a o Moi i ka moe i hai muaia ae la maluna. A pj?s k» hahai ana a ke ka— huna 1 ka moe, wehewehe akuja no oia i ke ano o kana iao&' aole'nāe he manaoia o ālii i keia mau olelo a Moi. Nolāila, oleis hou aku la o Moi i kana olelo wanana ike imua oke aMi ame na kanaliSt: "Ina he hoomaloka i ka moe a'u a k|s kahuna. he ad* hulihia kona hope; ina he wahine ke i ka ||||e a'u a ke kahuna, he nna'i kona e moe oHplNiliine iall» Kupukupu, o !ou ka nuku o Kolea ma, iluna oiKalehuki. He kanaka ka'u i ike ai. a oia kā mea na®i hahaki ina huihui tCaupu nei, a hēlelei aku nei a ®u iloko o ke kai; nolaila, e hele oi la lhonua ka make." " Hoole inai la ke alii o%apepeekauila mo ka olelo mai: "Ō oe no ko'u niea e mal ai ena kahuna wahahee aohe mea e pio ai ko'u puu o ! "Jfoupu a heaha la hoi, ina i make ole kuu puu ma jkei|®iopo aku, alaila, o >>e ke make ia'u ena kahuna alapahl fffli wale." T aku !a o Moi. "Ae, he nani hoi ia, ua lohe ole%- la no oe i ka'u oleīo o ke ola, a ua pua iho la no oe i koii mmao hemahema; heaha la hoi, he ala iki ko kahuna.'aole e loaa i ka hookoloia mai." r o k# Moi wahi i noho ai a helf, o ka iapalapa pali hikina Waikolu, ma Molokai, e' waiho la ma kalii e i kokoke atm ia Kalawao a eia no ia wj. hi ke waiho la ahiki | i kc-:a la; aia no hoi kona alanui ma pali nihinihi haa*"Kflc loa kahi i kau ai, a malalo olaila ke kai hula ana o Waikolu a ke waiho nei no ia wahi ahiki i keia la. A lohe kea lii o Kapepeekauila i keia mau olelo a Moi kona kahuna, hoouna aku la oia i kana mau kukini mama loa, o Kolea īaua me Ulili e lele e nana ia-'Kana laua me Niheu. Ahiki laua ike kaī o Hilo, i Punahoa e pili iana me Kaipalaoa, kahi o Kana e noho ana, i aku la -©■Kolea ia Ulili: "E, e lele kaua iluna lilo loa, o make! auanei kaua ia Kana, alaila, kahea iho kaua." Ae aieu Ia 0 Ulili i keia olelo a Ko T ea, a lele like laua a hala ihma IHo loa a kāu p-ono iho la maluna o kahi a Kana. e mōe'ana, kahea iho īa me ka leo nui. īa lohe ana o Kaha I keia leo kaheia, lalau ae la oia me kona mau lima loloa launa ole, me ka moe no o kona kino ilalo, aoīe nae i loāa o Ko!ea ma, j akf«., ua ope'ape'a no nae ka laua lele ana, a haule laua ! 1 Molokai, iluna o Haupu, no ka ikaika loa o ka makani oj na lima o Kana. I Ahiki na manu imua o Kapepeekaulla, hai aku la ■ laua i ko laua ike ana 1 ke[Sfctinaka lima loihi launa ole i' kikoo mai ai e lalau ia lauali kokoke e pa i ka lani, n pa--iko laua alii ke ike ia laua. A lohe ke alii ina olelo a' kele laua mailoaa a o ka make no la ia me ka hiki ole ] kana mau kukini, hoouna mai la ia ia Kolea āme Ulili e* olelo aku ia Keauleinakahi, he koa ia aia i ka moana. I O Keauleinakahi, he koa ia no Kapepeekauila, ke j alii oluna oka puu o Haupu. He hiki iaia ke hou ika waa ' ā |>uka pu mai kekahi aoao a kekahi aoao. oia kela auau J Jiou ika waa ame na mea e ae. Ua oia e hou; aku i na waa o Kaumaieliēll, ke holo mai Hawaii mai, a ej pspehi ia Kana laua o Niheu a make loa. A ee o Kana ame Niheu iluna o na waa o Kaaumaielieli, ame ko laua makuakane o Hakalanileo, a holo mai; la o Kana. ua opeopeia a kau iluna o ka pola o na'waā, | elike me ka loihi o na waa ō Kaumaiēlieli, pela no ko Kana 1 waiho ana. Ja lakou e holo ana ma ka mpana, mawaena j o Hawaii ame M.iui, loaa lakou ia Keauleinakahi. ke koa 0 Kepeekauila, < lale ir ai ana me kona nuku oioi loa e j hou ina waa. lai& e makaukau ana e lele mai e hor, ina j waa, ku ana o Niheu me kana laau palau, o Wawaikaian!' ka inoa, a hahau' aku la ia Keauieinakahi, a n-.ake iho la ! oia. | Holo mai la lakou ahiki i Waikolu ma Molokai,j kahi e ku ana ka puu o Haupu, hekau iho la na waa iwaho. ■ la lakou e lana pono ana mawaho aē o Waikolu. olokaaia i mai la kekahi pohaku nui mailuna mai o ka pun o Haupu. j maluna pono ona waa o Kaumaielieli. Ia Kann moe ana j iluna o ka po!a o na waa. kahea fno 1a kek'ahi kanaka ; oluna ona waa: '*E, ka pohaku nui e kakaa mai e!j Ka pohaku nui e kakaa mai nei o! Make kakou' Make kakouī Mā keia kahea ana, ua 'ohe akr« la o Kana, lahn? ao lo kona Hma akau a psa O ka pohaku. o ka llma hema hoi. lalau aku la ia ma ka aaina kai. I iliili kia no ka pohakn 1 paa & pau ke kakarfHwWßfrl Ma kria hnpa ana a Kana. j