Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 40, 21 February 1935 — HE MAU MOOLELO KAAO HAWAII KAHIKO HOONANEA O KA HOME [ARTICLE]

HE MAU MOOLELO KAAO HAWAII KAHIKO HOONANEA O KA HOME

Ma keia holo ikaika ana oJEleio me ka aaKu i ka ' '! aiiuuia ma kona kua. ahiki i Lele, kahi o ka umu,e hp-aia ana, e noho mai ana o Kakaalaneo ke alii. Ōia Hojb no ko* Eleio a lele iloko o ka enaena o ka umu e waiho iMi apa, .ikp ke alii i keia mea ulaula maiksi iluua / 0 Eiēio, kahea mai la i.na kanaka, ia.Uleip, lalau ia Eleio." Ma keia lalau ana o 5 na kanaka ia EfteiQ, ua ' iele o Eieio ma kapa a pakele mai make iioko o ka nmn -ahi enaena. O ka ahuula hoi, ua weluwelu a kaij |īīljf i zia lima o na kanaka, koe nae kekahi apana i konta 1%» Kahea mai o Kakaalaneo: "E Eleio, maanei." A hiki o Eleio imua o ke alii, nin.au miy. : "N"ohea keia mea maikai i loaa ai ia pe?" Ōlelo ālLu la o Eleio: "Oia kuu mea i noho ai a hala keia mau la; i;e wahine maikai loa o KanikaniauLa ka inoa, ua makē, 1 hana mai nei a olu hou oia, a ua olelo aku nei au o n| ]cgna kane e poho ai/' I mai la o Kakaalaneo» ia • "Heaha la hoi kou mea 1 lawe ole m.ai nei iaia ianēi^* ī aku Ia o Eleio ike alii: "Aia anapo o Kane &\i !aia ina oe e apono ana i keia mea." # Aj hiki o Eleio i Kaupo, i na po o Kane, ua hQi\mājl o Kanikaniaula mai Hawaii mai, me na alii, me na,ks©asa, me na ahuula. Ia wa laīeou i hoi mai ai ahiki i & hiki imua o Kakaalaneo, īa wa laua i hoao ai a noho pu 7, iho la, he kane aiie wahine, aole i loihi na la i kauhua o Kanikaniaula. . : NO KAULULAAU r O keia hookahua ana o Kanikaniaula, ke hine, o ka loaa ana ia o Kaululaau, ka mea nana i ka ulu o Lele ahiki i keia la. Ia la i ikeia ai ka ana o ke aliiwahine, eia ke ano, he iloli, he ono ika mea kupono. Hoouna aku la o Kakaalaneo elele e kaapuni ia' Maui apuni i na wahine i hookau&ua^/ 8 ia la hookahi me ke aliiwahine. Eia ka mauao o ma keia nana ana; i mau kanakā no ke keiki ke hanāii ? ae, a hanau ke aliiwahine he keikikane, kapaia kon| o Kaululaau. Ua hanau no hoi na keiki apau ia la ma ka aina apuni o Maui, a ua pau lakou i lea hoi a | pu me ke keikialii me Kaululaau. A nui ke kino o Kaululaau, nui pu me na keiki loa (iloko o ia kau, e noho ana no kona makuakane o kaalāneo i alii no Maui apuni), pii ke kino o Kaululaaii i nui, pii pu no me ke kolohe. O na keiki apau me i'a, J|BS lakou iluna o ka ulu e hahaki ai i na hua, a koe ka iluna loa, aohe loaa ke lalau aku. Ia wa lalau o laau i ka ulu a huhuki me kona mau lima. Pela kana mau ana, a mehameha ka ulu o Lele. īa wa, makuakane o Kakaalaneo, a aloha i na kanaka i ka nau ff| j oka ulu ika uhukiia. Nolaila, aloha o ij®2j i ka pololi, no ka, pau o ka.ulu ia KaululaM^ 1 ka uhukiia; hoihoiia na keiki apau me ko lakou makua e noho ai; e manao ana ka makuakane e emi iho ke kolohe 0 kana keiki; o ke aiwa īoa aku nae ia. .1,, Nolaila, noonoo ka makuakane i mea e lohe ai o keiki. A loaa, olelo aku la oia ika wahine ame na ka»ak% ' e hoihoiia o Kaululaau i Lanai e noho ai me ke akua; lia hoi oia ka mea ona e lohe ai apau kana hana lu i nā / ulu o Lele. Ua pono ia poonoo oke alii lakou; ae la lakou a holo. Kahu ka ai, lawM'a ka kapa, na pono no apau loa; holo na waa ame i Lanai; kiola aku la o Kaululaau ame na pono apau i hoo- f - lakoia nona e pono ai, a noho iuka ,hoi mai la fta waa, ! ( I A noho o Kaululaau i Lanai, komo aku la oia iloko" ' >o ka moku akulikuli a moe iho la. Iloko o kona moe ana, * oteio mai kona aumakua iaia: "E Kaululaau e! E ala a hoi aku ike ana me kou mau pono apau loa." Ala * ia o Kaululaau mai ka hiamoe ana, a'nana aku la he walljf \ ana e hamama mai ana i kāhi ana e noho ana, ku ae M \ oia a hoi aku la elike.me ka oleloia ana mai ma ka moe. No Lanai: He moku akua ia, aohe kanaka kog. ke hoea malaila, pau i ka aiia e ke akua; aka, o Kaululaau, aole oia i pau, no kona maalea loa i ka hoopunipimL elike me Punia. īa po iho, ma ke ana o Kaululaau kahi i moe ao. Hele aku la oia ama ka moku-akulikuli. Hele māi ; la ke akua i ona la, a ninau mai la: "E Kaululaau, hea kou wahi i moe ai i keia po?" I aku la o aKululaau:* j"I kahi moku puakala uuku." "Ae,oia no ka kou kumu it* loaa ole ai i ka po nei," a ke akua i kamailio mai ailw ia Kaululaau. A hiki mai ka po, hoi aku la keia moe ilnVn "*'| o ke ana. Huli ke akua ia po a ao. hoi hou aku la keJ|E* ake one maloo noho. Hele hou mai la no ke akua a mai la: "Ihea kou wahi i moe ai ika po nei?" "I ka mo- • ku nohu e ponaha mai la, ilaila ko'u wahi i hoohala ai j t>o nei. M Klnau hou mai la ke akua: "I keia po, ihea ana ■ oe e Pane aku la o Kaululaau: "I ka nalu elielē ana a halehale ke po'i' iho, ilaila ana au e * āi i keia pp.** O'Kaululaau, hoi aku la no ia aloko n ana e moe ai; a ao ae, hele aku la oia ma ke oue a hou aku la no me ke akua. Ninau mai la ke akua: kou.wahi i moe ai i keia po?" Pane aku ia o "I ka nalu uuku. Ika nalu nui ae oukou." £$■ Ma keia hoopuuipuni a Kaululaau, ua pa,fi * ioa na akua i ka make. a koe kakaikahi loa na akua. Pahuiu ke akua i pakeie, no kona holo ana mai Lanai *Vojr; a KaJhootawe, O Kaululaau hoi. e ho-a mau ana oia ahi īna la apau loa o kona noho ana ma Lanai. Ano a mau oke ahi ma Lanai. olelo aku la o Kakaalaneo i J_ k&naka: 4, Ēa! aole paha i make o Kaululaau ike "Ae," wahi ana kanaka i hooia aku a\ ike alii. NolaiML*" hoouna o Kakaalaneo i kekahi waa me na kanaka e e nana i Lanai i ike ina paha aia no o Kaululaau ke mai la. Ahiki ka waa me na kanaka i Lanai» iiana !a ka hana. e ola mai ana o Kaululaau, a nana keia a man nei, Hoi mai !a na kanaka aluki i Lele» a hai aISfT la ia Kakaalaneo ke alii i ko lakou ike ana ia e oia ana no, A lohe ke alii i keia mea, olelo iho penei: "U! i hooleiia aku nei oe ! Lanai e pau ike aole ka 'Heaha la hoi?" Kena aku la oia ina waa kanaka e kii ia Kaululaau a lunhoi niai. relu i ola Kaululaaii i kona mau I* oke ola ana; uolaila, ua kau)|flE!ī! kona moolelo kaao ame kona noho ana i Lanai aiūki »I^^ KAAO NO NIHOOLEKI — O Keauhoii, i Kona, Hawaii. ka aina hanau hooleki, a malaila mai ka hele ana a noho i Kuukuua, i '** Pimokapolei ma Waianae. nolaila ka wahine. 0 keia m o Nihooleki, he inoa kino wailua uhane :a. 0 kona iiiQ£ ka \ra e ola ana, o Kaehaikiaholeha, he a he lawai nui loa no Waianae apimi. a nana ka pa ai a ke A*' o Pahuhu ka inoa. Ma Waianae kona wahi i noho® a malaila, ua pau na lae i ka lawai'aia e ia, aual ka ame b,h ko'a oia wahi, A r.eho u-» makua &mS pokii waliine i Waianae, holo aku la a Kauai noho, No ka mea, nolaila kana w&hiue, a m2L oia i har.au ai. ' t