Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 43, 14 March 1935 — HE MAU MOOLELO KAAO HAWAII KAHIKO HOONANEA O KA HOME [ARTICLE]

HE MAU MOOLELO KAAO HAWAII KAHIKO HOONANEA O KA HOME

HE KAAO NO KEPAKAIULA , MOKUNA 1. O Keaau i Puna, Hawaii, ka aina hanau o Kepaka'iliula. He huamoa kona kino oka Hanau ana mai, OKu ka makuakan£, a o Ilina ka makuahine; o Kuaikalolo a F~loaa iaia, aole e hele mao a maanei; he kana-ka akamai (me Āiakoake na hanau mu a o Kepakailiula; o Kiinoho lame Kiihele na kaikunune. o Hina'. O Kiiiioho, he noh>-. j ka hana i loaa iaia, aole e mao a maanei; he kanakn ! akamai loa o Kiinoho ma ke kilokilo ana, he hiki iaia j ike iko na wahi loihi atne ko na wahi kokoke. 0 Kiihele. ]he h:e:le kana hana ntii, he kanaka mama loa i ka lialo - ' puhi 0 Hawaii i ka la hookahi, a hoi i ka hale me.ka po ole ,o ka la hookahi. He mau <'lii lakou no Puna apuni mai na kupuna mai a loaa ia lakou. - ' ' i I ka po loaa ka moeuhane ia Kiinoho, olelo mai kei i akua iaia : "E hoi olua ika aina o Paliuli e noho ai, o oe ' ame Kiihele, aia ilaila na pono apau loa, aohe luhi." Eko-1 lu po o ka loaa ana ia Kiinoho o keia moeuhane hookahi. Olelo aku la ia Kiihele i keia moe i loaa iaia. Hoomaauea mai o Kiihele, aohe manao hff oiaio ka Kiinoho olelo. 1, Jco laua moe ana i ka po, loaa like ia laua a elua keia moe- j uhane; a ao ae la, ku-ka iho la laua no ka hoi i Paliuli.j Hoomakaukau laua, he puaa lau, he awa lau, he i'a lau,i he moa lau, he kapa lau, h£ malo lgu, a makaukau. Mo? laua ia po, a kani ka moa alua t> ke kakahiaka nui po eleele, ala ae la laua a pii i Paliuli, me ka ike ole o ko laua kaikuahine ame ka lehulēhu. - Ua oleloia ma keia kaao, o ka mua loa keia o kr. «loaa ana i ke kanaka, mai ke akua mai. a mahope hoi hou i i ke akua. nolaila. naio o Paliuli i keia la. ! Ahiki laua i Pa.liuli, i nana aku ka hana, he aina ' maikai loa, papu, momona, nui na meaai a ke kanaka, I nunui ka hua o ka ohia elike me ka ulu, a he lokoi'a ke- ! kahi e waiho ana, o na i'a apau o ka moana, a koē ke koI hola ame ka mano, aole iloko oka loko. Noho laua mahi- ; ai, hanai holoholona, a' nui na mea apau īa laua; ku ke ko 1 a hina ilalo, a ala hou mai; ka maia a helelei īlalo, ka puj aa a kea ka niho; ka moa a wini kakala; ka īlio a palahai laha ke kua. > •. . . . i ; I aku o Kiihele ia Kiinoho: "Kupanaha kaua. nawai la auanei eai keia mau mea a kaua e hana nei? I 1 mai lā o Kiinoho: "Na ke keiki a kaua na Kepakaihula. E-kii kaua." Iho aku la laua mai Paliuli aku ahiki i Keaiau kahi o ko laua kaikuahine, o Hina e noho ana. i I . 1 Eia hoi, mamua oko laua hoi ana i Pahuli, e hop- j ikauhua ana o Hina i ke keiki, ahiki ho#!aua, ua hapai o Hina, aole nae i hanau. A'pau ke aloha ana ame ka_uv;e ana, eu ae la o Hina e hele iwaho e hooluolu ai. I aku o. Kiinoho ia Kiihele; "E kii aku oe i ke keiki." I mai o Kiihele: "Aia ihea?" "Aia i kahi la o Hma. Ahlki o Kiihele i kahi o Hina e noho ana, e waiho ana he huamoa. Lawe ae la ke /a-hi ika ahuula oka manu. Hoi aku la laua zfflkt i * 1, H|na iho la o Kimoho tna kona mana, a hal«£īin i, oifc he umi po, wehe aku la i l'ka lba, a nana iho ■! laua aohe ona^uā' e n|c;e ' ' u *. j | Waiho"tfou"la«a"a ' . nāf analiulu eha (oīa hoi he] j kanaha po), nana hdu 1ai..., keu oka nani ame ka maikai. Aohe puu, aohe kee, pali "ke kua mahina ke alo; o ■, kona ili apuni, ua like me ka ahuula ka memele ula o ka ili | ame na maka. Ua lilo o Kej)akailiula i ahi no Paliuli ka ■ I I ula mau i ke ao ama ka po, no kona maikai loa, a o kona j ( lua elike ai, oka pele o KUauea. A o Pele, ika lua o Ki-! f lauea, a hoi o Kepakailiula i* Paliuli, alua mea o Puna, j j S,me Hilo e nana ai i ke ao ame ka po, o neia mau mea ula' j,elua. Nolaila, ua kapaia o Kepakailiula; "0 ka hiapo! ,iO ka Hiwahiwa o Paliuli." | j Aohe ai o _§epakailiula i ka ai ame ka i'a, hoo-' i'kāhi ana mea alo ka maia, hookahi ahui, hookahi ai ana. | I Nana aku o Kiinoho a me Kiihele i ke keiki, a o ka wahine i ole, i iho la laua: "U! maikai oe, aohe puu, aohe kee, a! hookahi puu oka wahine ole." I a-ku o Kiinoho ia Kiihele: : "E hele oe e imi i wahine na ke keiki a kaua." 1 Ae aku! o Kiihele, a hele mai la ia ma Hilo ahiki io Kukuilauunia.la, he wahine ia. Nana la i kona maikai, hc maikai no, a hookahi hewa, o ka puu o na elike no me ke ano o ka Jiua kukui. ' i Haalele oia ia Kukuilauania, a hala o Hilo a luna o Haniiakua, aohe wahine maikai; a haīe ia, liiki i Kohala. : aohe no he wahine; nana aku la o Kiihele o ka uliuli o ke aa o Kaniku, ike kaha. Hoi aku la ahiki i Paliuli, ninau mai la o Kiinoho: "Pehea kau huakai?" T aku la o I\iihele: ; "Aohe wahine." Ma ia la hookahi no, huli aku la ia hele no Puna, a loaa o Kohala, he wahino u\, a oka okole he puupuu, elike no me ka hala o koia wa. TTaalele o Kiihele, hele aku la oia a Ka-u, loaa o Manieme. he wahine maikai, a o ke pa o ke kikaia, he nee ilalo, eh'ko me ko ka Manienie ano a kakou i kamaaina ni, A haalele o Kiihele ia' Ka-u, hiki oia i Kona, loaa o Makoloa, he wahine maikai, aohe puu. aohe kee, pali ke kua, ?pahina ke alo. O Kahaluu ka makuaknne. a o Keauhou 1 ka makuahine. O Makolea, ua paa ika palamaia a moe 1 me Kakaalaneo ke alii o Maui. no ka mea, he ;Jii noo Makolea ame kona mau makua no Kona apuni. A na kallohe i ke akamai o Kakaalanoo i ke o ihe. ho ku ka pua mauu iaia. ka naonao, ka ukulele; maka'u na makua a haaii ha Kakaatane<j> o Makolea. ! Hele aku la o Kiihele a ku ma ka puka o ka hale o Mako! ! ea, aloha aku la keia: "Aloha olua." Aloha mai la o Makolea ame kona kahu. Ma ko laua ike ana mai ia K, he naka maikai Voa imua oko Kona poe iho. a a hhokohukohu mai la ka laua kamailio ana. Kahea' mai 1a laua: "Komo mai maloko nei. v * Kon\o aku la no hoi o Kiihele a ma ka nio o ka pnka noho iho *a. Nmau mai ta o Makolea: "Mahea mai oe?" I aku la o KiīheU": "Muanei mai nei no au.* s ' "Heaha kau huakai o keia la hao?" "Ho imi wahine." i4 K»u not" wahi ā MaKolea i ninau mai ui. 1 aku la o Kiihele: "Aole aka, na ka maua t nt\ai la o Makolea: *Ta Hke no anei kona maikai ame ka ui me oe?" "Aole, he pulo wawatf ko'u maikai no kona maikai." A, lohe ke alii wahine i jkefa olelo a Kiihele, ua haku'i aku la kona puuwai e launla koke. T aku la o Kiihele: "O kii hoi ha i ka'u kane a lawe mai, mai lohi oe." | Hoi aku ia i Kiihele ahiki i Paliuli, ninau mai 'a o Kiinoho: "Pehoi\ aku nei keia huakai au?" I aku la o "l'a loaa ka wahine no Kona. o Makolea." Ae mai la o Kiinoho : "Ae, he wahiuo maikai ua palan;a!;i [ ana ke alii o Maui." (Ma koua iko kilokile j keia aj\a e olelo uei). "Ahea he!e kakou 1 " "Aia a aj.v j po, a liela la aku 4 pela \v|m i olelo aku nei." Hookahi r.o kei» !a a KUhele, e b«!l< »ei * iioi i fsliu!i. |