Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 44, 21 March 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

I „ •' ".'1 f I -kpkahi la ilokō o ka makahilei 1807, halawal aliMi, j 1h ka mokukaua L»H)])jird me ka mokū'kaua Amelika Che£-. j ?apeak<*. i ka mokukaua Amelika e makaukau 'ana e.&Qp]LO laku iloko o ke awa o Nu loka. He mokukaua ka Lf<t]'ard Kauoha aku la ke allimoku kīekie oka Leg t- ' p;.i u i kaliimoku kiekie o ka mokukaua Amelika Ches-„ | sapeake e haawipio mai i na 'kanaka ap'au maluna p koiii, j oneki no ka lahui Pelekane mai. Ika hoole ana aleu o J£& i ahimoku kiekie o ka Cheaspeake, o ka hoomaka koke ikq I la no ia o ka mokukaua Leopard e ki-poka maluna o ka moj kukaua Ameiika. Oiai, aole i a aole no hoi i, 'mo'Miham? mua ka moku.kaua Cheasapeake, nolaila, haawipio aku la oia malalo o ka mokukaua PeTeka|ie Leopard. ' V;^ Ua hoopiha loa ia na Amelika me ka inaina,. eiā nae, he mea hiki ole ke alo ae i ka hooilikaua ana paikl i keia manawa. He hana kupono nae na ko kakou aupii; ni ka imi ana i alahele e; hoopauia ai keia kaua, inaiie, mea hiki. ' , He uuku loa na dala ma ka wailiona o ka a aole no hoi he nui o kona mau mokukaua, a o kōna.liuiana maKaukau a ikaika ma ke ano h.e aupuni aole e hiki ke hoike ae. Nui na mea e manaoia ana e hoao ana o Pelekan.|: e loaa i manawa e huipa ai ia A'melika, a e &ka iaia iloko o ka ole me he aupwiii la ilokp 'o kona hou ana. E hoao ana keia mau aupuni o ,ams, Palani e kaili-ku i na moku kalepa waiwai o Amelika lalo o'ka manao ana, e hoolawa keia mau moku waiwai o Amelika i na waiwai Amelika ma na j s ko laua mau enemi. ' , . ; Nolaila, o ka lawe ana i na waiwai ma ka he mea paakiki loa ia i kela,manawa. . . He manawa mamua aku o keia, ua ike !.sidena Jefferson e ala mai ana na onene kaua ; Nui kona nuonoo e hiki ole mai ia hopena. Ua ike-no oia aole i kuIpono ke aupuni e komo aku iloko o kekahi kaua; no ia i kumu, ua hoike ae oia'i kona manao e hoopukaia ke kanawai i kapaia —He Kanawai e Hookapu ana ina moleu apau mai ka haalele ana iho ina awa o Amelika. ...... O ka manao ana o keia, ina aole e hookuu mai o Pelekane ame Palani i ke kailepa ana aku a Amelika. i kona mau waiwai maluna o na kai no kekahi aina okoa aku, me ka maluhia, alaila, he mea pono e hoopau loa*lakou i ke kalepa waiwai ana me kekahi aupuni e aku a hiki mai i ka wa kupono. Na keia papahāna a ka peresidena i hoehaeha: nui ]oa mai i ko kakou mau makaainana kale.pa waiwai, a peia pu no hoi i hoehaeha loa aku ai ia Pelekane ame Palani. Ua loaa pu aku keia haawina maluna o na aina o Nu Enelani a no ka mea, e kauka'i ana no lakou i na waiwai Amelika e komo aku ma ko lakou aina, kalaia ae ai kekahi mair pilikia hune pili lahui. Alaila, aole e nele ana ko i ,s ko'! huli ana i alahele e pilikia ole ai lakou, a o ke alaheie wale no a lakou e ike ana, oia no ka hookomo ma-lu ana rrrai i na waiwai miiluna mai o tia moku liilii e lawe an'a i : iia hae o nājuiptfffl ;ame Palani. 1 tbw- T at u&& f: ~

- ■ » - "<mit ®* w *"v"" T -' *~' f ka'owiliia, ā e ana 1 ke awa ; mai kekani'aoao a kekal-n. _ ' I i>au na kela i ka hoopauia niai ua mokn maij a aia j iakou ma na alanui kahi i Ijioopiha mau aJ i kela ame keia la, a e hoeueu kipi ana na kanaka mamuii o ka lo'a& ole mai o ka hana. ( Ua oi aku keia haawina maluna o Amelika. Ua ulu nae na manao uiha i na ahiki i ka wa i loheia ae ai o kekahi lono e hoao ana kekahi mau mokuaina e haalele ia Amelika. > - I ka makahiki 1809, ua hooloiiia ae ua kanayvai hookapu nei i na moku i ka haalele ana i na. awa o Atnelika, a hookomoia mai la he kanawai i kapaia: ,"He Kai nawai hakuia (aeia) e aelike ana na' aoao a elua." —,E ae ana keia kanawai e holo aku na aumoku kalepa waiwai o Amelika ma na aupuni apau, a koe ō Pelekane ame Pa--0 na kanaka Amelika no ia mau aupuni. O ka Peresidena Amelika maluna o ka moana, hoom,\ka hou mai la.no. 1 ka laua hana kaili-ku ma ke ano haahaa loa. Na kela mau hana i hoopii loa aku i ka inaina iloko o na kanaka Amelika ia mau aupuni. D ka Peresidena mahope mai 'o Jeffers6n, oia o Peresidena James Madison. Ua kohoia oia ika makahiki 1800. O kela Peresidena no kekahi kue loa ika hooilikaua, La hoouna akii oia i kana paīapala kauoha i ka ahaolelo e komō olē alfu o Amelika iloko o ke kaua, a e noho hoi iloko b ka maliihia. . *.; . : ■ ' • 4 0 na Lepup.alika an|e na Kemokalaka iloko o ka ahaolelo» ua makemake lakyu i ka hooilikaua. alaKai ia lakou e kekahi mau alaikai ikaika elua o ke Komohana, oia na hoa hanohano Clay ame Calhoun. Aole wale no £ hoouka kaua aku lakou o Pelekane, aka, e la wep lo ] mua mai lakou ia Canada, a e hoohui mai ikia. me A.'meiika, Ua kue ,na hoa hanohano ka ahaplelo, [ «ika, o na hoa iianohano opi(!)pio, ua lilo mai la ia lakou ke [alakai ana o na hana oloko o ka ahaolelo. I i Haalele kekahi mau hoa hanohano o ka ahaolelo, me na hoomanao āna no na hana kaua kuloko o ko lakou , aina ponoi ina makahiki i Hala mua aku. Pela no me hoaloha Lepupalika ame na Kemokalaka o ka Peresidena, ua makemake loa lakou e Kooilikaua. Ikala 18 o tune; o ka makahiki 1812, i kukalaia ai ke kaua. ] 1 ka hoomaka ana ni> o kela kaua. ua ike e ia ka holomua ame ka He mea oiaio, he Uilii,wa-j le no ke kamailio ana ae no ke kaua i hooiliia me aka, aole i loaa ka lanakila ma ke kamailio waje no. j I ka malama o lulai, i haalele iho ai o K|enelala HuU, ia Detroit, a komo aku la a ja|wepio mai la ia Canada. Aka; ,nae, mamua o kona komo ana aku iloko o Canada„ loaa { mai la iaia he lono'e hoike aua. aia he puaiikoa nut hewahewa o na kanaka Canada ame na llikinī o Canada 110 i makaukau e lele kaua mai tjualuna o lakou. Na kela riulrōu hoolele hauli i aku ia Kenelala Hull, a haawi ae la oia i ke kauol|va i kona mau pualikoa e hoi| hou aku iakou no l)etroit, a malaila i loaa aku ai oia i na enemi a k&uohaia aku oia e haawipio mai. . v . o keia mokuaina o Delroit. e paaia ana keia muliwai nui Oma'oma'o, a he nui na loaa mai kj?ia muliwai

yRa lahiü» ka &a TÊ aia' hoi he :ün. bo^oholona* na k i löa.M -ïuaai lio k; ïio ola 1 ka M'i'o kè kat, ïïq ^.^vinioKu nai 11. la.ojau niökukauv IttJWst^i^ia xao! ks «is ia; li i Uil ea tu Ifc ia k; iO