Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 47, 4 April 1935 — KE KANAWAI AUHAU MALUNA O NA WAIWAI LEWA [ARTICLE]

KE KANAWAI AUHAU MALUNA O NA WAIWAI LEWA

ī ka 1952. hoopauia.ke kanawai auhau maluna o na waiwai lewa, a o ka hoomaka ana mai ia o ka pilikia oke aupuni Teritore o kukou, no ka mea, ona loaa mai! ia auhau mai, e holo ana ia no ka uku ana i na hoolilo o ia aupuni, Na ka ahaolelo kuikawa o ia makahik!], oiai no' e noho kiaaina ana' o T,awrence M, Judd. ī ke kau aha. 1 olelo kuikuwa mai o H)?>4 i hoomauia ai ahiki i ka makahiki 1934, hoihoi houia ia auhau, mamuli o ka hoola houia ana o kela kanawai auhau maluna o na waiwai lewa a kela kaukinkawa i hoopau ai, a 'pela, i loaa iki iho la ka pono i ke aupuni Teritore, oiai ua loaa malalo o"ia kanawai, mā kahi o ekolu miliona-dala auhau maluna o na loaa. I ka pau ana o kela kanawai, pakele iho la na hui nunui ame na hui liilii pu no hoi kek-ahi mai ka uku ana 1 kela auhau, a ua holo aku ka pomaikai o ka hoopauia ana o ia auhau iloko o na pakeke o ka poe n'unui ka hapa- . i}ui, oia hoi, na hui mahiko ame na hale kalepa, no ka mea, pau iho la ko lakou uku ana i na auhau maluna o ko lakou mau waiwai lewa, e laa na, mikini- ap.au oloko o na hale-wili-ko, na alanuihao kaaahi, na kaaalii, ko lakou mau halehana nunul rne mikin? nuuui o na kumukuai iloko o ia mau halehana, ame ka lalkou mau meapaahana lehulehu e ae no apau loa. ■ Pela pu'no hoi me na pono oihana oloko o na keena nunui o ka, lakou mau hale oihana. Aole palia he wahi keneka o ia i holo aku ilpko o na pakeJf«s, o y ka poe <,!a v. al<;, aka, ua~hoopaKek pu ia i, rt n a ka poe hanai pipi ame hipa, mai ka uku ana i na auhau maluna o ia mau kaukani lehulehu o na holoholona; aole he wahi keneka o ia mau kala i komo aku iloko <, na pakoke o ka poe ilihune. Mai pomaikai hoi paha ka i><n: ilihune, īna la ia pakele ana o ka [><><' hanai holoholona nunui mai ka uku ana-i'kela auhau i hiki aku i na haneli kaukani, a i hoemi mai ia poe i ke kumukuai o na i'o pipi ame i'o hipa i ka poe kuai ia maii i'o holoholona ; aka, aole lakou i hana mai pela, aka, ua anunu no lakou apaū no Isfkou wale no ia mau pomaikai. Malia paha ua emi iki mai ke kumukuai o kekahi

ano i'o holoholona, aka, aole na ka makemake map.ll ih'o o kela poe i hoemi i na kumukuai o ia mau i'o holoholona, aka, na ka. emi mai o ke kuaiia o mau i'o holoholona ke kumu, oiai ua pilikia mai kekahi hapanui o ka poe na lakou e kuai ana ia mau i'o a o ka lua».'no ke komo nui loa ana mai o na i'o holoholona maiwaho, oia hoi, mai Aukekulia mai, nona ke kumukuai i emi loa iho malalo o ke kumukuai o na i'o o koonei mau hoiloholona a keia poe i hoopomaikai nui loa ia mamuli o ke kapaeia ana o kela kanaw» auhau maluna o na waiwaī Tewa a kau ole ia"sa auhau maluna o ka lakou mau holhholona. I keia kau ahaolelo e ikeia aku nei, ke hana hou ia mai nei elike me ke kau kuikaka o ka 1932 ke kapakahi a oi loa aku, no ka mea, ke makemake mai kekahi mau alakai o na solona o ko kakou ahaolelo e mau no J&'d mana o kela kanawai auhau maluna o na waiwai lewa, aka, e hoopakeleia 'no nae na holoholoha a ka poe hanai holoholona ame na moa ulu, e laa.ke ko, ka hala a pela aku. I ka hoopakeleia ana o ka poe hanai holoholona ame ka pne mahiko, mahi painaapala ame ka poe hanai holoholona mai ka uku an i na auhau maluna o ko lakou mau waiwai lewa, he mea maopopo loa, e hele loa ana ke aupuni Tei;itore iloko o ka pilikia, ke ole e'hooholo 'mai ko kakou ahaolelo i kanawai auhau hou e paniia ai ka makalua nul e hakahaka ana mamuli o ka hoopakeleia ana o keīa poe mai ki uku ma i keia mau auhau waiwai lewa. Me ka ike iho 110.0 na solona o kakou, aole i lawa na loaa o ke Teritore mai na auhau mai e ohiia nei i keia wa e hui pu an« m.e 11 * I )ua o keia kanawai auhau maluna o na waiwai lewa, 0 ko lakou hoao iho la no nae ia e hoopakele i keia. poe i hiki pono loa ke uku ia mau auhau me ka ehaeha oīe. Kupanaha o na kupanaha! Hik| loa no ia kakou e ka lehulehu i ke kulana o na solona 0 kakou. Na ka lehulehu i koho aku, hele no nae e hana i ka pono o ka poe kakaikalii. Aole lakou i puka 1 ka iakou mau paloka kakakahi, aka me he mea I i \ oi loā aku ka waiwaiio o ka lakou la mau paloka kakaikahi mamua 0] ka kakou. Aīoha no ka lehulohu kuu\ u ole i ke koho j mau aku no ikeia poe. I ia k&ly)U e ka lehuiehu ke ike i ke kulana 0 na aolona. I kela' kau aku,hoop*.iia makou ka auhau malu.na 0 nā pono liale. He holo like ka pomaikai 0 ia hana maluna o ka poe ona home 'apau he mau pono hale ko lakou. E aho la, koe wale n onae. ua oi aku no ka pono o ka poe waiwai ame ko lakou pomaikai i kela kanawai, no ka mea. o lakou no ka poe nui 0 na pono hale; iaole oia waie, aka. he nui ka waiwaiio o ko lalau; mau pono hale, no ka mea, he 'mau pono hale nan; loa ko lakou, nolaila. aole no i kaulike loa kela kanawai. a ua lioaikeika no hoi au e hoihoi*pihaia mai no ke kanawai auhau waiwai lewa mua, oia hoi. 0 hookuu ana i;kn auhau maHmaeNia pono hale ahiki i k;-. haneli da!a. Malalo o ia kknawai, o ka poe apa. : - : al". ka waiwaiio o ko lakou m&u pono haW manuui 0 k.'- < o" t) haneīi da!a. e nkn lakou i ka auhau

maluna-o ia keu. He tcanawai kauHKe ia, no ka mea, īike ka huma dala e hookuula o poe apaii. Aka. ma ka hookuuia ana o na pono hale o l:a poo ai au e hoio wale me ka auhau ole ia, ua kapakahi loa mao' ia; aka. no ka paaia mai o ka pila' e ke komike a-l<)ihi ala la hoihoiia maj, haiki loa ka manawa e paio ai imua o >ia hoa.makaaitiana, a pela i hooholo pupuahuluia ai kela kan:,\vai. a kani ka aka a ka poe pokeokeo. Ma ka iho no nae a ko oukou unahooponopono nei, ua nui ioa keia mau dala ho elua haneli a keia i hoomaopopo ai e ukuia i kela amo koia rm a i piha na makahiki i ke kanaono a oi aku, no ka mea. ke kauoha pu nei ua kanawai la, e hooliloia ia mau dala ; ; pau i kela ame keia malama ilokot> kela'ame koia apana i ukuia aku ai ia ika poe i hoopomaikaiia. He oiaio, i kekahi poe, ua hiki loa ke hooliloia ia mau d'āla a oi aku-i ka malama hookahi ina no hookahi wale no mea <> ka ol ,ma hoo*kahi, a i kekahi poe hoi, he hana paakiki loa ka liiki e hooliloia ia huina ika malama hookahi. No'u iho, ke ike nei au he hana paaKiki loa aitf! la?u ko hoolilo in huina i ka malama hookahi ina owau kekahi <> kom<> una malalo o na pomaikai o kela pila. A'ole i manaoia lu : a mau dala o hooliloia ma na hana pili waiwai a ano liKe o ao. aka, e hooiiloia ia i na mea e pono ai ke ola ana o ke kanaka, Ua hiki ia ke hooliloia no ke kuai ana i kaa okomopile, ka hoolimalima ana i mau limahana e laa l<o kalaiwa kaa okomopile, Tfuke, m6a hoomaemae pa a paha, no ka mea, e manaoia o ka poe ua elēmakule a luahine loa, aole e hiki ia lakou ke lawelawe no lakou iho: nolaila. ua.aeia ia mau dala e hooliloia no ka uku ana i ka poe kauwa lawelawe mai o na ano apau. ITa hiki pu k.e hooliloia no na ano meaai ame na ano aahu apau a ke kanaka e makemake ai.

Ma Ukniāna maoli aku, me he mea'la, me ka hoopaapaa ole, e hiki loa io ana ke pulumiia aku ka nele ame ka hune mailoko aku o na home apau o ka poe e noho malalo oka mana o kela pila kanawai. Aole e hiki ke alo ae i ka loaa io aku o la hopena ina e holo a hooko ponoia na manao o kela pila.

KUPANAHA KE ANO O KA UKIMA () NA 'AUHAU (Hoomauia mai ka Nupepa Ad\'ertisi-r niai. l {Kakauia e William Borthwiek, Komisina Auhau.) O ke kanawai i waihoia mai e ke kqmisina i kohoia e ke Kiaaina maluna o na auhau e hookau ana i na auhau o "Ke Kuleana Maluna o Kou Komo ana ma Kekahi Ano Hana" ma ke Teritore o Hawaii nei. "Uku-i-Hookaawaleia ame ka Uku-Kumau," (Salaries and Wages), i loaa mai i kekahi limahana mai kona ha-ku-hana mai, AOLE ia e auhau ia. Oka Uku-i-Hookaa-waleia ame ka Uku-Kumau, i loaa mai i kekahi limahana mai kona hak'u-hana mai, ua hookuuia ia mai ka auhauia ana malalo.o keia kanawai. OLUOLU E HOOMANAO I KEIA! 0 ka auhau o na Ix>aa Apau, (Gross ineome), e hoo~ maopopo ke ana o k«* hookaula; amt ;iku iHaluna'" d" ka iehulehu e kuai niai ana i na waiwai, lAIA E lIOOLILO AKU ANA I KANA M A U DALA, aole hoi O KONA LOAA MA KANA HANA ANA. Ina oe e makemake ana e apuhi i ka auhau, mai hoolilo oe i kau mau dāla. * Ua oleloia, o ka auhau maluna o na Loaa Apau, e hoopilikia ana ia i ke kanaka e kalepa liilli ana a pili i ka paia. Pela i'o anei? Auhau ne na Loaa Apau waiKanaka Loaa Apau hoia aku no,' Auhau .no Auhau' ria ka Kalepa no ka M.H. ka M.H. ka Mahina l'a hookahi A $ 1,000 $ 22.50 '$ 1.87i/> $ .061,4 B 2,000 45.00 3.75 " .12V 2 C 3,000 67.50 5.62'2 .18% D 4,000 90.00 7.50 : .25 E ...... 5,000 112.50 9.371/2 .3114 F . 6,000 135.00 1i.25 .371/2 G .. ... 7,000 157.50 13.12 ' .43% H ..... 8,000 180.00 15.00 ~ .50 |I 9,000 202.50 16.8714 .56^4 I J 10,000 225.00 18.75 .62% K 15,000" 337.50 28.12» .9334 L 20,000 45<),(|0 37.50 .1.25 „ He mea maikai paha e hoakakaia ma keia wahi AOLE keia bila e noonooia nei e hoohuiia ana me k.a bila 0 keia manawa, k;a,auhau i{naluna o na waiwai i duteia o ka oihana kalepa ame na auhau o na Waiwai Pilikino, aka, e lawe ana keia ma ia wahi hookahi no. ka mea e hele ana e kuai i na waiwai a ke kanaka kalepa, e uku 1 keia mau ,a|uhau i hoikeia ae la—He inanāo ko'u aole oia e kanalua i ka uku ana i keia mau auhau malalo o kekahi inoa okoa? Oka huina nui o keia mau auhau maluna o na i duteia o na aihana kalepa ame ka auhau nialuna o na waiwai pilikino, i kekahi.manawa, e oi loa aku ana ia maluna o 2.19 pakenate o ko lakou mau auhau o na Loaa-Apau. 1 ka hoomaopopo ana, ma ka pauku hope i hqikeia ae la, na-ka lehulehu e uku aqa 1 keia mau auhku i ko lakou hele ana aku e kuai i na a ke kanaka kalepa no ka hoolawa ana aku ina llioolilo oke aupiīni—a ke aupuni hoi e hoolako mai ana i ka lehulehu me ka auhaft ole ia 0 na keiki e hele nei i ke kula, ka holoKhlo ana maloko o na Paka, na laau haawi wale, ka hoopakele aiia Ina ika wa pauahi, na hana powa, a pela w 1 aku ' Aole he poe noonoo maikai e hele mai ana olelo e lioopauia keia mau hana a ke aupuni e nana ik 11l mau hana maikai.keia, a e pono e hoomau aku kakou» a ua ike no au ua makemake no kakou apau e uku pakahl i ko kakou mau auhau apau no kda mau haiia maikai a ke aupuni e hana nel ;

WARSAW—Ke hoao mailko Gerenuuiīa. J ua kauoha !a o Polani e liW aku ka nuilaku lie olua nuui mokukaua o kona mau nwkukaua m'nm BiTciajjia $iai.