Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 47, 4 April 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Ua hoomaopopo koke ia mai la kona ano e na meu apau, he Joi:o (.■ hoike ana i ka lanakila i loaa i ka moku kaua Amcrika maluna o ka mokukaua feeretania. 01; ae la na 100 huro a haalele wale, "hapaiia &e la keia maluha o'na poohiwi o na kanaka o keia anaina hknohar,- . ka'ihuaka 1 ' ae 3a na mea apan. ha kane ame na"wahitv. maloko v keia rumi hulahula nui. b Mahope mai oka pau ana ona mea apau ika hanni. t * e pili ana i keia lanakila i loaa i ka mokukaua "Constitiition," ua hooun? ia aku k'eia "Maoedoniā" no Anapoli-, kahi r a\) ia ai o ns keiki opio o Amerika i ka ike kauaainu iiiiio kaua-moana. Ua hoike. mai ko Beretania Nui liii ame ka'ehaeha loa no keia haulehia ana o ka.mokukaua '"Meeeelonia" ma keia hooukakaua ana, a ua 1i0.,laha f.c> r>upepa "Times" n Ladari.a i kona manao p.« nei: ■■ ■•■■■■■■ "Maluna aku-o elima hanen' moku Beretania i lilopio aku niahilr> o Amei'ika iloko o na malamn he ehijcu, he elima hani ii mau moku kalepa waiwai a he ekolu niau 'mokukaua.. He oiaio anei keia mau hoike? Hiki n<> anei i na i<,maka Beretaina ke lohe i keia mau'mea a noho no mi' l a oni ole ae? I keia makahikl akū nei, aoh- - e hiki ke oleloia ua lanakila na mokukaua Amerika maluna ona mokukaua Beretania. He ehiku wale no mahina i h'ala aenei, aole loa e hiki ia'Amerika k6 ku mai e hakaka inuia o na mokukaua Beret£inia; a" no ka mea, aole oia i lawa me ka ikaika ame na aumokiikaua no l, ku ana mai e paio. Eia nae, a hiki mai la i "keia la, an\. he mokukana Amerika i hoolei aku i kona hae-lahui." Heoiaio, ua oi-aku ko Beretaina mau mokukaua manma o ko kakou, eia nae, ua lilo loa oia' i ka hoomakaukau kaua me Farani, no ka mea, e hooilikaua maoli ana no laua mawaho ona moanakai kiekie; na keiā mau lanakila o kakou i hoopiha aku i ka hauoli iloko o ka puuwai o ko kakou mau makaainana. ' Aka, ua niki mai no i ka \va e haulehia ai o ko kakm. aoao r no ka mea, malalo o na hookele ana a Kap.ena Lawrence ua haulepio aku ka mokukaua Chesapeake malalo o ka mokukaua Beretania Shannon, matvaho p'onoi ae no o na ipuka o ke awa o Bo'setona, no ka mea, iloko o ka manawa pokule wale no, ua weluwelu liilii iho la'ko kakou moku. He ekolu mau kanaka ku-hoe i pau aku ika make. Ua ku mai la ka lulanela ekahi me "kekahi poka, aua nui kona ehaeha. No Kapena Lawrenc.e, iaia i aahu mai ai i kona kapa aliikoa piha, aia hoi «5a kipoka ia mai ia oia no elua manawa. a iaia i aneane ai e'make, pane mai ia oia i keia mau huaolelo: "Hoike aku i na kanaka, e hakaka aku me ka awiwi!" ■■■,- H%omaha iki iho ia oia, alaiia, pane hou mai la: "Mai haawipio i ka moku!" Ua paio aku na aliikoa i koe iho, aka, ua hiki ole ia lakou ke ku aku imua o ka enemi. ' Alaila, me ke koena iho o na kanaka i koe ame ko lakou puuwai pakahi'i pailaia me ka ehaeha, huki ae la lakou i ko lakou hae haawipio. Ua haawiia he anaina no ko lakou

"Chespeake/* a miiluna iho o kona kino i k'auia iho ai kana pahikaua. i: 0 na poe.ma kona anaina hoolewa lie poe aliikoa Amelika ame n'a aliimoku Eeretania, a pela pu me na luyiamoku i ehaeha ona mokukaua a elua. Ai ka pau ana o keia anaina hoolewa, aia h«i, ua hooholoia'ae la p hoihoi aku ho i ke kino no uka o ka aina ; a e waiho aku maioko o ka halepule Tn'nitv, ma Nu loka. Ua haulepahu iho la na manaolana ana o na kanaka Amerika, a mamua o ka pau ana.o ka makahiki 1813, ua hnona aku o Beretāriia he heluna nui o kona mau aumokukaua ma na kai o Amerika, a e kipaku ana i na moku apau e welo ana me na hae Amer.ika mai ka moana holookoa mai. * f ' Kē nana aku, he loa io no ke alahel'e e loaa ai ia Amorika ka lanakila hou ana. O ka mea anonui wale 110 i keia manawa, % mau nd ka holo ana o na moku Amei'ika maluna o na moanakai piliaina o kona mau mokuaina) i hiki ai ke loaa aku na hoopakele ana i ria territore ma na aoao akau-hema. ' E waiho iki ana ko.u mea kakau ike kamailio ana ike ano o na hana hoopakele a Amenka i kona mau aekai ponoi, a e kamailio aku ana oiā i kekahi mahele okoa o ka moolelo, i na hana a Amerika e huli ana i kahi e loaa ai o ka lanakila maluna -o kona enemi, Aia kekahi aliikoa opiopio loa o Perry kona inoa, ua haawi ia aku iaia kekahi hana anonui loa. He poe kanaka mahuahua no me keia aliikoa opiopio. Ua hoouna ia aku keia kanaka opio aliikoa me kona poe kanaka ma na kuahiwi aku maloko o na kapakahakai o ka Lake Erio. no ka hana ana i mau moku. a he mea oiaio ua paa a ua īoaa he mau moku nunui n\a ka hookele ana a keia aiiikoa opio, Uia haawi aku ke aupuni i na apono ana apau i keia aliikoa opio ma kana mau lu.na kapili moku, a pela i paa »4- keia mau mokukaua nunui. 1 ka malama o Sepatemba o ka makahiki 1813, halawai mai la me na mokukaua o ua aliikoa opio la-me na niokukaua Beretania. ma na kai o Lake Erie, alaila, aoho he hana e ae a na aoao a elua, aka, oka hopilikaua wale no. . La hooiliia kekahi kauu hahana !oa mawaena o keia mau moKukaua o keia aliikea opio PeiTj\ me ka hahana ioa. i ikeia moloko o na ni H .e.o mua loa o Amenka noi. U& kapa keia aliimoku epio i ka iuoa o koaa moku e hookele ponoi ana ka "Law i no ka hoomanao ana i ka inoa hanohano o kona wiwo ole i haule-amake «sku Kapena Lawreiuo. Ma kena liae bolu e kowelo ana 1 0 ar;l huapalapala i kuniia: Mai Haawipioi ile eono ka nui o na u'.umoku o koia alnmoku opio, i aia mau kona mokukaua poaoi mamua o kohh mau uh.;r.oku e ae he elima, rue lakou mau aahu kaua pma mailuna a lalo. pou-kaola e kau iho ai o na hao makma. aole i pau Ma na lunke hope i ho)pukaia, ua hoike mai iā. ke emi iki mai nei na hihi;, — maiiope iUo o ka maka nki 191....... La ae aole mai keia mamuM o ka pu ae o ka o Ka n«iho*na a wahine ar.a 0 na niea i maleia. aka, n, ka ua Ulo na oki-male i n 11 uim .oa t keia wa nu.muaiO ka mea*hiki ika poe ke " f a { . Ilar : a , 1 hookahi mea mao1v i o waiwai .\cu ok\ pUikia o keia mau makamh i - \ I