Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 48, 11 April 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

E helelei ana kona mau kanaka hoa elua a ekolu i ka maiiawa hookahi, ke haawi nei oia i na kauoha i kona uuu ulu-moku elima e nee mua, mai haawipio i ko lakpu mau moku, oiai e a ia ana kek/ihi o lakou e ke ahi, &ia hoi, loaa mai la no ka lakou pane i ko lakou alakj|i nui me Lcia • mau olelo:, "E Ola Loihi o Amenka!" Ahe mau mi. nute pokole wale 110 mahope iho, aia hoi, hoi aku la na kanaka koa apau o keia moku iloko o ka opu o ka honim. Ua ike 110 keia aliikoa opio Ferry, he mea paakiki ioa ka hoopakeie ana i kona moku ka "La\vrenee," a i mea e hoomauia ai ke kaua ana, ike olejnai 6 'lea eneiui i kona mau kuia ame na popilikia, haawi 'aku la oia i na kauoha ana i kekahi o kona mau lutanela, e hoomau aku i ke kaua ana elike me ka hiki iaiB v a e ake apa keia alii koa Perry e hiki aku maluna o kekahi o.kona mokukaua e kaua pu nei me ka enemi, eia nae he mamao iki oia mai ka moku aku o keia aliikoa opio. Alaila, maluna o kekahi waapa e kali ana laia, i haaleie iho ai oia i kona mokukana "Lawi-enee/* a kauoha aku la i kona mau sela e hoe aku no ka mokukaua Amerika "Niagara." I ka hapalua like o kona alahele, i ike mai ai na mbkukaua Beritania iaia maluna o ka waapa, ia wa lakou i hoohuli mai ai ika waha oka lakou mau pu aki inai la. 0 kekahi o na poka o ka enemi, u.a ku pahi'a aku ia ma ka aoao oka waapa o ke aliikoa opio, a ua puka pu, No ia mea, i wehe ae ai o Perry i kona kuka, a pahonohono aku la ma kahi i poino o ka* waapa a hiki i Ka paa ana o ka wai, alaila, hoomau aku la ia i kana huakai a hiki i kona pili ana a ku ma ka aoao o ka mokukaua "Niagara. ■ ■ ■ ■■■■ ■ :■. . ■ v - ■■■■■■ He mau minute pokole mahope' iho o keia, ala hoi, ua haawi aku oia i kana kauoha hou oiai oia, maluna o keia mokukaua "Niagara," a he mau minule pokole hou mahope iho, aia hoi, ike ia aku la ka meha ana o na/kipōka ana mai a na mokukaua Beritania, a maluna o KeKahi o na mokukaua Beritania i ikeia aku ai ka pii ana ae o' kekahi hae keokeo haawipio, e hoike mai ana ua lanakila na aumoku kaua Amerika. 0 ka loa keia o ka ike ia ana- o ka haawipio maoli ana o ko Beritania aumokukaua, malokō o kona. mau mooleio. īka maluhia ana ona aoao a elua, i hoouna mai ai o Perry i kana hoike ia Kenerala o ko Amerika līuipuia mau pualikaua h,uiia, .e olelo'ana penei: "Ua halawai mai makou me ka enemi/a iloko oko makou poholima. Eia o Kenerala Harisona e ku makaukau mai ana mauka o ka aina i kokoke i na aumokukaua Amerika o Perry, ma ka mokuaina o Detroit; nolaiia, i ka lohe ia ana aku o keia nuhou, aialioi, u& lavp mai la o Kanerala Harisona ia Detroit, a ua lele aKu oia maluna o na pualikaua Beritania e ku Kiai ana ma na kapakahakai o ka Thames River, alaila, ua hoi hou mai la ka palekana ika lahui Amelika, , 1 ka makahiki 1814 ae, ua pau ae la ke kaua mawaena o Beritapia ame Fa¥ani, a hoohuli mai la kona noopoo aha maluna V Amerika, ame ka lele kaua hou ana mai 0 ia makaluki no. Oka Beritania e hoolala mai la i ano jo keia leleVkaua hou ana ana maluna o Amei'ika,, e nfr|ij|elg. ?ana oia iloKo'o £?īolu mahele, r hoomaka mua ma ka akau mai, o ka elua mai, 11$ aiftji waena, a 0 ka ekolu, ma ke komohana, ma 0 ka MuHwai Mississippi. , Ua hoomaka mua mai la ka lele kaua mai o Kanada, i hiki e lilo pio mua mai 0 ma ke alahele mai o I.ake Champlain mai. Halawai niai la me Kapena Mcdonough na aumokukaua ke kaikuono o Lake Ohamplain, a ua lanakila .0 £&rHjwna ■maluna oka aeko. , • ■ .v > I ka lua o na lele kaua hou ana a na. aun)9kjA|ta,u§ /j|eritania, ua hoomaka mai la lakou ma ka aoao hikihsj a u& ianakila hou no lakou me ka nui 0 na make §9*° a elua. Hookomo loa aku la na aumokukaua Beritah.ia maloko o ka muliwai Chesapeake, a ūa hoolele huina nui loa o kona mau pualikaua a hoomaka aku la ko lakou maki-poloiei atia np _kē kapitala o Wasinetona, ' . . I ka ike ana 0 na kamaaina o ke kulanakaūh'ale, ua *hoopiha loa ia lakou me ka inaina nui, a iloleo 0 na wai|maka e helelei ana, hoakoakoa ae la lakou i ko lakou mau opeope apau, ko lakou mau waiwai, na mea apau, a' "h"aalele iho la i ko lakou mau home. Maloko o ka home 0 ka Peresidena, a i kapaia le Keokeo, e noho ana ka wahine a ka Peregidena son, a i kapaia aku e na makaainana—"Ka Makuahiue o' ka Lahui Amerika,"—aole oia i awiwi i ka haalele £lia 1 ka Hale Keokeo, aka, e kali ana i ka hopena 0 kona tiiau makaainana, ina e pakele aku ana lakou apau rhafnua 0 ka hiki ana mai oka enemi. E au, e wiki, Malama i'na kamaiki na pua aku 0 Ammka. Kona leo makuahihe e haawi kauoha ana i kona iahui aloha e houhewa nei. Ae, aole oia i haalele iho i kona kulana, i aeeu aku ma kona wahi e ku ana, a hiki i kona ike ana ua pau aku na mea apau i ka pslekana, a ua ku-oiohelohe hoi ke kulaiiākauhale, alaila, me kon#, mau walii opeope i makaukau, ame kona kaa.e kali ana, i haaleie iho ai i kona home aloha. Mawaena 0 kona mau ukaaa makamae ana i lawe pu aku ai, ke kii oka peresidena m s ua 0 Amerika, Keoki Wasinetona. aole hoi oia i makemake e kau mai na Hma kakauha 0 ka enemi maluna 0 keia kli. Hiki mai la ka pualikaua Beritania maloko o ke kulanakauhale 0 a hoomaka mai lā i ka lakop mau hana puuwai eleele maluna 0 ke kapitaīa pau na hale aupuni i ke puhiia i ke ahi ka hale o ka puuku o ke aupuni ame ka Hale Keekeo. No kekahi mau hora, ulo iho la keia mau,hftīt «U--puni apau i puule'mi; haalele iho la na pualikaua Beritania i ke kapitala. a nee aku la lakou ao ke kulanakauhale 0 Baltimore. Uahakaka mai la keia mokuaina i"ka enemi, a oiai t e kauka'i ana lakou maluna 0 ka papu 0 no )ta mea, ua hoohui ae na makaiunana o keia mokuaina ia takou a lilo i hookahi. a ua haawi aku ia lakūM. iho malalo o na kauoha ana a ke alakai kiekie ,o kēia 0 na k»ne, na wahine ame na keikL a mawahe $ na knnaka opio ikaika i komo aku maloko 0 na pualikoa i ho!a ia ae f o na poo olomakule kekahi e p&a ana.i na pu, a e Inwe ana i na kul&na kiai ma na kihi alauui apau— 1 hookahi no olelo kupono e olelo ae ai, aia ke aloha oiaio loa o koūi lahui nn\hope 0 kona hae aeko, ame ko lakou aina I piha ai. i ptu