Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 48, 11 April 1935 — NA MEA I IKEIA MA RHODE ISLAND MAHOPE O KA HOOMAKAIA ANA O KA HEIHEI LIO PILIWAIWAI [ARTICLE]

NA MEA I IKEIA MA RHODE ISLAND MAHOPE O KA HOOMAKAIA ANA O KA HEIHEI LIO PILIWAIWAI

[■ . • t ( Hoopukaia Ma Ka Awalakaika) (Kakauia e Frank Morris.> AIE DALA KA POE ILIHUNE NO KA HEI.E ANA E j PILI MA NA HEIHEI LIO. , O kekahi alahele o na oihana kalepa i lioomaopopo] ole ia ma na hoolaha i hoopukaia ae, oia no "ke ano o ka: ioaa ana i ka lehulehu. i makemake nui e hele keia mau hana heihei lio, ke dala, i ka wa o ke kahua heihei lio o Narragansette i weheia ae ai. 4 Ike iho la na hui hoaie dala liilii i ka ? holomoku ana o ka lehulehu e aie dala mai ka huina' o $>50 a oi aku, he poe nue e hoao ana e loaa ka puka ma ka lakou pili >vaiwai ana aku, i hiki ai e uku hou aku 1 kV dāla a lakou i aie aku ai. O ka manaoio maoli nae o'kela hoaie ana, aole e hiki ke hoike pololei ia' ae; Ō £a mea w r ale no i maopopo, wahi a n'a poe i huli aku i ka oiaio o keia mea, e ike ia no ia ma ka puka aniani o na dala maloko o ke kahua heihei lio, nb ka lliea, lna ia mau pukaaniani e ike ia ai na mea e pili ana ī ke Jala 1 aie ia aku e keia poe ilihune, no ke ake ana e loaa'maī 'ka puka. 0 kekahi mea i ike ia, penei no ia: Aia kekahi kanaka e paahana mau ana maloko o keleani hale oihana kalepa o ka aina; he inisua kona e paa āna no kekahi manawa loihi loa, aolē oia i aie dala mamiKi ā "hoopaa aku | i kona inisua i mea ku-boriā nona. A'ka, i kekahi la, ki- ; koo aku la ia iloko o kona "hui inisua he $50 dala, a hoo1 paa aku la i kona inisua no ke dala ana" i ate ai; a i ka jhoopokole ana ae i ka moolelo ma 'keia wāhi, hiki hou Imai la oia ma kona home i kela ahialti ua kahi ka neo. ' He mea oiaio, aole ka hui inisua e poho ana ma keia ! hoaie aha mai la i keia kanaka i ke dala, no ka mea, ma |ha kanawai o kā hui iniau'ā, ua hoopakeīeia" ma na hihia !o keia ano, a aoīe no na ka hui iniaua ke dala i hoaie mai !ai ia oe, aka, o kau dala ponoi no, koe Wkle no, e ike ka |hui insua, aole e oi aku kana hoaie ana maluna o ke ka'naono pakeneta o na dala apau au i hookomo akū ai me iua hui nei. T | Aka, o ka banako ka mea i lioonui hana la aku, e ma- ■ lama ana lakou i na buke me ka pololei, e hoike ana i na i huina kikooia e ka'mea klkoo, a e hooliloia ana ka maInawa o ke kakauolelo i kela ame keia manawa e kikoo 'dala aku ai kekahi mea. ; v HOOHALAHALA NA AHAHUĪ KALEPA NO KEIA PILI-WAIWAI HEIHEI LIO Alaila, heaha ka hewa? No ke aha ka |>au ana o na da!a o na banako? No ke alia ka hoohalahala ana a na ahahui kalepa, a olelo ae la lakou, māi oi loa aku ka pono ina o keia kahua heihei lio a ma kekahi aina okoa aku, ma Panama paha? No ke aha la i hiki ole ai i na hale kalepa ame na hale oihana e.ae o ke ke ohi aku i na aie o ka lehulehu i keia manawa, oiai, i na wa i hala ae, aole i ike ia kekahi mea o keiā ano? Hoohalahala pu jpe ka poe kuāi olelo ana, uuku loa ka poe e kuai ana i ka nanahu i kfela makahiki aku nei, no ka mea, o kekahi keia o na mea |e pono ai na home. No ke aha hoi na hāku hana i hookapu aku ai i ko lākou mau kanaka hana'aole e heīe ma na kahua heihei lio a piīi dala aku; a pu iā ko fk koti kamailio heihei īio ānā ma ko lakou māu hora hā|iā. 1 ka makahikl 1905, he kahua heihei muia no kekāhil i ike ia ma kela inoa Narragansette, aia ma Wa apana aina 1 o Cranston, he mau mile pokole wale no mai keia kahua| aku. īa manawa a ia makahiki'no i pau arka heihei lioi ana. I ka makahiki 1906 mai, ua weheia Nje kahua heihei lio ma Rockingham, ma Salem, N. H., a t|fialaila i hoopiha aku āi na kanaka puni heihei Iio a haāīele ia iho īa na kahua heihei lio mua e ulu ia e ka nahelehele. ! Aka nae, o ke kahua heihei lio o Narragansette, ua; nui loa kona makemakeia e na kanaka, no ka mea, nuij na pomaikai e loaa ana i *ka poe e hana ana malaila; nuij na dala hoope, nui pu me na hana e ae e hounauna ia aii kekahi poe no ka ukuia. •! Ma Rhode Island, ua ike ia ka hoomaka ana mai oi ka nui o na hana hakihaki ieanawai o nā ano like ole, a na ia mea i kono aku i na lala o na ahahui hoopakele ame manawalea o ka aina, e hiki mai lakou ma keia kahua heihei lio no ka makaala ana i na karaima e ulu mai ana, Aia mau malaila ka makai kiu poo o Rhode Island, Mr. 0'Hara ame kona puali makai kiu, a ua kapiliia he hale paahao no ka manawa ma ua kahua heihei la, no ka hoopaa ana i na poe hakihaki kanawai apau e hopuia ana, a na ka oihana makai e kii mai a lawe aku i ka poe i hoopaaia. " '

I MAKAWA, LOAA NO KA PUKA I KA POE PILI WAIWAI—I KEKAiiI MANAWA Eia nae, aole no hoi i pau loa ka lehulehu i ka uwe ana, i ka lilo ana aku o ka lakou dala, a i ole, hoopunipuni ia mai paha e kekahi poe he lio holo kela, a he lio holo ole keia, ar i ka puni ana aku i ka pelo ia mai, eia Ka auanei, he make ia nona. I ka wa e niiiiu ana o ka huila a ka mea pili waiwai, e loheia ana na leo akaaka, na leo hauoli, a no ka mea, ua loheia ana na leo akaaka, na leo hauoli, a naka'mea, u& loaa ka laki i ka mea pili waiwai; ao ka mea oi aku, o ka pii ana mai o ke dala iloko o ka poholima o ke' kanaka hala no hoi na pua o ke kula, piha no ho! ka houpo lewalewa, nui na hoaloha; liilii na mea paakiki i ka welelau lima, no ka mea, he la LAKI keia no ke kaiiaka pili waiwai.) v ! Nolaila, e hehihelu iho i keia malalo iho nei: Aia kekahi makuakane ame kana ohana e noho a*na ma ke kulanakauhale i kela makaihiki aku nei, (*33), a e i&welawe hana ana no ka N.K.A., i kekahi manawa e hana ana a pau ka pule, a mahope mai nei, ua okiia na hora hana, a o kekahi poe, ua hoemiia na la hana.a lia ekohi la oka pule. Nolaila, aole he maikai o fta noonoo o keia niakuakane, no ka mea, ke kokoke mai noi ke kau anu, a aole hoi i lawa katia ohana keiki lne na kaj>a meliana; a o kana wahi loaa uuku e loaa tret, ua lawa ivale no ia no jna meaai, a koe okoa aku no ka hoolimajtima ame na kenikeni liilii * a na keiki e hele a| i ke "kula'. I kekahi la, halawai mai la ia kekahi kanaka kuonoono a nīnau mai !a ina he hana kana. Hoole aku !a keia makuakane, nolaila pane akxi 1a ke kanaka kuono- ' ono e hele oia e kuai i kana kikiki heihei Hcv, a ua haawi |mai la oia he $50 iloko o ka poholima o makuakane, a haawi pu mai la oia he |5 hou no kona ulpi, ! Ua apono aku keia makuakanO, a ua h«ti aku oia ma ua kahua heihei la. A elike me ka meal lauoha ia mai Hi oia, ua haawi afeu la ia i na dala i fcaaWjk mai iaia no ka pīli ana i ka heihei helu eona Taia nae ellana nei elike me ke kauoli», loaa ae )a kia he noon&o ht>u ana: **No ■' I ; : i ■■■*:. 1 ■S'|: '•■■

ke aha no hoi au e pili ole aku ai i keia mau dala he elima i haawi ia hai nei no ko'u uku? Ina paha he .haawina keia no ka pomalkai, alaila, he mea pono au e hoao pu i keia mau dala he elima, a he oiaio, ua kuai aku la ia i kana tikiki no elima dala, ' j laia e kali ana no ka heihei ana i kauoha ia mai ai, aia hoi, hooho īa ana no oka heihei keia. E leleīe ana kona oil|, no. ke dala a ke kanaka kuonoono i haawi mai ai iaia, aka, no kana ma.u dala ponoi no he elima. Aole i maopopo jaja ke ano o ka lio, aka, hookahi ana mea i maopopo, o ka inoa o ua lio 1 a,. ame kana mau dala i kuai ai ina tikiki. Aole i loihi loa keia kali ana ona i ka lio i puka mai ma keia heihei, aka, o ka mea nae e hooho ia ana e na mea apau, oia no ka lio ana i kuai aku al i kana tikiki. I kona nana.fina maluna o ka papa-eleele, aia h>i Ma ka helu ana ī p!h aku ai, Holo mai 1a oia no ka puka-< aniani e u"kuia ai o ke dala, aia hoi, i kona hoike ana aku| 1 kana tikiki, ua haawiia mai la iaia he |75 dala. HQAO NA AHAHpI EANAEO AME INI§UA F. HOOKUIHE I KA PILI WAIWAI ANA O na ahahui banako anu» ka hui misua, ame m ahahui e ae nQ apau, i lilo aku kekahi o ko lakou mau limama na hAna kakauolelo no ka ma ua kahua hoihoi la. a ma kekahi ano hana e ae paha, e kauoh§ !a ana lakou e waiho mai i ka luuia. 0 kokahi o na hui ini^ua 1 ua |hoololi ae ia i ka.papahaua i i aA.lvmahana o' kona hale inkua., 1 na makahiki aku i hala, e ana ka maiama ia ana o na halawai a ka pat>a luna hoo-; hailia i ke kakahiaka hora 9. aka, ua hoololiia ia i keia ma-' nnSva a k;\ hofa 2 o ka auina la. ; i ka hara 2 auiua la e hoomaka ai na heihei. lio ma ke, kahua heihei o Narragansette f a e hooma* ia atia na hana heihei & hiki ika pau av.a oua hoihel ana ota U. ] i mh4.