Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 51, 2 May 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

A o ka hoomakrf anft mai ia o ka himenl naka i ua mele nei a hlkl i kona kaulana īoa I ka makahiki 1812, ua hoomaka hou ia haulepio na manaolana ana e lilo mai ana o Canada. Ua haulepio pu nie- na pualikaua o ma na aina o ke kukulu Akua-hema. Aka, ma na hooilikaua moana nae, ua kila oi kelakela loa i na āumokukana Amerik£.J ka lanakila i ka Mokukaua "Constitution" ka mokukaua Beritania a ua kat»ala..W^rm' oia me ka inoa hanohano "OW Ironsides." XJa mai ka Mokukaua "Masedonia. , ' He mau no kekahi, a he mau haulepi© ana no hoi kekahi' n#iff%oao o na aumokukaua Ameilka; oia hoi, ka lilo pio o ka Mokukaua "Chesape&ke" i ka "Shannon." Ma kela aoao o ke kulana Akau-Hema, ua Tfoqf&kele hou ia ia aoao ika m'akahiki 1818 mai e KomodoaPēr ry, mahope iho o ka hui ana o ria aumokukaua ma tc|'Wf kuono o Lake Erie, a ua loaa ka lanakila i na Amerika mahope iho <f&kekahi hooilikaua ana. A malalo no hoi o na ala&ai ana a Kenerala i eo mai ai ka hooilikaua ana oka Thames. īīe ika wa i lele kaua mai ai ma na o Amerika-Waena, ua lilopWaku la o lakou i lanakila maluna o Baltimore. Aka, inla o Amerika-Komohana, i lea'hoomaka ana o iBfffkahiki 1815, ua lilopio mai la ka pualikaua Beritanla mokuaina o Nu Olina, malalo o ke alakaiia ana o Amerika e Kenerala 3ackson, v Aole i hoakakala maloko o ka aelike i ke kumu nui o ka hooiliia ana o ke kaua, oiai no no keia he mea anonui. Mahope mai o keia, aōle i Wao hou o Beritania e huli i ko kakou mau moku kalepS, ? "pu mai paha e hoopilikia hou i ko kakou mau lawe ana i na waiwai kalepa ma ka moana. - ■ - ■ ■-■!- - " i >tstk , MOKUNA VI KA HOLOMUA O NA HANA HOU lU>KO ; aKS AINA I ka pau ana o k,e kaua o ka m pu me ka ike ia ana o k£ aoao kalaiaina makaihiki 1817, ua pii ae ma ka noho o Peresidena Madison, ka Peresidena hou no ka aoao kalaiaīna keia James Monroe. tka pau ana o kona k 1 oiai, aole he moho hou I kukuluia mai e holo iaia, nolaila, ua koho hou ia iho la no o Ua ike ia i keia manawa/aole he aoao iloko 0 ka aina ia mana'wa, nolaila, ua puka ana a na kanaka kalaiaina—"He Au Lokahi Keia!" * . | ,11111» - He manawa lpia o ka holomua īlokol ka pau ana ona noonpo kaua iloko ona kaTiā^wSro^al a hoi, loaa iho la ka manawa i na inakaainana Ārn?nKSlr'noonoo |ai no kekahi mau hana e akn. Ua īa ka' shxroiioion>ttii- i ana o hanal»m« Nui ibea,'ftho hou 1 hoouluia ae e na kaha£a me ka nikiwawe hiki ana mai o kekahi kaua hou; ike fa loli anonui loa. oke kumu mai o keia, mambff aa ana i kekahi kanaka Amerika kekahi loa, a oia hoi ka hiki ana i ka moku ke holo me ka pe'a ole, a o ka inoa o keia kanaka 9 k irwmebfcert Fulton. Ika wa opiopio k o keia kanaka, Ēuropa. Hoomaka kona a*o ana ina he kanaka Sekotia ka mea mua i loaa ai o a o kona inoa o James Watt. Hoomaka koke^^i|i^|ftmaka 0 Fulton, i ka hoohana ana i keia en s ka hana ana i kekahi waa-topedo. Mahope hoomaka oia e imi a e hoohana i keia no kekahi waapa-mokuahi. Nui ka pahenehene ana a na kanaka, a"^ Ii mai no ia Fulton he kanaka pupule. Ua"iTnitffoia ua pololei ka manao o keia poe kanaka, no ka mda/fl£jl"?nanawa mua a Fulton i hoohana aku ai i kona noono'el/aia hoi, ua hiki ole, a ua haule wale iho la kona ikaika ana. - I ka lohe ana aku o ka Emepera NapollO^ll'O^a^ani 1 keia mea, ua nui kona ohohia, a ua nonoi rHsf ma kekahi palapala e hoao hou o Mr. Fulton i kaj|jgi '$$$} wahi e hooholomuia ai kona manao, a ka Emepera Napoliona e loaa i waapa mokulani"ifl>na, ina e hiki ana i ka mahu ke hooholo. I ka po mamqa iho o ka la a Fulton i manao «| fe hoao hou ia ka holomua o ka eneki-mahu, aia hoi, na iho la ka waapa ilalo o ka papaku o ka m&INPĪii ō ke ko'iko'i loa ame ke kaumaha no hoi o n$ na huila hooniniu ame kekahi mau pono enekini ae; Ua JiJo keia i mea e hookaumaha YoaJfījjti'j^ys&onoo 0 keia kanaka, koe wale no, mamul] o ka koi ana a kona uh&ne ame na kakoo ana a kona jpafuas|ne # e ih&awi ana iaia i na kamailio ana o ka mak\j% \ e oleio aku ana iaia e hoao hou, mai haawipio, _nQ,IU mea, ina e loaa ana ka holomua, alaila, aole .pono Iho , aka, no ka pono pu o ka aina holookoa, mau olelo hoolana mai kona mai, ame na koi ana a kona puuwai, honi aku la ili'l ihu o kona makuahine aloha, alaila, hoomaka hou ihd a< tā ia e hoohana hou ina mea e waiho ana iloko k6ita l>ttMu. Hoi mai la keia ohana no ko lakou aina rika). a malaila, hoomaka hou iho la o Fulton e h«M*i kekahi moku nui. He oiaio, aole keia he ohanisi loa, a ma ia ano, i mea e hiki ai keia hana nui, la kona mau makua he huina dala mahuahua lo'a mai o na hanako o ka aina nie kekahi ukūpanee )ktipono. No aneane e piha ka makahiki hookahj tfta tii hope koke mai, a malalo ponoi o kana mau ;kuftj|\M if ap&, i paa ai ka mokuahi mua loa ma Amerika, aha lioi i kapa aku ai i ka inoa o "Clermont f " oia ho£ "KOioi a Fulton." i 1 , j, * * J O ka hoao mua ia ana o keia moku*. jroa Isa S\swai Hudson no ia, iloko o ka mahina o Augatb o k& amkl 1807. Aole loa he la maka kanaka i Aleeia n\{\ ama holookoa mai kinohi mai, eliko mo keia e keia piha a hualele wale, e loheia ana ka inoa'o ka waha o na mea apau 3 na kane, na wahinē'anjf Qa s fe|ki, e kupinai ana ka leo o-le, na pukuniahi athē o ya halepule a pau o ka aina, a aia ua mokuaM !fbu lai **Cher-. mont." e holo ana mai Nu loka aku a Albaly, he mamao 1 oi aku i ka hookahi tausani nule. u:\ holo !at!dko o'kana-kolu-kum»malu« born wale uo. ;J; • - 1 • ! -

I Oka mea i ikm inala i liala ae, e holo ana na moku |maWaona o keia mau aina iloko o na Ia he elima, a hc hookahi no hoi hebedoma ka mea maamau. Eia nae, i keia moku kupanaha, me na huila mmui ma kona mau aoao. ua manao" na kanaka. lie -nau mikini wili palaoa keia; a o ka manao o na kanaka o ia mau la. ua oi aku ka liolo o keiu moku i ko ka makani. Ua inn' na waapa mokuahi i hanaia ma ia hope mai. ma'o ka iko ia ana o ka hoopokoleia o ka manawa ike kaa~ hele ana mai kekahi aoao a kekahi aoao oka aina. Ke piauhau e kakiia ana e ka poe he m;m Nvaapa-moku ahi ko lakou. he dala, a aole he mau wahi kupono no jka noho ana, eia nae. ua HIo no ia i mea ole 1 na kanaka. lAOIO he mau rurm moo i hanaia, e mai no na ohua Iko lakou mau pono, a moo nui iho la no maluna 0 ka oneki. j Ao\e \vale 110 maluna 0 ka Muliwai Hudson, aka, ma >na muliwai no apau, 0 ike ia ana keia nuui waapa-mokualu amo ua moku numii no kekahi e holo ana m<* kona n;uu amo kona kilakila maluna 0 ka ilikai mo ka pe'a ole, aka, na ka mahn e hoohana nei. O ka Muliwai keVM muliwai i hoop&niaii kai nui ia. ma ka hoopokolei , 1o ka mau&wa) hali|hal;t ia ai oka ukana aka poe ka!e. » f a loaa na manao honohono ika poe oka aoao hik > ka pua loa ana ona hai|\a halihali ukana i k'a aoao TT, , wale uo, mawaena o Amoi-ika ame Kuropa ; no ka n< 1 V ilaholo poU\ s. t ;