Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 54, 23 May 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Eia hou 110 ua mea ano hou i loaa ae i ka ike o ke kanaka, a oia no hoi ke Kukaepele. Mahope mai nei, ua loaa ke ano Kupaepele e ike ia nei i keia manawa, ma o ka hoohehee ia ana o' ka pauda i huipuia mo ke kukaepele honua, a hookauia maluna o na apana laau liilii a oia ia a kakou e ike nei i kpia la. Ma na home o Jca poe mahiai i ka \va kahīko* he hana i maaniaa uu zia wahi.ne o ka home ka hana.lole ana mai na i lopi-huluhulu i hoopoleakaaia maluna o kekahi huila, ka 1 uu ana i kā lopi a pokakaa, alaila, hoomaka e wilil ka hui)a no ka hoopokakaa-hoohuihui ana i ka lopi, a me keia : ano e loaa mai ai na apa-lole no ka hana ana i lole. . Aka, mahope mai, i ka loaa ana o kekahi ano mikini no ka hana lole ana, ka uu ana i na lopi silka mai na holoholona mai ua hoopau ia ae la ka hana ia ana o na apa lole mai na pokaa lole mai i wilii# mai na huila mai a na wahine e hana ana. ■ r ■■■■. Peia no me ke kamaa. Oka hana wale no ia a keka ; hi kanaka ka hele ana mawaena o na home o ka poe muhiai amelianai holoholona, ka pahonohono ka hana ana ina kamaa hou; me elua a ekolu paa kamaa hou e paa iaia o ka pule hookahi, ua manao oia, o J<ekahi keia o ka pule hana nui loa i hana ia e ia, Aka, ikawa a ka mikini hana kamaa i hana ia ai, e hoohftn& ia ana he haneri a oi paa kamaa o ka ia hookahi, ua pau ae la na mea apau i ka moe malie, a o na mikini wale no ia e ike ia hei. Mawaena o keia mau oihana a elua i ike ia ae la, oia hoi, k» mikini hana lole ame ka mīkini hana kamāa, ua hoomaka mai la m wahine oiaau e hookelakela. Hoao mai la ko Nu loka e hookelakela maluna o ko*Piladelepia wahine, a hoomaka lakou e kauoha i keia mau hale hana lole ame kamaa e hana ia i mau lole ano hou a i mau paa kamaa ano hou i kulike »i me ko Jakou makeinake. He hoonui pu ana keia 1 ka loaa no keia mau hftle hana i kukulu ia, a « uku ana i na a ka pog i hookomo ai maloko o keia mau hale hana a elua a ua loaa hoi holomua a hiki mai i keia )a. ' , Mai na hale hflna nunui i ulu ae mahope 'mai, e hoomaka mai ana mai kamakafi|ki 1800 mai, ka ulu hikiwawe iina mai o na aina 0 k» He«ift, a ka hemo pu ana ona alawai oki, aia hol, ua hooi ka ulu ana o keia mau nina, ■ " i Eia na piea i ike ia mahope mai, mai ka mahina mua o ka hemo ana o ke aiawai ojkl, ke komo ana mai o na moku nunui a liilii mai na aoao mai apau o Amerika ame Euīopa, ka holo ana o na kaaahi, ka hana mau ia ana o na nlftnui mai ka Akua inai a Hema, amē n« hale hana ioie ame kamaa, «ole he me| e hikl ke paa mai i ka holomua hikiw&we loa &na o keia aoao o ka aina ; a mamua o lea makahiki 1826, ftia hoi, e kaahele ana na kanaka mawaena o ka hikin» ame k» hema me ka hikiwawe ame ka oiuolu ioa, a i hoemi 16» ia iho na hoolilo o ka lakou kaahele ana mamu« 0 ko lea wali I ka'wn'O keia mau hpoholomua e ike ia nei, aia hoi, ua hooi how iho m mea iike «p m helemua oka aina, no ka meft, mah&pe iho o ke KU&i ana mai o ke aupuni i ka mokyaina o Lusiana |nai Bepftfiia pi£i, oia hol,.ua kuai hou mai ia no ke aupui}i i ka o Florida^ift i ai.^ l mai no $5,000,000, Ma keia lilo 3ha maf ITo keia mokuaim o Pio?idft, » komo ?ofi aku n& kuliaha <J'~Aīherika a; feala loa malaio &kq o kai o Mekiko, (Oulf of Mexico). j O kekahi kumu maikai no hoi j noonoo ia ai, o Florida ka ! home p na llikini Semino]e, ho lahui kftnaka t weliweli ia, i mamuH oka Ipaa o)e ana o kokahi mea e hoowaiwai maij ai mal keia ftlng mfti o Flwid», nelaila j manao ai o Sepania, he kumukuai Hupono ke|ft o f 5,000,000,1 haawi ia aku eke aupuni o Amerika, 0a kay ja ka weli ena kanaka o Georgia ame Aibany, i Kft wa a m Ilikini mai Florida mai e komo aku alno Gf>evsl& Alataany, no ka mea, h eha-! neri o na ola e wfttho iho ana mahope iho o ko lakou hoi j ana aku no kp iakpu aiha ppMi ihP, o ke kanaka i aku i k& heopal maluna o keia ano llikini & k& PePehik&Mk& nui wak, oia no o Kenerala Jackspp, a me kopa puaHkaua nui, ua hoomaka aku la ia e leie kaua maluna P lakou, » hiki i ko lakou hoi hopv ana ak« no Florid&, a. iloko hP q kP lakPU maij, kuono ponoi, ua hoomau aku la no e Ke».eraia Hokmn i ka hookau ana i ka hpopa'i mahina o lakou, a hiki i ko lakou nalohia ipa ana aku maiuna p ka paMlina § k& hoh'ua, aoke keom iho i k©e § kei§ iahui ua ike mai U lākou i ka lahui ilikeokeo pia kp lakpu heku maluna o na mea apau/ a q hppe loa k o ka haiia pepehikanaka a keia lahui Ilikini, Mamwli p HppMp qU &me kona maka'u ole hoi, ua kapa aku m iaia o m Kanaka M Wiwo Ole." Mahopp ihe e keia, \ ike i& aqa 0k& hopo ole o keia kanaka, m hpouna i& -aku la ia |1P kp kahua kaua, no ka hoop.akele ana i na hana k«e h.pphaunaele e ulu mai ana ma ia hope mai, - ■ No ekolu mahina keia hialama ana m Kenerala Jackson i keia kuiana maluna <j ke kahua k«ua, a ua hoomau

aku ia i ka ieie kaua mau ana aku maluna o na enemi apau e kue mai ana iaia a i kona aupuni. Ua hopohopo no o Sepania o komo aku o Amerika e kaua iaia, aka. mahope iho p keia, ua hoopau ia ae la na manao hopohōpo a pau, mahope iho o k.a lilo ana mai iaia o ka mokuaina o Flovkla, Mahope iho o keia, ua ike hou ia kekahi mau ni'panana i hookomo aku ia Amerika ma na ninau kalaiaina ana. ī ka ma-kahiki 1823, ua hoike maopopo aku la o Amerika i kona kulana imua ona aapuni apau o Euvopa. Hoike aku la o Peresidena Monroe o Amerika ia wa, i kana mea e hAha a maluna o ke|cahi e hoao mai ana o ake'ake, a iaia maloko o Amerika. A penei iho ke"kahi mau mea i ike ia: 'Ua hopohopo kekahi mau anpuni nohoalii o Europa, i keia ano noho'na hooponopono aupuni ana, elikii m<- ia e ike ia nei ma Amerika. Ke hoomaopopo ia nei keia aiio noho na hooponopono aupuni ana, a e.hopohopo la ana o'ala kue aku na makaainana o kekahi mau aupuni i ko sakou nohoalii. I kumu e ala ole mai ai na manao ulu-aoa hoohana o na kanaka, aia hoi, ua hoohui ae 1a lakou ia lakou iho a hookahi, a e hooholo ana e kakoo kekahi i kekahi i ka wa e ulu mai ai kekahi mau hawiaele, o keia ano mawae.na o na niakaainana ame ko lalkou nohoalii. Oke aupuni kekahi o Sepania 1 komo mai iloko o keia aelike hoohui o na nohoalii, a no ka m'ea, e hoao ana na aupuni o Amerika Komohana e noho kuokōa no lakou iho. A o kekahi ?io hoi, ma ka nana aku a kekahi mau aupuni e aku, me h»- la, e hoao ana o Rusia e lawe mai i kekahi apana aina maloko o Amerika. _ . Ua lilo iaiā o Alaska, a e ike ia ana ma ka inoa o Ame-•.ika-Rusia. Nolaila, imua oka ahaolelo i hoouna aku ai o Peresidena Monroe i kona manao maluna o k.eia mau mea: "Ina he kaua ana ko Europa me kekahi aupuni e aku, aole loa he kuleana o Amerika e komohia aku ai ma na ano apau. A o kekāhi, ikawa a kekahi aupuni e hoao mai ai e iawe aku i kekahi mau aina ma ka hema nei o Europa, a maloko hoi o ko kakou mau apo ana. alaila, e hoom'aopopo iho kakou, he mau hana hoaloha ole ia, nolaila, c hoike ia aku i na aupUni apau o Europa i keia mau huaoielo: "E HOOKAAWALE AKU MAI A AMERĪKA AKU!" Oiai no nae, aole i hooliloia keia mau kauoha a peresidena Monroe i kanawai. ua malama na kanaka Amerika apau i keia makemake o ko lakou Peresidena me he la he kanawai i hooholoia e ka ahaolelo no ka mea, o na kanaka Amenka i hoomaopopo i keia mau kauoha a ka Peresidena, ua lilo ia mea ia lakou me he kanawai ala. Eia nae, ma ia hope mai, u& ike ia kekahi mau loli anonui ana iīoko o ka noho'na hooponopono aupuni ana. O ua loli la, peneia no ia: I ka pau ana o na la o ka Peresidena Monroe, aia hoi, ua pii aku la ma ia wahi, mahope iho, o John Quincy Adams, a mahope mai ona i pii aku ai o Jackson, ke kaeaea kaua o New Orleans ame Florida. E olelo ana o Jackson, aole he leupono o ka poe i hookohuia ma na hana aupuni e na Peresidena miia e noho aku, ai maluna o ia mau oihana, a e olelo hou ana ia, he mea pono paha e loaa ke'kuleana i kekahi poe hou. A i kujn;u hooia no ka oiaīo o keia mau olelo, ua hoopau aku Ia ia he olua tausani poo e paa ana i na hana aupuni, a h6okshu ak|u la ma ia wahi he elua tausani hou o kona poe o k|ona aoao kālaiaina hookahi. Ua like keia, me he uku makana la i k~a -poe hana kalaiama ana, a |iela hoi i ike ia, ai ma na wa kalailma a hiki i?iai no,J Hieia wa, a ike ia he ano kalkftiin£~TroTomuK nl'e'keia ō Kā ahia, Nolaila, o na Peresidena mai ke &u linai o Pt'rcHidena Jefferson a hiki ia Jackson, uA ike ia aoao kalaiaina Demokairata-Repubalika. Mai ke\a mapawa mai i ike ia ka aoao kalaiaina Demokaratft (aple i pau) —