Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 59, 27 June 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Ma na wahi mahinaai like o!e, ua hauoli no ka noho ana o keia poe negero kauwakuapaa me ko lakou mau hakii. He hauoli maoli ke ano oka noho ana o keia lahui riegerc me ko lakou mau ha'ku, a ua malama pu ia lakou me ka maikai loa e ko lakou mau' haku. Ma kekahi mau aiha.kanu huaai nunui, aoie noho o na hāku malaila, a no ia mēa, ua haawi aku lakou'i ka ftialama ana ame ka hoohana ana i na' kauwakuapaa i na luna hoohana, a na lakou hoi e hoounauna aku i na negero kau\vakuapaa. Aole he hauoli oka noho ana o keia mau kauwakuapaa me ko lakou mau ohana malalo o na luna hoohana, elike la me ka noho ana o na paa malalo ponoi o na haku. I ka hoomaka,'aiia mai e loaa o ka mikini wae pulupuiu; i'hoomaka mai ai na ano hana eae he nui wale. Mamuli o ka hikiwawe loa o na hana o keia ano mikini, ua hoomaka mai la ka ohi nui loa ia ana o na kauwakuapapa 'no ka hoohana ia ana maluna o na aina i kanuia me ka pulupulu, a elike me ka nui o na hana i pau, pela no ka nui o na dala e loaa ana i keia mau nlahinaai nunui. Ia manawa i hoomaka mai ai ka hoohana nui ia ana o na kauwakuapaa; v Ia wa pu, i pii mahuahua rnai ai ka noonoo ia ana o ke'ia ninau kauwakuapaa, i kona kupono ame kona kupono ole, alai'la, pii pu' mai la me ka_nui loa o na kanaka e kue ana i keia ninau kauwakuapaa. Ua lawe loa ia inai na kauwakuapaa iloko o Virginia ika makahiki 1619. I . i.--;; | MOKUNA VIII. i Hoomnkaia ka Heopauia ana. Ina kakou i maopopo i ka hoomakaia ana mai o ka ninau kauwakuapaa, e huli hope ae kakou e nana ma na hana kalaiaina mai na !a kinohi loa mai o ka lahui. Ua hoomaopopoia e na mokuaina o ka uniona o ia mau la keia ninau e hoonui l'oa mai ana i ke kuee ana o ka lahuī, aka nae, i mea e loaa ai' ka maluhia ma na aoao apau, he mea pono e hoolohe iike ia na aoao a elua. O ka poe i makemake i ke kauwakuapaa ame ka poe i makemako ole, ua aelike nae lakou- o noonooia keia ninau me ka loaa ole on* manao enemi maluna o kekahi aoao. Nolaila, o ka hopena o keia, ua loaa ka lakou mau olelp hooholo e haawi ana i ka pono i kekahi a pela hoi i kekahi. Mawaena o umikumakolu mau mokuaina iloko o ia mau la, he eono mau mokuaina e hoohana nui ana i na kauwakuapaa, o ke koena iho o na mokuaina he mau kauwakuapaa no ka lakou, aole nae he nui, a e kue aria hoi lakou i ka ninau kauwakuapaa, oia hoi, e hana pakakahi ana lakou ina kanawai e hoopau ana ia mea. Mā ke Kumukanawai i h'ānaia ai Ooko o ia mau la, e kohoia i elua Senatoa mai na mokuaina pakahi mai, nolaila, i ka noho ana o ka ahaolelo, ua maheleia ka Senate iloko o ka hapalua like o na Senatoa. Aka, iloko o ka hale o na lunamakaainana, e kohoia ana na lunamakaainana elike me ka nui o na kanaka o kela a'me keia mokuaina pak,fthi iho, alaila, ia i hoomaka mai ai na hoopaapaa hahana loa ana. I ka lawe aha o ka helukanak'a o na mokuaina iloko o ia mau ta, I Nolaila, o na mo- < n e ua'pane m'ai ieU.Ou ii( ~ P< ijo tl* apui&ma na kauwakuapaa. ; Ua pane aku nae kekahi aoao: "Ua olelo mai oukou iie mau waiwai l'ewa na kauwakuapaa, aole hoi he mau kino kanakā, a nolaila, aole lakou e pono e heluial iloko o ka helukanaka, no ka moa, ua like no lakou me ko| oukou mau waiwai-lewa apau," Nolaila, i mea e hoopau-' ia ai keia hopaapaa, ua hooholoia ae la kekahi mau a!ahele kupaiahaha, Ua hooholoia e heluia ke kino hookahi 0 na.kauwakuapaa apau loa he ekolu-hapalima o ke kino kanaka hookahi. Nolaila, ina he 100,000 tausani o na lahui ilikeokeo ma kekahi mokuaina hookahi, a me ia huina like o na kauwakuapaa, alaiīa, e heluia na kauwakuapaa elike me 60,000 o na kanaka ilikeokeo, alaila, o ka helukanaka o ia mokuaina.he 160,000. O kekahi ninau hou: "E ae anei kakou e hookomoia mai na ka«wakuapaa Hoko o Amerika nei?" Ua apono pu ia keia ninau malalo ona aelike ana na aoao a elua. Elike me na kanawai mua i hoakakaia, aole e hoole ana ka Senate i ka hookomoia ana mai o na kauwakuapaa iloko oka aina no iwakalua makahiki ma ia hope niai. A 1 ka piha ana o na makahiki he iwakalua, e hoopaU āi ka Senate i ka hookomo hou ia ana mai o na kauwakuapaa iloko o Amerika. A o ka ekolu o na pauku i hooholoia ae, ina e haalele ana kekahi kauwakuapaa" i kona haku, e hoihoi hou ia mai no oia imua o kona haku ina i loaa aku oia ma na mokuaina i hookapuia o na kaUwakuapaa. Ua kapaia keia ano kauwakuapaa i holomalu mai kona haku aku he "Kauwa Mahuka," a e ike ana kakou ma keia mua koke iho i na meā e pili ana i keia mea i kapaia "Kauwa Mahuka." O kekahi pauku hou i hooholoia, a i kapaia ka pauku eha, e kokua nui mai ana ia i ka hoo'oli ana i na pauku eae apau i haawi ia aku na pono ina kauwakuapaa. Aole nae i hsokomoia lloko o ke Kumukanawai, aka, ua hoopili pu ia aku nae ia me na rula hooponopono aupuni o ka makahiki 1787. E hoike ana kela pauku aole e aeia na kauwakuapaa maloko o na*Teritore apau o ka Akau-Hema. E hoomaopopoia nae, i ka wa i koho ai ka Senate maluna o keia bi!a, ua komo pu mai la na mokuaina o kā Akau ame ke komoHana e kokua aiia i keia pauku. Nolaila, i ka hoomaka ana mai o keia lahui, ua holopono iho la keia ninau kauwakuapaa. Ua manaoia no ua holopono na mea apau, ina aole no kekahi kumu anonui i hoomaopopoia. | O na lahui malalo aku o na he umikumakolu, ua hoomaka mai la ia e ulu me loa ame ka mau, O keia mau aina ame keia mau lahuikanaka, ua hoomaka mai la ia e konio malalo o ka noho'na mokuaina aha, pakahi a hiki i ko laua wa i komo mai ai me na mokuaina he 13. O ka mua oke kohio ana mai oia no ka aina o Vermont. Oka lahui o keia aina, mamua aku oke komo ana mai la malalo o ka uniona hookahi, he poe e noho ana ma Nu loka ame Now Hampshire. a nolaila. he poē kue keia i ke kauwakuapaa. Ua hoonuiia na mokuaina e kakoo ana i ke kue aku i ke kauwakuapaa a ka eiwa, aka. o na mokuaina he eono e hoohana nui ana i na kauwakuapaa 'ua hoonui pu ia ma o ke komo ana aku a Kentueky 'ame TennSssee, Nolaila', maloko o ka ahaolelo, ua kau.like ke ku ana ana hoa hanohano maluna o keia nmau. Ua komo hou mai !a mahope o keia na mokuaina o Louisiana ame Ohio, a komo pu mai o lutliana ame Mississippi, ame Illinois ame

Alahama,—he ekolu paa,—maiwaena mai o kma mai» mO- - aia he mau mokuaina e kokua ana i kauwakuapaa, a he mau no hoi e keia -kauwakuapaa. . I ka makahiki 1820 mai, ua like no a ikaika ona apāo a el.ua— he umikumakahi mau Vn*tfiiii 1 ka ninau kauwakuapaa, a he man mokuaina kue. A&a nae, iloko o kela ulu hou mai la kekahi mau mea ano hou. 0 Missouri, kekahi o ka Terilore ua noi mai la ia e komo mai iloko o ka Aole he kanawai maloko o keia Teritore p ana i na kauwakuapaa, elike !a me na apana ainqjjnSsĒ; 'īentore ma ka Akau-Hema. Nolaila, oka ninaumanawa, e hoopaapaa ia nei, ina paha he e kue ana, a 1 ole, e kokua ana paha i ka Eia hou no ; ua pii hou mai la na aelike aoao a elua, oia .hoi, e lawe like ana laua aina i komo hou māi iloko o ka uniona, no ka ralart "keia manawa, ua komo mai la ka mokuaina o' iia aoao e ae apau o Louisiana, ua hookapuia paa. Malalo ma ka aoao komohana o Misour laina palena e kaulike ana ma na latitu 30 min. XTa koe o Misouri aole he teritore o Louisiana akau a ma ka aoao e keia No kanakolu makahiki mahope mai o nt> ka mana maioko o ka Sehate ma na aoao Ūa hoomāu mai no ke komo antet a na mokuaina;ia hope mai, e laa me ame Michigaih iho o keia i komo mai ai na o I?exas, a mahope mai efkeia mau mokuliina elua, mai o lowa ame Wiseoiisin. 1 J ""3Er ka makahiki 1850, i nonoi mai ai ka o Kaleponi e komo mai iloko okā u'niona. A mai|lSE|tianawa mai i hoomaka hou mai ai ka ninau kau kamailio hou ia e «a mea apau. * 1 keia manawa i mānaoia ai e ■ #na keia ninau nui e ku nei imua o ka iahui «nllp'man makahiki lehulehu ma o ka nooloihiia ana laiua 1 0 ka mokuaina 0 Mispuri ma na aina hou mji kWi^^^hema I' (Aole |i pau.) | x