Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 63, 1 August 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

: I kekahi mau mahina he ekolu mahope mai, kekahi 0 ip manawa kupilikii loa iloko o ko moolelo nei. He iwakalua kumamawalu makahiki mamua aku, hoike ae'la ka mokuaina o South Carolinā e haalele ana oia i ka' noho ana malalo o kā Uniona|. - E noho ana ma ka ! noho Peresidena i kela manawa, o Peresidena Jackson, a ua hoomaka mai la oia e komo kuhohonu iloko 1 o keiaj ho6paapaa ana o keia mokuaina. .] I Ua'manaoia i keia manawa, e lawe ana o Feresidenaj Buiehanan ia alahele hookahi, a e hoike akū i keia mokuainao South Carolina i kana mea pono e hana ai. AkaJ aole nae pela. He Peresidena Demokarata oia, a ilokol mai o ka mahina o Maraki, e lilo ai ka noho Peresidenal 1 ka Repubalika. He mea paakiki ke koho ana heaha lat na makemake a na kanaka o ka Akau e hanaia aku ai jno lakou eka Peresidena. Pehea la ka nui oka lakoui maiu kakoo ana i ka Peresidena ina oia e hoole ana i na i malkemake o keia mokuaina o South Carolina. I He nui na makaainana e nini nui loa nei no keja man hana haalele i ka Uniona, aka nae ke hopohopo loa ia nei nae keia mau noonoo kahulihuli o keia mau mokuaina 0 ulu mai na haunaele kuloko ana. O kekahi o keia poe, oia no o Horace Greelyy ka lUnahooponopono o ka Nupepa w Tribune'* oNu loka. E olelo ana oia penei: "Ina ua manao keia mau mokuaina Huluhipa, ua hiki ia lakou ke hooholomua aku i ko lakou mokuaina mawaho ae o ka Uniona, alaila, he mea pono ia lakou ke hele aku mē ka maluhia." I ka nui loa ana o na alakāi Repubalika, e kamailio ; nei elike me keia, alaila, pehea anei e hiki ai ia Buchanan, ma kona ano ( Demokarata, ke hoomaopopo mai i pkana mea e hana ai. He ninau keia na ka Demokarata 1 anie ka Repubalika e noonoo a e hana ai. ! i He nui na kanaka o keia mau aoao kalaiaina a elua e kamailio nei no ke kakoo āna i ka manao malalo o ka Uniona, a he nui no Koi na kanaka e kamailio ana elike me ka manao o keia lunahooponopono nupepa. Alaila, mai o keia, ua hana aku la keia mokuaina o South Cairolina plike me kona makemake. I ka mahina o Feberuari, o ka maTtahiki 1861, he eono mau mokuaina ē ae i hahai aku i ke alahele a South Carolina i hele aku la. Ika huiia ana o keia mau mokuaina apau, piha aku la ia lakou he ehiku ka nui, a ua kapai iho la ia lakou iho—"Na Mokuaina Huiia Malalo o ka Aelike o Amerika Huipuiia."

■t Aia ma keia mau mokuaina, he nui na papu ame na halehana o na mea kaua no ke Aupuni o Amerika Hiiipuia. Ina e kailiia mai ana keia mau mea, ua hoolako mua iho Ia keia mau mokuaina, i wehe mai !a mai ka llniona mai, a ua makaukau a nolaila, ina e haoilikaua To ana, alaila, ua makaukau lakou ma na ano apau. | Mahope iho oka hala ana ae o kekahi mau la hou, ua ike ia iho la, ke kauka'i nui nei na mokuaina apau i ka Peresidena hou e noho mai ana; e kaukai nui.ana na kanaka me ke akenui ana e ike maopopo heaha la kana mea e hana mai ai. O v ka ipnau kauwakuapaa no ka mole 0 mea apau. I keia malnawa, ua hoomaopopo maoli iho la o Linepln Aole o ka ninau apa i ke kauwakuapaa ke kuhnu o keia kuee ana/aka, o ka ninau nui e ku nei i keia manawa—"He kuleana no anei ko na mokuaina e unuhi ai ia lakou iho mailoko mai o ka Uniona?" Ke hoike mau nei o Lineoln i kona manao imua o na aole oia i makemake i ke kaua ame ka hookahe' koko ana; aka, e'hoike pu ana no oia, aole loa oia e kakoo ana i ka ninau e loaa anei ka mana i na mokuaina e unuhi mai ai ia lakou iho mailoko mai o ka Uniona ana. : Ua kakali oia i kana kamailio ana a hiki i kona wa >e hoohikiia ai maluna o ka noho Peresidena, e hiki ai iaia [ ke kamailio me ka piha. 1 I ka la 4 o Maraki, o ka makahiki 1861, i hoohikiia iai oia 1 Peresidena. Alaila, 0 kana haiolelo i kona~ la 1 Ihoohikiia ai i hoike aku ai oia imua o na kanaka i konā I mau manao oiaio apau : "O ka Unioha o keia mau mokuaina, e mau loa nd auānei īa," wahi ahaV "Aole he mokuaina maluna 0 kona mau hoohana ponoiia atia, e ae ia ai oia e kaawale aku mai ka Uniona aku." "E hooko no au elike me na kuhikuhi ana a ke Kumukanawai, a i hookauia mai hoi maluna o'u, e hookoia na kanawai apaii 0 ka *U}niona nei me ka pono ame ka pololei- ona mokuaina apau," Alaila, hoopau mai la oia me ka olelo ana mai: "Aole kakou he poe enemi, aka ( he poe hoaloha kakou. Ao!e pono kakou e lilo i poe enemi, e kue aku ai kekahi i kekahi. Anoai paha he nui loa na noonoo e uhu ana ia kakou apau, aka, aole pono e uhakiia ko kakou nōho'na kuikahi ana." i "AOLE KAKOU HE POE ENEMI, AKA, HE POE HOALOHA KAKOU." _ 1 "ABRAHAM LINCŌLN." I kekahi mau pule kakaikahi mai mahope, kali hoo- - iho la ij»ia' o ke ala mai .0 kekahi niau niea aiionipii. Ua ike iho nae oia, ua loaa ka ikaika nui ma k£ aoao 0 ke Aupuhi Huipuia o Amerika e k:ue aku ai 1 na' mokuaina i unuhi aku mai ka Uniona aku, ina lakou e raaana e lele kaua mai maluna o ka Uniona." Alaila, 0 kona mau noonoo ana: tr ln& e lele kaua mua mai aua na mokuaina 0 ka .Hema, alaila, e hooia alai ana ia i ke ao holoakoa, he .poe hoohaunaele kip.i kuloko lakou." Aiiaiia, noho īho la no oia e kali. 1 : ENOIIPONO ANA | loa na noonoo 0 na makaahiana 110 ka pono atne ka pono ōle 0 keia ninau 0 ka hopkauwakuapaa. a Hoko oka manawa e ! ike ia ai. o keia kekahi ona ninau anonui loa, 0 ka wa ia e loaa ai 0 na kuee ana i na aoao kalaii aina. - [" - ■ \ " ! 1 Ika hoomaka ! ana mai, ika wa ai ko Ku- ! mlukanawai. ua ho6ho!o pn ia ae kekahi mau aoliko nua, a *'\\k manaoia ua hoopauia na pohihiln no ka ninau kanwa- ! ! 1 U& mahele liko ia na moknaina matuha o koia niwu na Mokuainn 0 hoopau ana 1 ke piia, ame na mokuaina e hoomauia no ke kauwakuapaa, ano mskshiki lehulohu i hala ao, ka hoomaka ana onu oiokuaina e mahelcj ia lakou iho ma 0 ko lakou lawe ana ao i jko lakou mau aoslo iho ma keia nin&u. j I kela ame keia manawa, ua nui na kanawai i hooho\<Aū e pih ana i k£ia ninau kauwakuapaa. O kekahi o kem mau kanawai i hooholoia ae, qia ke kanawai-aelike o ka mokuaina 0 Misouri, ka «elike 0 ka makahiki IS3O, ame na kanawai p na mokuaiaa huiia 0 Nebraska anie Kansas. . | : "■; ■ ■' i